Fen Bilimleri Dersi Deney ve Etkinlikleri ile İlgili Yapılan Çalışmaların İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 32, 193 - 212, 25.06.2025

Mehmet Akif Arduç

https://doi.org/10.31455/asya.1597973

Öz

Bu çalışmada, 2000-2023 yılları arasında fen bilimleri dersi deney/etkinlikleri ile ilgili Türkiye merkezli araştırmaların yer aldığı makaleler incelenmiştir. Araştırma, nitel yöntemlerden biri olan doküman analizi tekniğiyle yürütülmüştür. İncelenen makalelerde yayım yılı, konu ile ilgili daha fazla araştırma yapan araştırmacı isimleri, kullanılan yöntemler, örneklem grupları, amaç, bulgu, öneri ve sınırlılıklar belirlenmiştir. Sonuç olarak, incelenen 24 yıl içerisinde az denilebilecek sayıda (61) makalenin yayımlandığı, en fazla çalışmanın (7) 2015 yılında yapıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca, 6 araştırmacının konuyla ilgili ikiden fazla makalede yazar olarak yer aldığı, 15 araştırmacının 2 makalede ve 84 araştırmacının ise sadece 1 makalede yazar olduğu görülmüştür. Örneklem grupları açısından, fen bilimleri öğretmenleri ve ortaokul öğrencileri üzerinde daha fazla sayıda makalenin yapıldığı belirlenmiştir. Makalelerde nitel yöntemlerin daha fazla kullanıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca, makaleler amaç, bulgu, öneri ve sınırlılıklar başlıklarında incelendiğinde birçok faktör, değişken ve konuya ilişkin amaç, bulgu ve önerilerin olduğu ve çalışmalarda beklenen sınırlılıkların rapor edildiği görülmüştür. Makalelerin bulgularında birçok değişkenin olumlu etkilendiği tespit edilmiş ve bu olumlu sonuç doğrultusunda çalışmalarda deney/etkinliklerin yapılmasının önerildiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Deney , Etkinlik , Fen Bilimleri Dersi , Fen Eğitimi , Doküman Analizi

Examination of Studies Conducted on Science Course Experiments and Activities

Öz

In this study, articles containing Turkey-based research on science course experiments and activities between 2000 and 2023 were examined. The research was carried out using document analysis technique, which is one of the qualitative methods. The articles were analyzed to determine the year of publication, the names of researchers who conducted further research on the subject, the methods used, sample groups, purposes, findings, suggestions, and limitations. In conclusion, a relatively small number of articles (61) were published over the 24 years examined. The highest number of studies (7) was conducted in 2015. A small number of researchers (6) were authors of more than two articles on the subject, 15 researchers authored 2 articles, and 84 researchers authored 1 article. It was observed that there were more articles with science teachers and secondary school students as sample groups, and qualitative methods were predominantly used. Additionally, when the articles were examined under the headings of purpose, findings, suggestions, and limitations, numerous factors, variables, purposes, findings, and suggestions related to the subject were identified. The expected limitations were also reported in the studies. The findings indicated that many variables were positively affected, and it was recommended that experiments and activities be carried out in line with these positive results.

