İLKOKUL VE ORTAOKUL ÖĞRETMENLERİNİN ÇOKKÜLTÜRLÜ EĞİTİM TUTUMLARI VE DEMOKRATİK TUTUMLARININ ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2017, Sayı: 34, 90 - 109, 06.06.2017

Aysel Arslan , Hilal Çalmaşur

Öz

Bu
çalışmada; ilkokul ve ortaokul öğretmenlerinin çokkültürlü eğitim tutumları ve
demokratik tutumlarının cinsiyet, yaş, branş, kıdem, okul türü, yerleşim yeri
değişkenlerine göre incelenmesi, çokkültürlü eğitim tutumları ile demokratik
tutumları arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Araştırmada
ilişkisel tarama modeli içinde yer alan tesadüfi olmayan örnekleme yöntemi
kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini 2014-2015 eğitim-öğretim yılı bahar
döneminde Sivas il merkezinde MEB’e bağlı 10 ilkokul ve 8 ortaokul olmak üzere
toplamda 18 farklı okulda görev yapmakta olan, 118’i bayan, 120’si erkek 238
öğretmen oluşturmaktadır. Bu öğretmenlerin branş dağılımı; 99 Sınıf, 29 Türkçe,
29 Matematik, 26 Fen ve Teknoloji, 19 Sosyal Bilgiler, 18 İngilizce, 11
Rehberlik ve 7 Beden Eğitimi şeklinde oluşmuştur. Araştırmada Yazıcı, Başol ve
Toprak (2009) tarafından geliştirilen “Öğretmenler İçin Çokkültürlü Eğitim
Tutumu Ölçeği” ve Gözütok (1995) tarafından geliştirilen “Öğretmen Demokratik
Tutum Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma verilerinin analizinde;
Kolmogorov-Smirnov (K-S), Aritmetik Ortalama, Standart Sapma, Bağımsız T Testi,
Anova, Spearman Brown Korelasyon Katsayısı kullanılmıştır. Öğretmenlerin
çokkültürlü eğitim tutumlarının cinsiyet, branş ve okul türü değişkenlerine
göre, demokratik tutumlarının ise cinsiyet, yaş, branş, kıdem, okul türü ve
yerleşim birimi değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterdiği
belirlenmiştir. Öğretmenlerin çokkültürlü eğitim tutumları ve demokratik
tutumları arasındaki korelasyona bakılmış ve negatif yönde zayıf bir ilişkinin
bulunduğu belirlenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Çokkültürlü eğitim, demokratik tutum, öğretmen

Kaynakça

• Açıkalın, M. (2010). Sosyal bilgiler eğitiminde yeni yaklaşımlar: çokkültürlü ve küresel eğitim. İlköğretim Online, 9(3), 1226-1237.
• Adamou, T. M. (2003). Multicultural education and democratic enhancement. Paper Presented in The Annual Meeting of the American Political Science Association. August 28-31, Philadelphia.
• APA (2002). Guidelines on multicultural education, training, research, practice, and organizational change for psychologists. Web: http://www.apa.org/pi/oema/resources/policy/multicultural-guidelines.aspx adresinden 18 Aralık 2016’da alınmıştır.
• Atasoy, A. (1997). İlköğretim ikinci kademede demokrasi eğitimi ve ilköğretim ikinci kademe öğretmen ve öğrencilerinin demokratik tutum ve davranışlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aydemir, H. ve Aksoy, N. D. (2010). Eğitim fakültesi öğrencilerinin demokratik tutumlarının bazı değişkenlerle ilişkisi: Malatya örneği. The relatıonshıp of democratıc attıtudes of the students at the faculty of educatıon wıth some. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 265-279.
• Banks, J.A. ve Banks, C.A.M. (1993). Multicultural education: ıssues and perspectives (2nd ed.). Boston: Allyn and Bacon.
• Banks, J. A. (1997). Educating citizens ın a multicultural society. New York: Teachers CollegePress.
• Banks, J. A., Cookson, P., Gay, G., Hawley, W. D., Irvine, J. J., Nieto, S. ve Stephan, W. G. (2001). Diversity within unity: Essential principles for teaching and learning in a multicultural society. The Phi Delta Kappan, 83(3), 196-203.
