Endülüs Şiirinde Doğu’ya Özlem

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 23 - 38, 27.06.2022

Ramazan Meşe

https://doi.org/10.34247/artukluakademi.1052501

Cited By: 1

Öz

Arap şiirinde özlem teması ilk dönemden itibaren önemini korumuştur. Bu tema Arap şiiri temaları arasında seçkin bir yere sahiptir. Bu temada yazılan şiirlerin büyük bir kısmı vatan özlemi konusunda yazılmıştır. Müslümanlar, Endülüs topraklarına yerleştikten sonra asıl vatanları olan Doğu’ya karşı büyük bir özlem duymuşlardır. Özellikle de ilk zamanlarda Endülüs’e yerleşen Müslümanlar Doğu’yu özlemişler ve bu özlemlerini şiirlerle dile getirmişlerdir. Daha sonraki dönemlerde Doğu’ya özlem şiirleri bir gelenek haline gelmiş ve bu konuda birçok şiir nazmedilmiştir. Endülüslü şairler, Doğu’da bulunan Şam, Bağdat gibi şehirler ile Mekke, Medine ve buralardaki kutsal mekânlara özlemlerini şiirlerle ifade etmiştir. Bu çalışmada Endülüslü Müslümanların Doğu’ya duydukları özlemden dolayı yazdıkları özlem şiirleri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati, Arap Şiiri, Endülüs, Vatan özlemi, Doğu’ya özlem.

Kaynakça

• Askerî, Ebû Ahmed el-hasan b. Abdillah b. Said el-. el-Mesûn fi’l-edeb. thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. Kuveyt: Matbaatü Hukûmeti’l-Kuveyt, 2. Basım., 1404.
• Askerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdillah el-. Dîvânu’l-Meânî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, ts.
• Câhız, Ebû Osmân ‘Amr b. Bahr el-. el-Hanîn ilâ’l-evtân. Beyrut: Dâru’l-Râ’idi’l-‘Arabî, 2. Basım., 1402.
• Dâye, Muhammed Rıdvân ed-. Fi’l-edebi’l-Endelüsî. Suriye: Dâru’l-Fikr, 2. Basım., 2000.
• Ebû Ubeyd el-Bekri, Abdullah b. Abdilazîz b. Muhammed b. Eyyûb b. Amrel-Endelüsî. Muʿcemü me’staʿcem min esmâʾi’l-bilâd ve’l-mevâdıʿ. 4 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-Kutüb, 3. Basım, ts.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmet b. el-Herevî el-. Tehzîbu’l-lüğa. thk. Muhammed ʻAvs Mer’ab. 8 Cilt. Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʻArabiyye, 2001.
• Ferâhîdî, Halîl b. Ahmed el-. Kitâbu’l-ʻayn. thk. Mehdî el-Mahzûmî ve İbrâhim es-Samirrâî. 8 Cilt. b.y.: Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl, ts.
• Ferrûh, Ömer. Târîhü’l-Edebi’l-Arabî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlmi Li’l-Melâyîn, 4. Basım, 1981.
• Feth b. Hâkân, Ebû Nasr Feth b. Muhammed b. ʻUbeydullah Kaysî. Matmahü’l-enfüs ve Mesrahü’t-teennüs fî melâhi ehli’l-Endelüs. thk. Muhammed ʻAlî Şevâbike. Beyrut: Dâru ʻAmmâr, 1403.
• Feth Hâkān el-Kaysî, Ebû Nasr b. Muhammed b. Ubeydillâh. Kalâidü’l-ʻikyân. Mısır: b.y., 1284.
• Goran, Selahattin. Endülüs Arap Şiirinde Vatan Özlemi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2003.
• Humeydî, Ebû ‘Abdillah Muhammed b. Futûh b. ‘Abdillah el-. Cezvetü’l-muktebes fi zikri vulâti’l-Endelüs. Kahire: Dâru’l-Mısriyye, 1386.
• İbn Bessâm el-Şentemerî, Ebu’l-hasan Alî el-Şentemerî. ez-Zahîra fî mehâsini ehli’l-cezîra. thk. İhsân Abbâs. 8 Cilt. Tunus: Dâru’l-Arabiyye Li’l-Kitâb, 1401.
• İbn Dihye el-Kelbî, Ebü’l-Hattâb Ömer b. el-Hasen. el-Mutrib min ehbâri ehli’l-Mağrib. thk. İbrâhîm Ebyârî vd. Beyrut: Dâru’l-İlmi li’l-Cemi li’Tibâa ve’n-Neşr ve’t-Tevzî’, 1374.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mukerrem Cemâluddin. Lisânu’l-ʻArab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, 1414.
• İbn Tayfûr, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Ebî Tâhir el-Mervezî el-Horasânî. Belâgâtu’n-nisâ. thk. Ahmed el-Elfî. Kahire: Matbaatü Medreseti Vâlideti Abbâs el-Evvel, 1326.
• İbnü’l-Abbâr, Muhammed b. ʻAbdillah b. Ebî Bekr el-Kudâîʻ. el-Hulletü’s-siyerâ. thk. Hüseyn Mu’nis. Kahire: Dâru’l-Maʻârif, 2. Basım., 1405.
• İbnü’l-Ebbâr, Ebû Abdullah Muhammed. Dîvânu İbnü’l-Ebbâr. thk. Abdusselam el-Herrâs. Tunus, 1420.
• İbnü’l-Ebbâr, Muhammed b. Abdullah Ebu Bekr el-Kudâî. et-Tekmile li kitâbi’s-sıla. thk. Abdusselam el-Herrâs. 4 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Fikr li’t-Tibâa, 1415.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasan İzzeddîn ʻAlî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânîel-Cezerî. el-Kâmil fi’t-tarih. thk. Ömer Abdusselâl Tedmurî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutübi’l-İlmiyye, 1417.
• İbnü’l-ʻİzârî, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed el-Merrâkeşî. el-Beyânü’l-Muğrib fî Ahbâri’l-Endelüs ve’l-Mağrib. thk. G. S. Colin ve E. Levi-Provençal. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’s-Sekâfe, 3. Basım., 1403.
• İmruü’l-Kays b. Hucr. Dîvânu İmruü’l-Kays. thk. Abdurrahman el-Mustâvî. Beyrut: Dâru’l-Marife, 2. Basım., 1425.
• İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. er-Râgıb el-. Muhâdarâtü’l-üdebâʾ ve muhâverâtü’ş-şuʿarâʾ ve’l-büleġāʾ. 2 Cilt. Beyrut: Şirketü Dâru’l-Erkam b. Ebî Erkam, 1. Basım., 1420.
• Kartâcennî, Ebü’l-Hasen Hâzim b. Muhammed b. Hasen el-. Dîvânü Hâzim el-Kartâcennî. thk. Osman el-Ke’’âk. Beyrut: Dâru’s-Sekâfe, ts.
• Kayravânî, Ebû ʻAli el-Hasan İbn Reşîk el-. el-Umde fi mehâsini şiʻri ve adâbihi ve nakdihi. thk. Muhammed Muhyiddin ʻAbdulhamid. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 5. Basım., 1401.
• Makkarî, Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed el-Tilmesânî el-. Ezhâru’r-riyâd fi ahbâri el-Kâdî ʻİyâd. thk. Mustafa es-Sekkâ vd. 5 Cilt. Kahire: Matbaʻâtu Lecnetü’t-Te’lîf, 1358.
• Makkarî, Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed el-Tilmesânî el-. Nefhu’t-tîb min ğusni’l-Endelüsi’l-ratîb. thk. İhsan Abbâs. 6 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1417.
• Merzubânî, Ebû Ubeydullah Muhammed b. İmrân el-. Mu‘cemu’ş-Şuarâ. thk. Freitz Krenkow. Lübnan: Dâru’l-Kutübi’l-İlmiyye, 2. Basım., 1402.
• Nüveyrî, Ahmed b. ʻAbdulvehhâab b. Muhammed Şihâbuddîn en. Nihâyetü’l-Ereb fi Funûni’l-Edeb. 33 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kutübi’l-Vesâiki’l-Kavmiyye, 1423.
• Özdemir, Mehmet. Endülüs. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 3. Basım., 2017.
• Rekkâbî, Cevdet er-. Fi’l-Edebi’l-Endelüsi. Kahire: Dâru’l-Meârif, 1980.
• Safedî, Salâhuddîn Halîl b. Ubeyk b. Abdullah es-. el-Vâfî bi’l-vefayât. thk. Ahmet el-Arnâût ve Türkî Mustafâ. 29 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, 1420.
• Seâlibî, Abdulmelik b. Muhammed Ebû Mansûr es-. Yetîmetü’d-dehr fî mehâsini ehli’l-asr. thk. Mufîd Muhammed Kumeyhe. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutübi’l-İlmiyye, 1403.
• Şüreysî, Ebû Abbas Ahmed b. Abdulmü’min eş-. Şerhu makâmatı’l-Harîrî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım., 1427.
• Tarafe b. Abd. Dîvânü Tarafe b. Abd. thk. Mehdi Muhammed Nâsıruddîn. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 3. Basım., 1423.
• Ürün, Ahmet Kazım. Klasik Arap Edebiyatı. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları, 2. Basım., 2017.
• Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn b. Abdillâh el-Bağdâdî er-Rûmî. Mu’cemu’l-Buldân. 7 Cilt. Dâru Sâdır, 2. Basım, 1995.
• Zehebi, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman ez-. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. 18 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1427.