An Experiment on Bayburt Ehram and Rize Feretico (Rize Cloth) Weaving

Yıl 2019, Sayı: 66, 539 - 559, 15.09.2019

Keziban Selçuk , Hüseyin Yurttaş

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4261

Öz

Abstract

Weaving is a process from the existence of humanity to the present day. In the beginning, weaving, which was done by human beings for the purpose of protection and covering from external factors, gradually went beyond this need and became an art. However, hand weaving has started to show its effect in weaving as in all areas in Anatolia with the industrialization in the west and has been gradually disappearing with the change in the way of life. Weavings vary depending on the climatic conditions, materials, geographical conditions, lifestyle and culture of the region, for example, cotton, silk, linen yarn is used in a region where warm climate is used, while wool and hair like yarns are used in cold climate areas.

The subject of our article is the similarities and differences in traditional weavings made in the provinces of Rize and Bayburt in the Eastern Black Sea region and their techniques, materials and motifs. It is the kind of fabric that will be included in our ehram weaving study in Bayburt with feretiko (Rize cloth) in Rize. Although these weavings made in two provinces have some similarities, they constitute two different textile products.

Anahtar Kelimeler

Feretiko (Rize cloth), ehram, having a whip and high loom, fabric

Rize Feretiko (Rize Bezi) ve Bayburt Ehram Dokumacılığı Üzerine Bir Deneme

Öz

Öz

Dokumacılık, insanlığın varoluşundan günümüze kadar gelen bir süreçtir. Başlangıçta insanoğlunun dış etkenlerden korunması ve örtünme amacıyla yaptığı dokumacılık, giderek bu ihtiyacın ötesine geçip bir sanat haline dönüşmüştür. Ancak el dokumacılığı, batıda meydana gelen sanayileşmeyle birlikte Anadolu’da her alanda olduğu gibi dokumacılıkta da etkisini göstermeye başlamış olup, yaşam biçiminde görülen değişimle birlikte son zamanlarda giderek yok olmaya yüz tutmuştur. Dokumalar, yapıldığı bölgenin iklim şartları, coğrafi şartlar, kullanılan malzeme, yaşam biçimi ve kültürüne bağlı olarak farklılık göstermekte, örneğin sıcak iklimin yaşandığı bir bölgede pamuk, ipek, keten ipliği kullanılırken, soğuk iklimi olan yerlerde yün ve kıl gibi iplikler kullanılmaktadır.

Makalemizin konusunu, Doğu Karadeniz bölgesinde yer alan Rize ve Bayburt illerinde yapılan geleneksel dokumalar ile bunların teknik, kullanılan malzeme, motif bakımından benzerlik ve farklılıkları oluşturmaktadır. Rize’de feretiko (Rize bezi) ile Bayburt’ta yapılan ehram dokuma çalışmamızda yer vereceğimiz kumaş türüdür. İki ilimizde yapılan bu dokumalar, birtakım benzerlikleri olmasına rağmen iki farklı tekstil ürününü meydana getirmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Feretiko (Rize bezi), ehram, kamçılı ve yüksek tezgâh, kumaş

Kaynakça

• Başaran, Fatma Nur, “Bayburt Yöresinde Geleneksel “Ehram Dokumacılığı” Üretim Teknikleri, Motif ve Kompozisyon Özellikleri”, Milli Folklor, Ankara 2014, 26(104), 151-166. Emir, Dursun Ali, Bayburt’ta Ehram, Aksiseda Matbaacılık Reklamcılık Turizm San. Ltd. Şti., İstanbul 2005. Ercilasun, Ahmet Bican, Akkoyunlu, Ziyat, Kaşgarlı Mahmud Divanu Lügati’t-Türk (Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin) (3. Baskı), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2018, 329-889. Hut, Davut, “Doğu Karadeniz’de Geleneksel Dokumacılık: Rize Keten Bezi (Feretiko) ve Sosyo-Ekonomik Etkileri”, Türk Kültür İncelemeleri Dergisi 24, İstanbul 2011, 24. Özger, Yunus, XIX. Yüzyılda Bayburt (1830-1900), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum 2007. Öztürk, İsmail, “Yöresel Bez Dokumaların Değişime Uğraması, İşlev Değiştirmesi, Kaybolması”, 7th International Istanbul Textile Conference on Fabrics Touching Anatolia (Bezce 2016), İstanbul 2016, 57-61. Rize El Sanatları, Rize Halk Eğitim Merkez Müdürlüğü Yayınları (2. Baskı), Rize 2004. Yağan, Şahin Yüksel, Türk El Dokumacılığı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 1978. Yaşaroğlu, Hatice, “Ehramın Dili”, 7th International Istanbul Textile Conference on Fabrics Touching Anatolia (Bezce 2016), İstanbul 2016, 167-181. Yılmaz, Sezin, Kaya Durmaz, Leyla, “Feretiko’nun Giysi Tasarımlarıyla Canlanması”, Akdeniz Sanat Dergisi, Antalya 2013, 6 (12), 185-197. Kaynak Kişiler Emine Altun (55), Rize İli Güneysu Halk Eğitim Merkezi-Feretiko (Rize Bezi) Dokuma (23.07.2018) Yücel Bayraktar (50), Rize İli Talip Kahraman El Sanatları Merkezi-Feretiko (Rize Bezi) Dokuma (19.07.2018) Sevilay Uzunhan (46), Bayburt İli Harmanözü Köyü- Küçük halı parçaları, iplik eğirme işlemi ve teşi (23.04. 2019) Zümriye Aslan, Bayburt İli Harmanözü Köyü-Ehram Dokuma, Kıl Çuval, Kilim Yastık, Çul (23.04. 2019) Sevim Ataner (51), Bayburt İli Merkez- Kültür Bakanlığı Sanatkârı-Ehram Dokuma Ustası (24.04.2019)