• Banks, J.A. (2010). Multicultural education characteristics and goals (Ed. James A. Banks, Cherry A. McGee Banks) Multicultural Education: Issues and Perspectives (Sevent Edition). Web: https://prezi.com/p3ke1vqp84ip/multicultural-education-characteristics-and-goals/, adresinden 18 Aralık 2016’da alınmıştır.
• Başbay, A. ve Bektaş, Y. (2009).Çokkültürlülük bağlamında öğretim ortamı ve öğretmen yeterlilikleri. Eğitim ve Bilim, 34 (152), 30-43.
• Başbay, A. ve Kağnıcı, D. Y. (2011). Çokkültürlü yeterlik algıları ölçeği: Bir ölçek geliştirme çalışması. Eğitim ve Bilim, 36(161), 199-212.
• Bayık Temel, A. (2008). Kültürlerarası (çok kültürlü) hemşirelik eğitimi. Journal of Anatolia Nursing and Health Sciences, 11(2), 92-101.
• Bilgen, N. H. (1994). Çağdaş ve demokratik eğitim: ders geçme ve kredi uygulaması. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Bilgiç, E. (1986). Milli kültür davamız. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Bohn, A. P., ve Sleeter, C. E. (2000). Multicultural education and the standards movement: A report from the field. The Phi Delta Kappan, 82(2), 156-159.
• Born, D. (1998). Fransız eğitim sisteminde tarih, coğrafya ve yurttaşlık bilgisi tasarımı ve bu tasarımın yurttaşın oluşumuna katkısı, dersimiz yurttaşlık. Turhan Ilgaz (Çev.) İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• Brophy, H. W. ve Good, T. L. (1986). Third handbook of research on teaching. Chicago: McNally.
• Bulut, N. (2006). Bir grup üniversite öğrencisinin demokratik tutumları ile çeşitli değişkenler arasındaki ilişkiler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 12(1), 37-59.
• Büyükkaragöz, S. (1995). Demokratik eğitim politikası. Eğitim ve Bilim Dergisi, 20, 9-16.
• Büyükkaragöz, S. ve Kesici, Ş. (1996). Öğretmenlerin hoşgörü ve demokratik tutumları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 2(3), 353-365.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. (17. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Cırık, İ. (2008). Çok kültürlü eğitim ve yansımaları, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 27-40.
• Clark M.J. (2003). Community health nursing caring for populations. Prentice Hall, New Jersey. (Fourth ed.). USA.
• Coşkun, M. K. (2012). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri (ilahiyat-eğitim DKAB karşılaştırması). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 33-44.
• Çoban, A. E., Karaman, N. G. ve Doğan, T. (2010). Öğretmen adaylarının kültürel farklılıklara yönelik bakış açılarının çeşitli demografik değişkenlere göre incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 125-131.
• Demir, S. (2012). Çok kültürlü eğitimin erciyes üniversitesi öğretim elemanları için önem derecesi. Electronic Turkish Studies, 7(4), 1453-1475.
• Demirbolat, A. (1997). Eğitim-demokrasi ilişkisi, demokrasi ve insan hakları. Eğitim Bilimine Giriş içinde (s. 139-196). Ankara: Gazi Kitabevi Yayınları.
• Demircioğlu, E., ve Özdemir, M. (2014). Pedagojik formasyon öğrencilerinin çok kültürlü eğitime yönelik tutumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 15(1), 211-232.
• Demirsöz, E. S. (2010). Yaratıcı dramanın öğretmen adaylarının demokratik tutumları, bilişüstü farkındalıkları ve duygusal zekâ yeterliliklerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Dewey, J. (1993). Özgürlük ve Kültür. Vedat Günyol (Çev.). Ankara: Remzi Kitabevi.
• Dickinson, D. J. (1990). The relation between ratings of teacher performance and student learning. Contemporary Educational Psychology, 15, 142-152.
• Dilekmen, M. (2000). Sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının demokratik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. II. Ulusal Öğretmen Yetiştirme Sempozyumu, 438-442.
• Edwards, C. H. (2008). Classroom discipline & management (Fifth Edition). New Jersey: John Wiley & Sons Publishers.
