Black Light, The Metaphysical Universe of Sufism: Amâ

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 33 - 48, 30.06.2024

Buşra Arslan Meçin

https://doi.org/10.34247/artukluakademi.1466643

Öz

The subject of this study is the concept of ‘amā which is considered one of the metaphysical subjects and levels of existence of Islamic Sufism. The study was discussed within the framework of the thoughts of Ibn al-Arabi and his early commentators regarding ‘amā The idea of ‘amā is important as it is the first point where the existence of Allah becomes evident. The origin of the explanations made in the Islamic literature to establish the idea of ‘amā is based on the answer of the Prophet of Islam to the question "Where is God before creation?" by saying "in ‘amā ". Accordingly, ‘amā refers to the position of Allah before the creation of the world. In this regard, Ibn Arabi combines his vision of the origin of creation with creative imagination through the concept of ‘amā and stated that the exhalation of God, who imagines himself in other forms, creates a cloud that is the source of ‘amā According to him, this first cloud is a container that accepts all universal forms of existence that will emerge later. Therefore, ‘amā is associated with both breath and the absolute dream of God. In this study, it has been concluded that God first created ‘amā with his own breath, and by creating the entire world of existence within ‘amā the Divine Being rules all places and times.

Anahtar Kelimeler

Sufism, ‘Amā, Breath of God, Absolute Imagination, Expanding Being, First Manifestation.

Tasavvufun Metafizik Evreni Nur-i Siyah: Amâ

Öz

Çalışmanın konusu tasavvufun metafizik konularından ve varlık mertebelerinden biri sayılan “amâ” kavramıdır. Çalışma, İbnü’l-Arabî ve ilk dönem şarihlerinin "amâ"ya yönelik düşünceleri çerçevesinde ele alınmıştır. "Amâ" düşüncesi, Allah'ın varlığının ilk belirginleştiği nokta olma özelliğiyle önem arz etmektedir. İslam literatüründe bu düşüncenin temellendirilmesi yolunda yapılan açıklamaların kökeni, İslam Peygamberinin yaratılış öncesinde “Hakk’ın nerede olduğu” şeklinde sorulan bir soruya “amâ”da diye verdiği cevaba dayanır. Buna göre amâ, âlemin yaratılışından önce Allah'ın bulunduğu konuma işaret eder. Bu bakımdan İbnü’l-Arabî, amâ kavramı üzerinden yaradılışın kökeni ile ilgili tasavvurunu yaratıcı hayal gücüyle birleştirerek kendini başka suretlerde tahayyül eden Hakk’ın nefes vermesinin amâya kaynaklık eden bir bulut oluşturduğunu ifade etmiştir. Ona göre, bu ilk bulut sonradan meydana gelecek olan varlığın tüm tümel formlarını kabul eden bir kaptır. Bu nedenle amâ hem nefes hem de Hakk’ın mutlak hayali ile ilişkilidir. Bu çalışmada Hakk’ın kendi nefesiyle ilkin "amâ"yı yarattığı ve "amâ" içerisinde tüm varlık âlemini yaratmasıyla da İlahi varlığın tüm mekan ve zamanlara hükmettiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Amâ, Nefes-i Rahman, Mutlak Hayal, Münbasit Vücud, İlk Taayyün

