Arap Dilinde Kasem Formları Ve Kur’ân-ı Kerim’e Özgü “La Uksimu” Formu ile İlgili Tartışmalar

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 29 - 49, 28.06.2021

Nihat Tarı

https://doi.org/10.34247/artukluakademi.903548

Öz

Kasem, her dilde kullanılmakla beraber özellikle Arapçada hem yazı hem de konuşma dilinde sözü pekiştirmek amacıyla sıkça başvurulan bir üsluptur. Cahiliye dönemine ait şiir ve nesirlerin yanı sıra Kur’ân-ı Kerim’de de kasem üslubunun geniş yer tutması, önemini daha da artırmıştır. Bu itibarla kasem hem tefsir, fıkıh, hadis gibi din ilimlerinde hem de sarf, nahiv, belâgat gibi dil ilimlerinin konusu olmuştur. İfade ettiği anlam ve kendisini oluşturan unsurlar açısından kasemin birçok formu bulunmaktadır. Söz konusu formlardan biri de "lâ uksimu" formudur. Bu form Kur’ân’a özgü olup Arapça konuşma ve yazı dilinde kullanılmamıştır. Bu nedenle “lâ uksimu” formu gerek anlam gerekse gramer açısından geniş bir şekilde tartışılmıştır. Bu çalışmada kasemin genel özellikleri ve formları incelenerek "lâ uksimu" formu ile ilgili tartışmaların doğru bir şekilde anlaşılması amaçlanmıştır. Bu konuda ileri sürülen görüşler mukayese edilmiş ve konuyla ilgili kanaat ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Kasem, Formlar, İhtilaf, Lâ uksimu

Kaynakça

• Abduh, Muhammed. Tefsîru Kur’âni’l-Kerîm: Cüz’i ʻAmme. Kahire: Matbaʻatu Mısır, 1341.
• Akçay, Halil. Arap Dili Gramerinin Küllî Kaideleri. Ankara: Sonçağ Akademi, 2020.
• Âlûsî, Şihâbuddîn Mahmûd b. Abdullah el-Hüseynî. Rûhu’l-meʻânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-azîm ve’s-seb’i’l-mesânî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, 1415.
• Askerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdullah b. Sehl. el-Furûku'l-lugaviyye. Kahire: Dâru’l-ʻİlm ve’s-Sekafe li’n-Neşri ve’t-Tevzîʻ, tsz.
• Cürcânî, Ebu’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf. Kitabu’t-Tâ’rifât. Beyrut: Dâru'l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, 1983.
• Dûserî, İbrahîm b. Saʻîd b. Hamd. Muhtasaru’l-ʻibârat li muʻcemi mustalahâti’l-kırâât. Riyâd: Dâru’l-Hadâra li’n-Neşr, 2008.
• Ebu’l-Fidâ, İmaduddîn İsmâîl b. Alî b. Şâhinşâh Sahibu’l-Hamâ. el-Kunnâş fî ilmeyi'n-nahv ve's-sarf. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʻAsriyye, 2000.
• Endelusî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî. et-Tezyîl ve't-tekmîl fî şerhi kitabi't-teshîl. thk. Hasan Hindâvî. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, tsz.
• Endelusî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî. İrtişâfu'd-dereb min lisani'l-‘Arab. thk. Receb Osman Muhammed. Kahire: 1998.
• Esterâbâdî, Radiyuddîn Muhammed b. Hasan. Şerhu’r-Radî ʻale’l-Kâfiyye, thk. Yûsuf Hasan ʻOmer. Libya: Câmiʻatu Kar Yûnus, 1975.
• Fârisî, Ebû Ali Hasan b. Ahmed b. Abdulgafûr. el-Îdâhu'l-adud. Riyâd: Câmietu'-r-Riyâd, 1969.
• Ferâhî, Abdulhamid. İmʻân fî Aksâmi’l-Kur’ân. Kahire: el-Matbaʻatu’s-Selefiyye, 1349.
• Ferrâ, Ebû Zekeriya Yahya b. Ziyâd b. Abdullah. Maʻâni’l-Kur’ân, thk. Ahmed Yûsuf en-Necâtî vd. Mısır: Dâru’l-Mısrıyye li’t-Te’lîf ve’t-Terceme, tsz.
• Halebî, Ebu’l-ʻAbbâs Şihâbuddîn Ahmed b. Yûsuf es-Semîn. ed-Durru’l-mesûn fi ʻulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. Dımaşk: Dâru’l-kalem, tsz.
• Harbî, Muhammed b. Bâtil. “Mecîu’n-nâfî kable’l-kasem ve hazfihi baʻdehu”. eş-Şâzeliyât Ebhâs muhdâtün ile’l-üstâz ed-doktor Şâzelî Ferhûd, Riyâd: 2007.
• Hârisî, Alî b. Muhammed b. Abdulmuhsin. Uslûbu'l-kasem fi'l-Kur'âni'l-Kerim. Yüksek Lisans Tezi, Câmi‘atu Ummi’l-kura, Kulliyetu’l-Lugati’l-ʻArabiyye, Mekke 1991.
• Hasan, Abbas. en-Nahvü'l-vâfî. y.y: Dâru’l-Meʻârif, tsz.
• Herevî, Ebu’l-Hasan ʻAlî b. Muhammed. el-Ezhiyye fî ʻilmi’l-harf. thk. ʻAbdulmuîn el-Melûhî. Dımaşk: Mecmeʻu’l-Lugati’l-ʻArabiyye, 1993.
• İbn ʻAşûr, Muhammed Tâhir b. Muhammed. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tunûsiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyin Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ. Mu’cemu makâyîsi’l-luga. thk. Abdüsselam Muhammed Harun. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâluddîn Abdullah b. Yusuf el-Ensâri. Mugni’l-lebîb ʻan kütübi’l-eʻârib. thk. Mâzin Mubarek, Muhammed Alî Hamdüllâh. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1985.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: Dâru Sadır, 1414.
• İbn Yaʻîş, Ebu’l-bekâ Muvaffakuddîn Yâʻîş b. ʻAlî. Şerhu'l- Mufassal. Beyrut: tsz.
• İbnu’l-Hâcib, Ebû Amr Cemâlüddîn Osmân b. Ömer. el-Kâfiyye. Kahire: Mektebetu’l-Âdâb, 2010.
• Kirmânî, Ebu’l-Kâsım Burhaneddîn Mahmûd b. Hamza b. Nasr. Beyrut: Dâru’l-Kıble li’s-Sakafeti’l-İslâmiyye, tsz.
• Kutub, Seyyit. Fî zilâli’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’ş-Şurûk, 1412.
• Murâdî, Hasan b. Kâsım. el-Cene’d-dânî fî hurûfi’l-meʻânî. thk. Fahreddîn Kabâve-Muhammed Nedîm Fâdıl. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, 1992.
• Nâif, Sumeyye Muhammed ʻİnâye. Sîgatu nefyi’l-kasem fi’l-Kur’ân’il-Kerîm DirâseTahliliyye Delâliyye Nahviyye. Doktora Tezi, Câmiʻatu Bağdad, Kulliyyetu’t-Terbiye, Bağdat 2004.
• Neceyramî, Ebû İshâk İbrahîm b. Adullah. Eymânu’l-ʻArab fi’l-Câhiliyye. thk. Muhibbuddîn el-Hatîb. Kahire: el-Matbaʻatu’s-Selefiyye, 1343.
• Râzî, Ebû Abdullah Fahruddîn Muhammed b. Ömer b. Hasan et-Teymî. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, 2000.
• Saʻlebî, Ebû İshâk Ahmed b. İbrahîm. el-Keşfu ve’l-beyân ʻan tefsîri’l-Kur’ân. thk. Komisyon. Cidde: Dâru’t-tefsîr, 2015.
• Sâmirrâî, Fâdıl Hasan. Me‘âni’n-nahv. Ürdün: Dâru’l-Fikr, 2009.
• Sîrâfî, Ebû Sa‘îd Hasan b. Abdullah el-Merzubân. Şerhu Kitâbi Sîbeveyhi. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, 2008.
• Subkî, Ebû Hâmid Bahaüddîn Ahmed b. Ali b. Abdulkafî. ʻArûsu’l-efrâh fî şerhi Telhîsi’l-Miftâh. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʻAsriyye, Beyrut 2003.
• Şankıtî, Muhammed el-Emîn b. Muhammed. Defʻu îhâmi’l-ittirâb ʻan âyâti’l-Kitâb. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, 1996.
• Taberî, Ebû Caʻfer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Câmiʻu’l-beyân ʻan te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. y.y: Muessesetu’r-Risâle, 2000.
• Tîbî, Ebû Muhammed Şerefuddîn Huseyn b. Abdullah. el-Gayb fi’l-keşfi ʻan kınâʻi’r-rayb, thk. ʻİyâd Muhammed Gûc. Dubai: Câizetu Dubaî ed-devliyye, 2013.
• Turan, Osman. Türk Cihan Hâkimiyeti Mefrûkesi Tarihi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2000.
• Yılmaz, Ejder. Medeni Yargılama Hukukunda Yemin. Ankara: Yetkin Yayınları, 1989.
• Zeccâcî, Ebu'l-Kasım Abdurrahman b. İshak. el-Cumel fi'n-nahv. thk. Ali Tevfîk el-Hamd. y.y.: Daru’l-Emel, 1984.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. ʻOmer b. Muhammed. el-Keşşâf ʻan hakâiki gavâmizi’t-tenzîl ve ʻuyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1986.