The Significance and Evaluation of Hadiths Relating to The Science of Qiraat in Hadith Collections

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 179 - 196, 27.06.2022

Rıfat Ablay

https://doi.org/10.34247/artukluakademi.1069435

Cited By: 1

Öz

While the Quran is recognized as the primary source of Islam, hadiths are regarded as the second. Narrations in hadith collections regarding qiraat may be about articulating a word or verse in the Qur'an, or it may be about how the Qur'an should be recited, learnt, and taught. Based on the standards established, the differences in reciting the Quran as recounted in hadiths could be authentic, good and weak. A difference in a hadith narration acknowledged to be authentic is likewise acceptable in the qiraat literature. A weak qiraat, however, may be acknowledged as authentic in qiraat. The current study focuses on why one aspect of qiraat authorized authentically according to qiraat is judged weak in hadith sources, besides why an aspect available in an authentic hadith is seen as shaz (weakly supported) or mardut (rejected). Therefore, the present study analyzes the various causes of the differences in question.

Anahtar Kelimeler

Quran, Qiraat, Hadith, Narration, Sahih, Shaz.

Hadis Mecmualarında Yer Alan Kıraate Dair Hadislerin Değerlendirilmesi ve Bu Hadislerin Kıraat İlmindeki Yeri

Öz

Kur’ân-ı Kerîm, İslâm dininin birinci, hadisler ise ikinci kaynağı kabul edilmektedir. Hadis mecmualarında kıraat ilmine dair birtakım rivâyetler mevcuttur. İlgili rivâyetler; Kur’ân’daki bir ayetin veya bir kelimenin eda keyfiyetine dair olduğu gibi Kur’ân okuma adabı, Kur’ân’ı öğretmek ve öğrenmeye dair de olabilmektedir. Bu rivâyetlerde geçen kıraat farklılıkları, hadis ilminin kaidelerine göre sahih, hasen veya zayıf olabilmektedir. Sahih kabul edilen bir hadis rivâyetindeki kıraat farklılığı, kıraat ilmi literatüründe de sahih kabul görülür. Ancak bazı rivâyetler hadis ilmi açısından sahih kabul edilmesine rağmen resm-i mushafa ters düştüğü için şâz kıraat kabul edilmektedir. Öte yandan hadislerde zayıf kabul edilen bir kıraat rivâyeti, kıraat ilmi açısından sahih kabul edilebilmektedir. Bu çalışmamızda kıraat ilmi usulüne göre sahih olan bir veçhin neden hadis kaynaklarında zayıf görüldüğü, hadis ilmi literatüründe sahih görülen bir hadisteki kıraat veçhinin kıraat ilmi literatüründe neden şâz veya merdut görüldüğü hususları üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Kıraat, Hadis, Rivâyet, Sahih, Şâz.