• Eliot, T. S. (1981). Kültür üzerine düşünceler. Sevim Kantarcıoğlu (Çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Engin, G. ve Genç, S. Z. (2015). Attitudes teacher candidates towards multicultural education (Canakkale Onsekiz Mart University Example). Route Educational and Social Science Journal, 2(2), 30-39.
• Gay, G. (1977). Curriculum for multicultural education. In F. H. Klassen ve D. M. Gollnick (Eds.), Pluralism and the American teacher: Issues and case studies (pp. 31-62). Washington, DC: American Association of Colleges for Teacher Education.
• Gay, G. (1994). A synthesis of scholarship in multicultural education. Urban Monograph Series. 1-40.
• Genç, S. Z. ve Kalafat, T. (2007). Öğretmen Adaylarının Demokratik Tutumları İle Problem. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(22), 10-22.
• Gezi, K. (1981). Issues ın multicultural education, Educaitonal Research Quarterly, 6: 1-14.
• Gibson, M. A. (1984). Approaches to multicultural education in the united states: some concepts and assumptions. Anthropology & Education Quarterly, Special Anniversary, 15(1), 94-120.
• Gömleksiz, M. N. ve Çetintaş, S. (2011). Öğretmen adayların demokratik tutumları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 1-14.
• Gözütok, F. D. (1995). Öğretmenlerin demokratik tutumları. Ankara: Türk Demokrasi Vakfı Yayınları.
• Güven, İ. (2001). Öğretmen yetiştirmenin uluslararası boyutu. Milli Eğitim Dergisi, 150.Web: http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/150/guven.htm, adresinden, 19 Aralık 2016’da alınmıştır.
• Haas, C. (2008). Citizenship education in denmark: reinventing the nation and/or conducting multiculturalism? London Review of Education, 6 (1), 59-69.
• Hatton, K. (2003). Multiculturalism: narrowing the gaps in art education. Race Ethnicity and Education, 6 (4), 357-372.
• Hsu, S. H. T. ve Thomson, R. C. (2010). Multiculturalism in secondary school physical education textbooks. Journal of Teaching in Physical Education, 29, 199-220.
• Karadağ, E., Baloğlu, N. ve Yalçınkayalar, P. (2006). İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Öğretmenler Tarafından Algılanan Demokratik Tutumları ile Öğretmenlerin Demokratik Değerleri Üzerine İlişkisel Bir Araştırma. Journal of Values Education, 4(12), 65-82.
• Karahan, T. F., Sardoğan, E. M., Özkamalı, E. Ve Dicle, N. A. (2006). Öğretmen adaylarında demokratik tutum, nevrotik eğilimler ve kendini gerçekleştirme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(30), 149-158.
• Karakütük. K. (2001). Demokratik laik eğitim. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi. (26. Basım). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kayabaşı, Y. (2011). Öğretmen adaylarının davranışlarının demokratik sınıf ortamı açısından değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 525-549.
• Kuhn, D. (1999). A developmental model of critical thinking. Educational Researcher, 28,16-25.
• Kuzgun, Y. (2000). Eğitimde kendini gerçekleştirme. A. Şimşek (Ed.). Sınıfta Demokrasi içinde. Ankara: Eğitim-Sen Yayınları.
• Kymlicka, W. ve Öztürk, F. (2012). Çok kültürlülük: başarı, başarısızlık ve gelecek. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 70(2), 297-332.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü. Osman Akınhay ve Derya Kömürcü (Çev.). Ankara: Bilim Sanat Yayınları.
• Munley, P. H., Duncan, L. E., McDonnell, K. A. ve Sauer, E. M. (2004). Counseling psychology in the United States of America. Counseling Psychology Quartely, 17, 247-271.
• Oğuzkan, F. (1982). Öğretmenin üç yönü. Ankara: Kadıoğlu Matbaası.
• Oğuzkan, A. F. (1991). Eğitim terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ömerustaoğlu, A. (2004). Felsefe grubu öğretmenliği ve diğer anabilim dallarında öğrenim gören öğrencilerin demokratik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (7), 193-204.
• Özan, M. B., Türkoğlu, A. Z. ve Şener, G. (2010). Okul yöneticilerinin sergiledikleri demokratik tutum ve davranışlarının öğretmenlerin motivasyonuna etkisi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 275-294.
