Neml Suresi 43. Âyeti Bağlamında Sosyo-Psikolojik Bir Tevilin Tahlili

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 367 - 381, 31.12.2021

Bayram Ayhan

https://doi.org/10.34247/artukluakademi.995670

Öz

Neml Suresi 43. ayeti Hz. Süleyman’ın huzuruna gelerek iman eden Melike’den bahsederken onun içerisinde
bulunduğu şartların, hidayeti bulmasına engel teşkil ettiği yönünde bilgi verir. Bu, din psikolojisinde kişinin içinde
bulunduğu şartların, inancını şekillendirdiğine dair yorumun bir ifadesidir. Melike zekice yorumlar yaparken, şirk gibi
temelsiz ve tutarsız bir durumun içerisinde bulunabilmektedir. Zeki ve akıllı olması, bulunduğu şartları aşarak imana
ulaşması için yeterli olamamıştır. Fakat hakikate dair bulduğu ilk fırsatta da hidayete ulaşmaktadır. Diğer taraftan,
akıllı bir insan olarak tanıtılan başka bir devlet adamı Firavun’un daha kesin ve etkin mucizeleri müşahede etmesine
rağmen iman etmediğini görmekteyiz. Benzer durum Hz. İbrahim ve kavmi arasında da vuku bulmuş, bizzat kendileri
yanlış bir inanca sahip olduklarını izhar etmelerine rağmen eski inançlarını sürdürmeye devam etmişlerdir. Makale,
hidayet-dalalet diyalektiğinde kişinin içerisinde bulunduğu sosyal şartların etkinliğini ve kişinin hakikate ulaşma
isteğinin ve gayretinin sonuca olan etkisini örnekleriyle incelemeyi amaçlamaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Sosyal çevre, Bireysel İrade, Akıl, İman, İnkar.

Kaynakça

• Akün, Ömer Faruk. “Âlî Mustafa Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2: 416-417. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Ateş, Süleyman. Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri. 11 Cilt. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1988.
• Begavî, Ebû Muhammed Hasan b. Mesûd. Tefsîru’l-Beġavî: Meâlimu’t-tenzîl. Thk. Muhammed Abdullah en-Nemr. 8 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe li’n-Neşr, 1989.
• Bikāî, Ebü’l-Hasen İbrâhîm b. Ömer b. Hasen. Naẓmu’d-dürer fi tenâsubi’l-âyâti ve’s-suver. 22 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kutubi’l-İslami, ts.
• Câbirî, Muhammed Âbid. İslam’da Siyasal Akıl. çev. Vecdi Akyüz. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 1997.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-ḥadîs: tertibu’s-süver ḥasebe’n-nüzûl. 10 Cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-Arabi, 1383/1964.
• Derveze, Muhammed İzzet. Kur’ân’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı. çev. Mehmet Yolcu. 2 Cilt. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2011.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf. Tefsîru’l-Baḥri’l-muḥît. Thk. Adil Ahmed Abdulmevcud. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1993.
• Hâzin, Ali b. Muhammed b. İbrahim. Tefsîru’l-hâzin: lubâbu’t-te’vîl fi maâni’t-tenzîl. Mısır: Dâru’l-Kutubi’l-‘Arabiyye el-Kubrâ, ts.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. Tefsîru’t-Taḥrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tunusiyye, 1984.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdullah b. Gālip. el-Muharreru’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz. Thk. Abdusselam Abduşşâfî. 6 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2001.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîru’l-Ḳur’âni’l-‘aẓîm. Thk. Sâmî bin Muhammed es-Sellâme. 8 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe li’n-Neşr, 1997.
• İnce, İrfan. “Ridde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35:88-91. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Karaman, Hayrettin – Çağrıcı, Mustafa – Dönmez, İbrahim Kâfi - Gümüş, Sadreddîn. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. 5 Cilt. 3. Baskı. Ankara: DİB Yayınları, 2007.
• Köse, Ali –Ayten, Ali. Din Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2012.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi’ li-aḥkâmi’l-Ḳur’ân. Thk. Hişâm Semir el-Buhârî. 21 Cilt. Riyad: Dâru ‘Âlemi’l-Kutub, 1372/1952.
• Kutub, Seyyid. Fî Zilâli’l-Kur’ân. çev. Bekir Karlığa vdğr. 16 Cilt. İstanbul: Hikmet Yayınları, ts.
• Mâturîdî, Ebû Mansur Muhammed. Tevilâtu ehli’s-sünne: tefsîru’l-Mâturîdî. thk. Mecdî Basillûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habîb. en-Nüket ve’l-‘uyûn: tefsîru’l-mâverdî. thk. Abdulmaksûd bin Abdurrahîm. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, ts.
• Mevdûdî, Ebu’l-‘Alâ. Tefhimu’l-Ḳur’ân. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 2000.
• Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Tefsiru’n-Nesefî: medâriku’t-tenzîl ve hadâiḳu’t-te’vîl. Thk. Yusuf Ali Bedîvî. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kelâmi’t-Tayyib, 1997.
• Râzî, Fahreddîn. Mefâtîḥu’l-ġayb: tefsîru’r-Râzî. 32 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Fikr Li’t-Tabaa ve’n-Neşr, 1981.
• Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed İbrahim. Tefsîru’s-semerkandî: Baḥru’l-‘ulûm. Thk. Muhammed Muavvız- Âdil Ahmed Abdulmevcûd. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1993.
• Suyûtî, Celâleddîn. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsîri bi’l-me’sûr. Thk. Abdullah bin Abdulmuhsin et-Türkî. 17 Cilt. Kahire: Merkezu Hicr li’l-Buhûs, 2004.
• ………….. el-İtḳân fî Ulûmi’l-Ḳur’ân. thk. Şuayb el-Arnaûd. Dımaşk: Müessesetu’r-Risâle, 2008.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Fetḥu’l-ḳadîr: el-câmiu beyne fenniyyi’r-rivâyeti ve’d-dirâyeti min i’lmi’t-tefsîr. Thk. Abdurrahman Umeyra. 5 Cilt. y.y: Dâru’l-Vefâ, ts.
• Taberî, Ebû Câfer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Ḳur’ân. Thk. Abdullah bin Abdulmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Kahire: Merkezu’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-Arabiye, 2001.
• Tabersî, EbûAli el-Fadl b. Hasan. Mecmeu’l-beyân fî tefsîri’l-Ḳur’ân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-U‘lûm, 2005.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasan Muhammed. el-Vasît fî tefsîri’l-Ḳur’âni’l-Mecîd. Thk. Adil Ahmed Abdulmarsud. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1994.
• Yavuz, Yusuf Şevki “İ‘câzü’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21:403-406. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• ………..... “Sarfe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36:140-141. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Zemahşerî, Cârullah Ebu’l-Kāsım Muhammed b. Ömer. el-Keşşâf an haḳāiḳi ġavâmidi’t-tenzîli ve ‘uyûni’l-eḳvali fi vucûhi’t-te’vîl. Thk. Adil Ahmed Abdulmevcud. 6 Cilt. Riyad: Mektebetu’l-Abikan, 1998.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Abdullah. el-Burhân fî Ulûmi’l-Ḳur’ân. thk. Ebu’l-Fazl ed-Dimyâtî. Beyrut: Dâru’n-Neşr, 2006.