Kaynakça

• Abbasi, Fatime. “Caygah-i Amâ der Mebahis-i Vücud Şinahti”. Fasılname-yi İrfan-i İslami 11/44 (1394), 233-254.
• Aştiyanî, Seyyid Celaleddin. Şerh-i Mukaddime-i Kayserî ber Fusûsü’l-hikem. Tahran: İntişârât-i Emir Kebir, 3. Basım, 1370.
• Camî, Abdurrahman. Nakdü’n-nusûs fî şerh-i Nakşi’l-Füsûs. ed. Celaleddin Aştiyanî. Tahran: Sazmân-i Çap ve İntişârât-i Vezâret-i İrşâd-i İslamî, 2. Basım, 1370.
• Cendî, Mueyyidüddin. Şerh-i Fusûsü’l-Hikem. ed. Seyyid Celaleddin Aştiyani. Kum: Neşr-i Bustân-i Kitab, 2. Basım, 1423.
• Cendî, Mueyyidüddin. Şerh-i Fusûsü’l-hikem. ed. Seyyid Celaleddin Aştiyani. Kum: Neşr-i Bustân-i Kitab, 2. Basım, 1423.
• Chittick, William C. Hayal Âlemleri. çev. Mehmet Demirkaya. İstanbul: Kaknüs yay., 2. Basım, 2003.
• Chittick, William C. Sufi’nin Bilgi Yolu. İstanbul: Okyanus yay., 1. Basım, 2006.
• Chittick, William C. Varolmanın Boyutları. çev. Turan Koç. İstanbul: İnsan yay., 3. Basım, 2008.
• Cîlî, Abdulkerim. el-İnsanü’l Kâmil. ed. Ebu Abdurrahman b. Uveyda Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kitâbü’l İlmiyye, 1. Basım, 1418.
• Cîlî, Abdulkerim. Hakîkat-i Muhammediyye. çev. Muhammed Bedirhan. İstanbul: Nefes yay., 1. basım., 2010.
• Cîlî, Abdulkerim. İnsân-ı Kâmil. çev. Abdülaziz Mecdi Tolun. İstanbul, 2. Basım, 2002.
• Cîlî, Abdulkerim. Varlık Mertebeleri. çev. Abdülaziz Mecdi Tolun. İstanbul: Furkan Kitaplığı, 2006.
• Corbin, Henry. Bir’le Bir Olmak: İbn Arabi Tasavvufunda Yaratıcı Muhayyile. çev. Zeynep Oktay vd., 2013.
• Demirli, Ekrem. Sadreddin Konevi’de Bilgi ve Varlık. İstanbul: Kapı yay., 1. Basım, 2015.
• Ebu Zeyd, Nasr Hâmid. Sufi Hermenötik (İbn Arabi’nin Yorum Felsefesi). çev. Semih Ceylan. İstanbul: Mana yay., 1. Basım, 2008.
• Ğurâb, Muhammed Mahmud el-. Şerh-i Fusûsi’l-hikem min Kelâmi’ş-Şeyhu’l-Ekber. Dımeşk, 2. Basım, 1416.
• Hakîm, Suad el-. İbnü’l Arabî Sözlüğü. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Kabalcı yay., 1. Basım, 2005.
• Hemedânî, Aynulkudât. Temhidât. ed. Afif Useyran. Tahran: Danişgah-i Tahran, 1. Basım, 1341.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. el-Futuhâtü’l-Mekkiye. ed. Osman Yahya. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2. Basım, 1994.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fusûsü’l-hikem. Kahire: Dâru’l İhyai’l Kutubi’l Arabî, 1. Basım, 1946.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fütûhât-ı Mekkiyye. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Litera yay., 4. Basım, 2016.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fütûhât-ı Mekkiyye. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Litera yay., 4. Basım, 2016.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Seferler: el-İsfâr an Netâici’l-Esfâr. çev. Muhammed Bedirhan. İstanbul: Nefes yay., 4. Basım, 2006.
• İmam Ali. Divan-ı İmam Ali (Tercüme ve Şerh-i Meybûdi). çev. Hasan Rahmanî, Seyyid İbrahim Eşkşirin. Tahran: Merkez-i Neşr-i Miras-ı Mektub, 1376.
• Izutsu, Toshihiko. İbn Arabî’nin Fusûs’undaki Anahtar-Kavramlar. çev. Ahmed Yüksel Özemre. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 1. basım., 1998.
• Kâşânî, Abdurrezzak. Istılâhâtü’s-sûfiyye. ed. Asım İbrahim el-Keyali. Beyrut: Dâru’l -Kutubi’l- İlmiyye, 1. Basım, 1462.