• Özdemir, M. ve Dil, K. (2013). Teachers’ attitudes toward multicultural education: case of Çankırı province. Ankara University, Journal of Faculty of Educational Sciences, 46 (2), 215-232.
• Özdenören, R. (1985). Kültür soruşturması. Ankara: Yazarlar Birliği Yayınları.
• Özhan, İ. (2006). Farklılaşmanın özel görünümleri olarak çokkültürlülük ve çokkültürcülük. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Parekh, B. (2002). Çokkültürlülüğü yeniden düşünmek (İkinci Baskı). Ankara: PhonixYayınevi.
• Polat, S. (2009). Öğretmen Adaylarinin Çok Kültürlü Eğitime Yönelik Kişilik Özellikleri. International Online Journal of Educational Sciences, 1(1), 154-164.
• Ponterotto, J.G., Baluch, S., Greig T. ve Rivera, L. (1998). Development and initial score validation of the teacher multicultural attitude survey. Educational and Psychological Measurement, 58(6), 1002-1016.
• Resnik, J. (2009). Multicultural education–good for business but not for the state? the ıb curriculum and global capitalism. British Journal of Educational Studies, 57 (3), 217-244.
• Rhoads, R. A. (1995). Multiculturalism and the community college: a case study of an immigrant education program. ERIC, ED383 371, 1-21.
• Sağlam, H.İ. (2000). Sosyal bilgiler dersinin demokratik tutum geliştirmedeki rolü, Milli Eğitim Dergisi. Web: http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/146/saglam.htm, adersinden 21 Aralık 2016 tarihinde alınmıştır.
• Saracaloğlu, A. S. (1992). Fen ve edebiyat fakülteleri öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine ilişkin görüşleri. Yayınlanmamış Araştırma Raporu. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Saracaloğlu, A. S. (2001). Beden eğitimi öğretmeni adaylarının demokratik tutumları. Ege Eğitim Dergisi, 1(1), 23-30.
• Saracaloğlu, A. S., Evin, İ. ve Varol, S. R. (2004). İzmir ilinde çeşitli kurumlarda görev yapan öğretmenler ile öğretmen adaylarının demokratik tutumları üzerine karşılaştırmalı bir araştırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(2), 335-363.
• Schnapper, D. (1995). Yurttaşlar cemaati modern ulus fikrine dair. Özlem Okur (Çev.) İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• Sue, D. W., Arredondo, P. ve McDavis, R. J. (1992). Multicultural counseling competencies and standards: A call to the Profession. Journal of Counseling & Development, 70(4), 477-486.
• Sultana, Q. (1994). Evaluation of multicultural education’s understanding and knowledge in freshman level preservice. Annual Meeting of The Mid-South Educational Research Association. ERIC Digest ED 1174138131262.
• Şimşek, A.(2000). Sınıfta Demokrasi. Ankara: Eğitim-Sen Yayınları.
• Taşkın, Ç. Ş. ve Hacıömeroğlu, G. (2010). İlköğretim bölümü öğretmen adaylarının mesleğe yönelik tutumları: Nicel ve nitel verilere dayalı bir inceleme. İlköğretim Online, 9(3), 922-933.
• Tortop, H. S. (2014). Öğretmen adaylarının üstün yetenekli ve çok kültürlü eğitime ilişkin tutumları. Üstün Yetenekliler Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi (UYAD), 2(2), 16-2.
• Touraine, A. (2004). Demokrasi Nedir? (Çev. Olcay Kunal). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Turhan, M. (1969). Kültür değişmeleri. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Ünalan, Ş. (2005). Dil ve kültür. (3. Baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Varış, F. (1973). Cumhuriyetin 50. yılında Türkiye’de öğretmen yetiştirmede karşılaşılan birkaç sorun. 50. Yıla Armağan içinde (s. 47-62). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Yalçın, C. (2002). Çokkültürcülük bağlamında Türkiye’den Batı Avrupa ülkelerine göç. C.Ü Sosyal Bilimler Dergisi, 26 (1), 45-60.
• Yazıcı, S., Başol, G. ve Toprak, G. (2009). Öğretmenlerin çok kültürlü eğitim tutumları: bir güvenirlik ve geçerlik çalışması, H. Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 37, 229-242.
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yeşil, R.(2002). Okul ve ailede insan hakları ve demokrasi eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları.