Andijan in the Mongol and Timurid Period

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 31, 249 - 260, 25.03.2025

Bilen Yılmaz

https://doi.org/10.31455/asya.1644081

Öz

Many settlements of strategic importance in terms of political, social, economic, and military aspects have been established in Turkestan, one of the oldest settlements of the Turks. Although its history goes back approximately three thousand years, the historical mission assigned to these cities dates back to the 7th-10th centuries. It refers to the preservation of the border between the Islamic world and non-muslim Turkic-Mongolian tribes in these centuries. Although Andijan suffered great destruction with the first Mongol attacks in the 13th century, it was revitalized with the instructions of Qaidu from the Ögedei family and the efforts of Duva from the Chagatai family. With a planned settlement policy, it turned into a cosmopolitan city, mainly composed of Turks and Mongols. Although it suffered heavy damage from time to time due to intra-dynastic conflicts during the Chagataid and Timurid periods, it managed to preserve its current strategic value; It has never lost its feature of being one of the important stops of the Silk Road. Andijan, with its economy that developed despite the destruction it suffered in the 13th century, grew enough to recruit ninety thousand soldiers during the reign of Amir Timur and became the second capital after Samarkand. It is also the city where Babur Shah, who had a Turkic father and a Mongolian mother, was born and raised. In our article, after evaluating the name of Andijan, which is positioned with Turkestan and, to a lesser extent, the Fergana Valley, we deemed it appropriate to examine the subject under three headings: pre-Mongol, Mongolian phase, and Timurid phase. When using sources, we took care to benefit from the distinguished works of Mongol and Timurid history.

Anahtar Kelimeler

Andijan, Mongols, Timurids, Turkestan, Fergana Valley

Moğollar ve Timurlular Devrinde Andican

Öz

Türklerin en eski yerleşim yerlerinden olan Türkistan’da siyasi, sosyal, ekonomik ve askeri yönleriyle stratejik öneme sahip birçok yerleşim birimi kurulmuştur. Geçmişi yaklaşık olarak üç bin yıl öncesine kadar gitmekle birlikte, bu şehirlere yüklenen tarihsel misyon VII-X. yüzyıllarda İslam dünyası ile gayri Müslim Türk-Moğol kabileleri arasındaki sınırın muhafazasına atıf yapar. Andican, XIII. yüzyıldaki ilk Moğol saldırılarıyla büyük bir yıkım yaşasa da Ögedey ailesinden Kaydu’nun talimatı ve Çağatay ailesinden Duva’nın çabasıyla yeniden canlandırılıp, planlı bir iskân politikasıyla, çoğunluğu Türk ve Moğolların oluşturduğu kozmopolit bir şehre dönüşmüştür. Çağataylılar ve Timurlular devrinde zaman zaman hanedan içi çekişmelerde ağır tahribata uğrasa da mevcut stratejik değerini korumayı başarmış; İpek Yolu’nun önemli duraklarından biri olma özelliğini ise hiç kaybetmemiştir. XIII. yüzyılda gördüğü yıkıma rağmen gelişen ekonomisiyle birlikte, Emir Timur devrinde doksan bin asker çıkaracak kadar büyüyen, Semerkant’ın yanı sıra ikinci başkent olma hüviyeti kazanan Andican, Türk bir baba ve Moğol bir anneden olan Babür Şah’ın da doğup büyüdüğü şehirdir. Makalemizde, Türkistan ve daha dar kapsamda Fergana Vadisi ile konumlandırılan Andican’ın adı üzerine bir değerlendirme yaptıktan sonra, Moğol öncesi, Moğol evresi ve Timurlu evresi olarak üç başlık altında konuyu incelemeyi uygun gördük. Kaynak kullanımında ise Moğol ve Timurlu tarihinin önde gelen eserlerinden faydalanmaya özen gösterdik.