• Kâşânî, Abdurrezzak. Şerhu Fusûsi’l-hikem. Kum: İntişârât-i Bîdar, 4. Basım, 1370.
• Kâşânî, Abdurrezzak. Tasavvuf Sözlüğü. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yay., 1. Basım, 2004.
• Kayserî, Dâvûd. Fusûsu’l-Hikem Şerhi. çev. Tahir Uluç. İstanbul: Ketebe yay., 2023.
• Kayserî, Dâvûd. Mukaddemât (Fusûsu’l-hikem’e Giriş). çev. Turan Koç, Mehmet Çetinkaya. İstanbul: İnsan yay., 1. Basım, 2011.
• Kayserî, Dâvûd. Resâil-i Kayserî. ed. Seyyid Celaleddin Aştiyani. Tahran: Muessese-i Amuzişi ve Pejuheş-i Hikmet ve Felsefe-yi İran, 2. Basım, 1381.
• Kayserî, Dâvûd. Şerhu Fusûsi’l-hikem. ed. Seyyid Celaleddin Aştiyani. Tahran: Şirket- İntişârât-i İlmî ve Ferhengî, 1. Basım, 1375.
• Kızılkaya, Müzekkir. “Abdurrahman Câmî’nin ‘Amâ Hadisine Yazdığı Farsça Bir Şerh ve Tercümesi: Risâle-i Şerḥ-i ḥadîs̱-i Ebî Rezîn el-ʿUḳaylî”. Tokat İlmiyat Dergisi 9/2 (2021), 695-716.
• Konevî, Sadreddin. İ’câzü’l-Beyân fî Tefsîr-i Ümmi’l-Kur’an. ed. Seyyid Celaleddin Aştiyani. Kum: İntişârât-i Defter-i Tebliğât-i İslami, 1. Basım, 1381.
• Konevî, Sadreddin. Miftâhü’l-Gayb (Misbâhü’l-Uns). Beyrut: Dâru’l -Kutubi’l- İlmiyye, 1. Basım, 2010.
• Konevî, Sadreddin. Tasavvuf Metafiziği: Miftah-ı Gaybi’l-Cem ve’l-Vücûd. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yay., 3. Basım, 2009.
• Konuk, Ahmet Avni. Fusûsü’l-hikem Tercüme ve Şerhi. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yay., 4. Basım, 2005.
• Lâhicî, Muhammed Esiri. Mefâtihu’l-İ’câz fî Şerh-i Gülşen-i Râz. ed. Mirza Muhammed Meliku’’l Kitab. Bombai, 1312.
• Miftah, Abdulbaki. Fusûsu’l-hikem Anahtarları. çev. Vahdettin İnce. İstanbul: Kitsan yay., ts.
• Nejad, Ali Eminî. Âşinâyî bâ İrfân-i İslamî: Külliyât, Tarih, İrfan-i Nazarî, İrfân-i Amelî. Kum: Muessese-i Amuzişi ve Pejuheşi-yi İmam Humeyni, 2008.
• Purnamdariyân, Taki. Akl-ı Surh: Şerh ve Te’vil-i Dastânhâ-yi Remzî-yi Sühreverdî. Tahran: İntişârât-i Sohan, 1. Basım, 1390.
• Seccadî, Seyyid Cafer. Tercüme-yi Hikmetu’l-İşrak. Tahran: İntişârât-i Danişgâh-i Tahran, 1390.
• Sühreverdî. “Âvâz-i Per-i Cibrîl”. Mecmua-yi Musannefât-i Şeyh-i İşrâk. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 2. Basım, 1375.
• Sühreverdî. “fî Hakîkati’l Aşk”. Mecmua-yi Musannefât. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 2. Basım, 1375.
• Şemseddîn Muhammed b. Hamza, Fenârî. Mesâbihu’l-üns beyne’l-ma’kûl ve’l-meşhûd fî şerhi Miftâhi’l-gayb. Beyrut: Dâru’l -Kutubi’l- İlmiyye, 2010.
• Şirvani, Zeynelabidin. Bustânu’s-seyyahe. Tahran: Çaphane-i Ahmedi, 1315.
• Tahranî, Allame Seyyid Muhammed. Allahşinasi. Meşhed: İntişârât-i Allame Tabatabai, 1426.
• Türke, Sainuddîn Ali Bin. “Şerh-i Hadis-i Âmâ”. Çahardeh Risâle-i Farsî. ed. Seyyid Ali Musevî Behbehânî - Seyyid İbrahim Dîbacî. Tahran: Neşr-i Taki Şerif Rızayî, 1. Basım, 1351.
• Türke, Sainuddîn Ali Bin. Temhîdü’l-Kavâid. ed. Seyyid Celaleddin Aştiyani. Tahran: İntişârât-i Vezâret-i Ferheng ve Âmuziş-i Âlî, 1. Basım, 1360.
• Uluç, Tahir. İbn Arabi’de Sembolizm. İstanbul: İnsan yay., 3. Basım, 2011.
• Uludağ, Süleyman. “Amâ”. TDV İslam Ansiklopedisi. 2/533. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Zemani, Mehdi. “Ruykerdha-yi Kelami Felsefi ve İrfani be Hadis-i Amâ”. Tarih-i Felsefe 4/1 (1392), 37-60.