Kaynakça

• Ablay, Rıfat. Endülüs Tefsir Geleneğinde Kıraat İbn Atıyye Örneği. İstanbul: Siyer Yayınları, 1. Basım, 2020.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. es-Sünenu’l-kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kütûbi’l-İlmiyye, 2003.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail b. İbrâhim Cuʿfî. Sahihü’l-Buhârî. 9 Cilt. Beyrut: Dârü Tavki’n-Necâh, 2001.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b Saîd b Osmân el-Ümevi. et-Teysir fi’l-kıraati’s-sebʿ. Beyrut, 1984.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b Saîd b Osmân el-Ümevi. Câmiu’l-beyân fi’l-kırâati’s-sebʿ. 2 Cilt. Birleşik Arap Emirlikleri: Camiâtu’ş-Şarika, 2007.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b Saîd b Osmân el-Ümevi. el-Mukniʿ fî maʿrifeti mersumi mesâhifi ehli’l-emsâr maʿa kitâbi’n-nakd. Kahire: Mektebetü’l-Külliyati’l-Ezherîyye, ts.
• Dûrî, Ebû Ömer ed-Darîr el-Kari Hafs b. Ömer b. Abdilazîz el-Ezdî el-Bağdadî. Cüz’un fihi kırâatü’n-Nebî. Medine: Mektebetü’d-Dâr, 1988.
• Dûrî, Ebu Ömer ed-Darir el-Kari Hafs b Ömer b Abdilaziz el-Ezdi el-Bağdadi - Muasrâvî, Ahmed İsâ. el-Kırâatü’l-vâride fi’s-sünne ve maʿahu cüz’un fihi kırâatü’n-Nebi. Kahire: Darü’s-Selâm, 2. Basım, 2008.
• Düleymî, Ekrem Abd Halife Hamed. Cem’ü’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kutûbi’l-İlmiyye, 2006.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvûd. 7 Cilt. Kahire: Dârü’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. Necâh el-Kurtubî el-Ümevî. Muhtasarü’t-tebyîn li hicâi’t-tenzîl. Medine: Mecmaü’l-Melik Fehd, 2002.
• Ebû Şame, Abdurrahman b. İsmail b. İbrahim el-Makdisî. el-Mürşidü’l-vecîz ila ulûm teteʿalleku bi’l-Kitâbi’l-Azîz. Beyrut: Dârû’l-Kütûbi’l-İlmiyye, 2003.
• Ebû Şame, Abdurrahman b. İsmail b. İbrahim el-Makdisî. İbrâzü’l-meʿâni min Hirzi’l-Emânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Efendioğlu, Mehmet. “Sahih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/523-525. İstanbul: TDV, 2008.
• Efendioğlu, Mehmet. “Tedvîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/267-269. İstanbul: TDV, 2011.
• Ezherî, Ebû Mansur Muhammed b Ahmed b Ezher el-Herevi. Kitâbu meani’l-kırâât. Riyad: Merkezü’l-Bühûs fi Külliyyeti’l-Âdâb, 1991.
• Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî Ahmed b. Müsnedu el-İmam Ahmed b. Hanbel. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1998.
• Harrâzî, Meşhûr b. Merzûk b. Muhammed. Merviyyâtü’l-kırâat el-vârideti ani’n-Nebiyy fi kütübi’s-sünneti’l-müşerrefe. Mekke: Camiâtu Ümmi’l-Kura, Yüksek Lisans, 2010.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Ğalib b. Temam. Muharrerü’l-vecîz. 6 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütubi’l-İlmiyye, 2001.
• İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osmân el-Mevsılî. el-Muhteseb fi tebyîni vücûh şevâzzi’l-kırâat ve’l-izâhi ʿanha. 2 Cilt. Kahire: Vüzaretü’l-Evkâf, 1999.
• İbn Ebî Davûd, Ebû Bekr Abdullah b Süleyman b Eş’as. Kitâbü’l-Mesâhif. Kahire: el-Fârûkü’l-Hadisiyye, 2002.
• İbn Mansur, Ebû Osman Saîd b Mansur b Şu’be el-Horasânî Saîd. Sünenu Said b. Mansur. Riyad: Dârü’s-Sumay’î, 1997.
• İbn Mücahid, Ebû Bekr Ahmed b. Musa b. el-Abbas et-Temîmî. Kitabu’s-Sebʿa fi’l-Kırâât. Kahire: Dâru’l-Meʿarif, ts.
• İbn Saʿd, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa’d b. Meniʿ Zührî. et-Tabakâtü’l-kübrâ. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 2001.
• İbn Zencele, Ebû Zerʿa Abdurrahman b. Muhammed. Hüccetü’l-kırâat. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 1997.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdullah b. Muhammed Meʿafirî. Ahkâmü’l-Kur’ân. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• İbnü’l-Bennâ, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Osmân el-Merrâküşî el-Ezdî el-Adedî. ʿUnvânü’d-delîl min mersûmi ḫaṭṭi’t-Tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1990.
• İbnü’l-Cezerî, Ebû’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yusuf. en-Neşr fi’l-kırââti’l-aşr. 2 Cilt. Beyrut: Dârû’l-Kütûbi’l-İlmiyye, ts.
• İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b Salâhiddîn Abdirrahmân b Mûsâ. Mukaddimetu İbni’s-Salâh fi ulumi’l-hadîs. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1986.
• Kâdî, Abdulfettah. el-Vâfî fî şerhi’ş-Şâtıbiyyeti. Cidde: Mektebetü’s-Sevâdî, 1992.
• Kasrâvî, Dua Halîl - Kudât, Emîn Muhammed. “Eserü’r-rivâyeti bi’l-maʿna ʿale’l-ehâdîsi’l-merfuʿati fi Sahîhi’l-Buhârî”. IUG Journal of Islamic Studies 28/4 (ts.), 435-460.
• Küçük, Raşit. “İsnad”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/154-159. İstanbul: TDV, 2001.
• Koyuncu, Recep. Kıraat İlmi Takrib Usûlü, İstanbul: Hacıveyiszade İlim ve Kültür Vakfı Yayınları, 2021.
• Mekkî, Ebû Muhammed b. Hammus b. Muhammed b. Ebû Tâlib. el-İbâne an meʿâni’l-kıraât. Kahire: Dâru Nehdati Mısr, ts.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî b. el-Haccâc. Sahihu Müslim. 5 Cilt. Kahire : Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1955.
• Nemerî, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf b Abdullah b Muhammed Kurtûbî İbn Abdülber. Câmiu beyâni’l-ilm ve fazlihi. Demmâm: Dârû İbni’l-Cevzî, 1994.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Minhâc fi şerhi Sahîhi Müslim b. Haccâc. Beyrut: Dârû İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 1969.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. et-Tibyân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân, Tahran: Dârû İhsân, 2003.
• Sâʿatî, Ahmed b. Abudrrahman el-Bennâ. el-Fethü’r-rabbânî. 24 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi Turasi’l-Arabî, 2015.
• Sıddîkî, Muhammed Zübeyr. es-Seyrü’l-hasis fî târihi tedvini’l-hadîs. Haydarabad: Dâiretü’l-Meʿârifi’l-Osmaniyye, 1939.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. Elfiyyetü’s-Suyuti fi ilmi’l-hadis. el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• Süyûtî, Ebû’l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. el-İtkân fi ulûmi’l-Kur’ân. 4 Cilt. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-Amme li’l-Küttâb, 1974.
• Şâtıbî, Ebû Muhammed Kâsım b. Fîrruh b. Halef. Metnü’ş-şâtıbiyye. Cidde: Mektebetü Dâri’l-Hüdâ, 2005.
• Şelebî, Abdülfettâh İsmail. Resmü’l-mushafi’l-Osmânî ve evhâmi’l-müsteşrikîn fî kırâati’l-Kur’âni’l-Kerîm. Cidde: Dârü’ş-Şürûk, 1983.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Muʿcemü’l-kebîr. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, ts.
• Taberî, Ebu Caʿfer İbn Cerîr b. Yezîd. Câmiü’l-beyân fi tefsîri’l Kur’ân. Mekke: Dârü’t-Terbiyyeti ve’t-Türâs, ts. Tirmizî, Ebû İsâ. Sünenu Tirmizî. 5 Cilt. Mısır: Matbaʿatu el-Bâbî, 1975.
• Zeccâc, Ebû İshak İbrâhim b es-Seri b. Sehl. Meʿâni’l-Kur’ân ve İ’râbuhu. 2 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1988.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Kahire: Dârû’t-Tevfîkiyye li’t-Türâs, 2011.