Anahtar Kelimeler

Andican, Moğollar, Timurlular, Türkistan, Fergana Vadisi

Kaynakça

• Abduhalimovich, H. A. (2021). From the history of ancient cities of the Fergana Valley (In the example of Mingtepa-Ershi). European Scholar Journal, 2(5), 100-103.
• Ahmadaliyev, Y. (1997). “Andi” tutingan demek. https://doi.org/10.51699/pjcle.v9i.99
• Aka, İ. (2014). Timur ve devleti. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Anonim (2016). Oğuz Kağan destanı (Haz.: N. Demir). Ötüken Neşriyat.
• Arat, R. R. (1970). Baburnâme. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Arıcanlı Togan, İ. (1988). Moğollar ve Timurlular devrinde Doğu Türkistan. https://turkistanilibrary.com/sites/default/files/mogollar-vetimurlar-devrinde-dogu-turkistan.pdf adresinden 2 Şubat 2025 tarihinde erişildi.
• Bala, M. (1988). Endican. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi İçinde (s. 268- 270). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Barthold, V. V. (1990). Moğol istilasına kadar Türkistan (Haz.: H. D. Yıldız). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Barthold, V. V. (2015a). Orta Asya Türk tarihi (Çev.: H. Dağ). Divan Kitap.
• Barthold, V. V. (2015b). Uluğ Beg ve zamanı (Çev.: İ. Aka). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Bira, S. (1998). The Mongols and theirs state in the Twelfth to the Thirteenth Century. https://en.unesco.org/silkroad/sites/default/files/knowledge-bank-article/vol_IVa%20silk%20road_the%20mongols%20and%20their%20state%20in%20the%20twelfth%20to%20the%20thirteenth%20century.pdf adresinden 5 Şubat 2025 tarihinden erişildi.
• Biran, M. (2013). Rulers and city life in Mongol Central Asia (1220-1370). D. Durand (Ed.), Turko-Mongol rulers, cities and city life (s. 257-283). Brill.
• Davidovich, E. A. (1998). Central Asia. M. S. Asimov & C. E. Bosworth (Ed.), History of civilazitions of Central Asia (s. 395-417). Unesco Publishing.
• Devlet, N. (2010). Asya fatihi: Cengiz Han. Başlık Yayınları.
• Djamal al- Karşi (2005). Al-mulhakat bi’s- surah (Çev.: Ş. H. Vohidova & B. B. Aminova). Dayk Press.
• Ebû İshâk el-Fârisî el-İstahrî. (1967). Kitâbü’l-mesâlik ve’l-memâlik (Thk.: M.J. Goeje). Brill.
• Ebu S’ad Abdülkerim b. Muhammed es-Sem’anî (1988). El-ensâb. Dâru’l-fikr.
• Ebü’l-Fidâ (1930). Takvîmü'l –büldân (Trc.: A. Ayetî). Tahran.
• Ergashev, A. (2021). About the toponomy of Andijan. Literature and ELT. 9, 119-126.
• Hasan-ı Rumlu (2006). Ahsenü’t-tevârîh (Çev.: M. Öztürk). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İbni Arabşah (2012). Acâibu’l-makdûr (Çev.: A. Batur). Selenge Yayınları.
• Kafalı, M. (2005). Çağatay Hanlığı. Berikan Yayınevi.
• Kafesoğlu, İ. (1992). Harzemşahlar Devleti tarihi. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kaşgarlı Mahmud (1985). Divanü lûgat-it-Türk tercümesi (Çev.: B. Atalay). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kayumov, A. (2003). Turkic literature. C. Adle (Ed.), History of civilizations of Central Asia (s. 720-728). Unesco Publishing.
• Konukçu, E. (1995). Endican. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi İçinde (s. 190-192). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Mirza Haydar Duğlat (2006). Tarih-i Reşidî (Çev.: O. Karatay). Selenge Yayınları.
• Mu’îneddîn Natanzî (2023). Müntehabü’t-tevârîh-i Mu’înî (İskender anonimi) (Çev.: Ahmet Özturhan vd.). Bilgeoğuz Kitap.
• Muhammadjanov, A. P. (2002). Andikon, Andigon ve Andican toponimleri. https://literature.academicjournal.io/index.php/literature/article/view/99 adresinden 5 Şubat 2025 tarihinden erişildi.
• Muhammed b. Muhammed Cuveynî (1912). Târîh-i cihân-guşâ (Thk.: M. Kazvînî). Brill.
• Naseem, M. H. M. (2016). Çağatay, Özbek ve yeni Uygur Türkçelerinde fiil işletimi (Tez No.: 648374) [Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Nizamüddin Şâmî (1987). Emîr Timur (Çev.: N. Lugal). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Orhan Kurulay, S. (2007). Hudûd el-âlem’e göre 10. asırda Türk boyları (Tez No.: 209743) [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Sahibkıran Emir Timur Muhammed Tarağay Bahadıroğlu (2010). Timur’un günlüğü -Tüzükât-ı Timur (Haz.: K. Şakirov & A. Aslan). İnsan Yayınları.
• Saparaliyev, D. (2005). Kırgızistan’ın kale ve şehirleri (XVIII-XIX. yüzyıllar). Erdem, (42), 59-76.
• Shaydulovich, M. T. (2020). Genesis and evolution of ancient cities in Central Asia. International Journal of Scientific Engineering and Science, 4(7), 74-82.
• Sinor, D. (1998). Central Asia under the rule of successors. M. S. Asimov & C. E. Bosworth (ed), History of civilazitions of Central Asia. (s. 265-272). Unesco Publishing.
• Şemseddin Ebû Abdullah Muhammed Mukaddesî (1906). Ahsenü’t-tekâsim fî ma’rifeti’l-akâlîm (Thk. M. Goeje). Brill.
• Şerefüddin Ali Yezdî (2019). Emîr Timur (Çev.: A. Batur), Selenga Yayınları.
• Şeşen, R. (2017). İslam coğrafyacılarına göre Türkler ve Türk ülkeleri. Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Şihabüddîn Ebî Abdillah Yâkut b. Abdillah el-Hemevî (1977). Mu’cemu’l-buldân. Dâru’s-Sadr. Tacü’s-Selmânî (1999). Tarihnâme (Çev.: İ. Aka). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Taşağıl, A. (2003). Gök-Türkler. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Türkmen, İ. (2023). Göçebe ve kent kültürünün etkileşimine bir örnek olarak 19. yüzyılın ikinci yarısında Fergana Vadisi. 19. Türk tarih kongresi bildiriler kitabı (s. 373-386). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yıldırım, K. (2015). Çin kaynaklarına göre Hunlar ve Gök-Türkler döneminde Türkistan'ın tarihî coğrafyası (Tez No.: 391429) [Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yıldırım, K. (2017). Uygur Özerk Bölgesinde halk arasında yaşayan bazı tarihî yer adları. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, (9), 87-92.