Anahtar Kelimeler

Experiment , Activity , Science Lesson , Science Education , Document Analysis

Kaynakça

• Anılan, B., Berber, A., & Suder, N. (2020). Basit araçlarla yaparak öğrenme yöntemi ile yapılan deney uygulamalarına yönelik öğretmen adayı ve öğrenci görüşleri. Kastamonu Education Journal, 28(1), 52-71. https://doi.org/10.24106/kefdergi.3424
• Arduç, M. A. (2018). Ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin bilimsel okuryazarlık düzeylerinin ve fen öğrenme yaklaşımlarının fen bilimleri dersindeki başarılarına etkisinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Arduç, M. A. (2024). Teknoloji destekli fen bilimleri eğitimi çalışmalarının incelenmesi (2020-2023): İçerik analizi. Alanyazın, 5(1), 85-103. https://doi.org/10.59320/alanyazin.1422735
• Arduç, M. A., & Kahraman, S. (2021). Türkiye’de bilimsel okuryazarlık alanında yapılan araştırmaların içerik analizi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(16), 16-43. https://doi.org/10.29129/inujgse.934792
• Arduç, M. A., & Yalçın, H. (2024, June 25). 6. sınıf fen bilimleri kitabında yer alan deney ve etkinliklerin yapılma durumlarının belirlenmesi. 2nd International Turkic World Congress on Humanities, Social, Education and Finance, 1679-1690.
• Ateş, İ., & Özarslan, M. (2014). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin fen bilimleri laboratuvar çalışmalarındaki güvenlik önlemleri ile ilgili görüşleri. Journal of Educational Science, 2(3), 45-58.
• Bilgin, İ., & Gelici, Ö. (2011). İşbirlikli öğrenme tekniklerinin tanıtımı ve öğrenci görüşlerinin incelenmesi. Adıyaman University Journal of Educational Sciences, 1(1), 40-70.
• Bostan Sarıoğlan, A. B., Altaş, R., & Şen, R. (2020). Uzaktan eğitim sürecinde fen bilimleri dersinde deney yapmaya ilişkin öğretmen görüşlerinin araştırılması. Milli Eğitim Dergisi, 49(1), 609-632. https://doi.org/10.37669/milliegitim.787933
• Bozdoğan, A. E., & Yalçın, N. (2004). İlköğretim fen bilgisi derslerindeki deneylerin yapılma sıklığı ve fizik deneylerinde karşılaşılan sorunlar. İlköğretim Online, 5(1), 59-70.
• Çepni, S. (2009). Fen öğretiminde somutlaştırma etkinliklerinin önemi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 25-40. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefad/issue/23478/250025
• Güvenir, Z. (2023). Okul öncesi dönemde yaratıcılığı geliştiren fen etkinliklerine okul öncesi öğretmenlerinin bakış açısı ve yaratıcılık terimi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(49), 61-83. https://doi.org/10.31795/baunsobed.880823
• İçten, T., & Bal, G. (2017). Artırılmış gerçeklik teknolojisi üzerine yapılan akademik çalışmaların içerik analizi. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 401-415. https://doi.org/10.17671/gazibtd.290253
• Kahyaoğlu, M. (2016). Türkiye’de çevre eğitimi üzerine yapılan araştırmalar: Bir içerik analizi çalışması. Marmara Coğrafya Dergisi, 34, 50-60.
• Keskin, H., & Güneysu, A. (2023). Sınıf öğretmenlerinin laboratuvar uygulamalarına yönelik tutumlarının değerlendirilmesi. Temel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 41-51. https://doi.org/10.55008/te-ad.1254476
• Kırpık, M. A., & Engin, A. O. (2009). Fen bilimlerinin öğretiminde laboratuarın yeri önemi ve biyoloji öğretimi ile ilgili temel sorunlar. Kafkas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(2), 61-72.
• Koç, B., & Bayraktar, Ş. (2013). Sınıf öğretmenlerinin 4. ve 5. Sınıf fen ve teknoloji dersi deneylerine yönelik görüşleri ve uygulamaları. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 129-154. https://doi.org/10.5578/JSS.6623
• Kula, F., & Sadi, Ö. (2016). Türk fen bilimleri eğitiminde araştırma ve yönelimler: 2005–2014 yılları arası bir içerik analizi. İlköğretim Online, 15(2), 345-362. https://doi.org/10.17051/io.2016.05687
• Kurt, H., Ekici, G., Aktaş, M., & Aksu, Ö. (2013). Öğrencilerin biyoloji laboratuvarı sınıf çevresine ilişkin algılarının yordayıcıları olarak cinsiyet ve akademik başarı. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 128-143.
• Kurt, S., Tokgöz, Ö., & Voyvoda, N. (2013). Üst düzey düşünme becerilerinin geliştirilmesi üzerine bir araştırma. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(1), 45-58. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gefad/issue/27565/291877
• Morgil, İ., Seyhan, H. G., & Seçken, N. (2009). Proje destekli kimya laboratuvarı uygulamalarının bazı bilişsel ve duyuşsal alan bileşenlerine etkisi. Journal of Turkish Science Education, 6(1), 89-107.
• Nakiboğlu, C. (2021). Matematiksel işlem becerilerinin geliştirilmesi: Bir model önerisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44(2), 78-95. https://dergipark.org.tr/tr/pub/pauefd/issue/47793/515271
• Neuendorf, K. A. (2017). The content analysis guidebook (2nd ed.). SAGE Publications.
• Oral, B., & Çoban, A. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Özen, Y., & Gül, A. (2007). Sosyal ve eğitim bilimleri araştırmalarında evren-örneklem sorunu. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 394-422.
• Özer, D. Z., Güngör, S. N., & Şimşekli, Y. (2011). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin biyoloji deneylerini uygulayabilme ve bilimsel süreç becerilerini analiz edebilme yeterlilikleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2), 563-580.
• Özkurt, İ., Ültay, E., & Ültay, N. (2023). Fen eğitiminde yenilikçi yaklaşımlar üzerine bir değerlendirme. SDU International Journal of Educational Studies, 10(2), 56-73. https://doi.org/10.33710/sduijes.1311924
• Selçuk, Z., Palancı, M., Kandemir, M., & Dündar, H. (2014). Eğitim ve bilim dergisinde yayınlanan araştırmaların eğilimleri: İçerik analizi. Eğitim ve Bilim, 39(173). https://doi.org/10.15390/eb.v39i173.3278
• Uçar, B. A. (2008). Birlikte deneyle öğrenme tekniğinin 9. sınıf öğrencilerinin fizik dersindeki akademik başarılarına etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Uyanık, G. (2018). Basit araç-gereçlerle yapılan deneylerin fen bilimleri dersine yönelik tutum, akademik başarı ve kalıcılığa etkisi. OPUS International Journal of Society Researches, 9(16), 600-624. https://doi.org/10.26466/opus.462761
• Ültay, E., Akyurt, H., & Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 188-201. https://doi.org/10.21733/ibad.871703
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, E., & Tatar, N. (2012). Fen ve teknoloji ders kitaplarındaki etkinliklerin bilimsel süreç becerilerine ve yapısal özelliklerine göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37(164), 241-255.
• Yıldız, E., Aydoğdu, B., Akpınar, E., & Ergin, Ö. (2015). Fen bilgisi öğretmenlerinin fen deneylerine yönelik tutumları. Boğaziçi University Journal of Education, 24(2), 45-59.