Okul Yöneticilerinin Mizah Yaklaşımlarının Öğretmen Görüşlerine Dayalı İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 4, 1035 - 1054

Engin İş , Büşra Çağlayan

https://doi.org/10.46868/atdd.2025.984

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, öğretmenlerin okul yöneticilerinin mizah anlayışına ilişkin algılarını incelemek ve bu anlayışın öğretmen-yönetici ilişkileri ile okul iklimi üzerindeki etkilerini ortaya koymaktır. Araştırma, betimsel nitel desenle yürütülmüştür. Çalışma, 20 öğretmenin katılımıyla gerçekleştirilmiş olup, katılımcıların 12’si kadın, 8’i erkektir. Amaçlı örnekleme yöntemi kullanılarak, cinsiyet, deneyim ve branş gibi değişkenlerde maksimum çeşitlilik ve erişilebilirlik sağlanmıştır. Bulgular, okul yöneticilerinin mizah yaklaşımlarının öğretmen motivasyonu ve okul içi iletişim üzerinde çok boyutlu etkilerinin olduğunu göstermektedir. Yapıcı ve samimi mizah, öğretmenlerin aidiyet duygusunu ve motivasyonunu artırırken; alaycı ve ima yoluyla yapılan mizah iletişimi zedeleyerek güvensizlik ortamı yaratmaktadır. Bununla birlikte, bazı öğretmenler mizahın etkisini algılamakta güçlük çekmiştir. Bu bağlamda, okul yöneticilerinin mizahı bilinçli, ölçülü ve bağlama uygun biçimde kullanmaları; iletişim ve duygusal zekâ becerilerini geliştirmeleri büyük önem taşımaktadır. Yöneticilere, mizahı stratejik ve empatik bir şekilde kullanmalarını destekleyecek iletişim ve empati eğitimi verilmesi önerilmektedir. Ayrıca, mizah uygulamalarının okul kültürüne duyarlı olması ve alaycı ya da kırıcı mizah türlerinden kaçınılması gerekmektedir. Mizahın öğretmenler üzerindeki etkisi, düzenli geri bildirim mekanizmaları aracılığıyla izlenmeli ve yöneticiler arasında mizah kullanımıyla ilgili deneyim paylaşımı teşvik edilmelidir. Bu süreç, mizahın olumlu etkilerinin güçlendirilmesine ve olumsuz sonuçların önlenmesine katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Okul Yöneticileri , Mizah Anlayışı , Öğretmen Görüşleri , Okul İklimi

An Examination of School Administrators’ Humor Approaches Based on Teachers’ Perspectives

Öz

The main purpose of this study is to examine teachers’ perceptions of school administrators’ understanding of humor and to reveal the effects of this understanding on teacher–administrator relationships and the school climate. The research was conducted with a descriptive qualitative design. The study was carried out with the participation of 20 teachers, 12 of whom were female and 8 male. By using a purposive sampling method, maximum diversity and accessibility were ensured in variables such as gender, experience, and branch. The findings show that school administrators’ approaches to humor have multidimensional effects on teacher motivation and in-school communication. Constructive and sincere humor increases teachers’ sense of belonging and motivation, whereas sarcastic and insinuating humor undermines communication and creates an environment of distrust. Nevertheless, some teachers had difficulty perceiving the effect of humor. In this context, it is of great importance for school administrators to use humor consciously, moderately, and appropriately to the context and to develop their communication and emotional intelligence skills. It is recommended that administrators be provided with communication and empathy training to support the strategic and empathic use of humor. In addition, humor practices should be sensitive to the school culture and avoid sarcastic or hurtful types of humor. The effect of humor on teachers should be monitored through regular feedback mechanisms, and experience sharing on humor use should be encouraged among administrators. This process will contribute to strengthening the positive effects of humor and preventing negative outcomes.

Anahtar Kelimeler

School Administrators , Sense of Humor , Teachers’ Perceptions , School Climate

Kaynakça

• Aksu, E. B., & Mercan, B. (2023). Okul öncesi eğitim kurumlarında görev yapan eğitim liderlerinin mizah kullanımına ilişkin görüşleri ve mizah tarzları. Proceeding Book, 168.
• Akçay, P., & Köprülü, H. K. (2021). Okul yöneticilerinin mizah tarzları ile yönetim becerileri arasındaki ilişki. OPUS International Journal of Society Researches, 18(Yönetim ve Organizasyon Özel Sayısı), 1308–1336.
• Alan, H., & Şen, H. T. (2016). Yöneticilerin kördüğümü: Mizah. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 7(3), 152–156.
• Avolio, B. J., & Luthans, F. (2006). The high impact leader: Moments matter in accelerating authentic leadership development. McGraw-Hill.
• Ayduğ, D., Himmetoğlu, B., & Bayrak, C. (2018). Okul müdürlerinin mizah tarzlarına ilişkin öğretmenlerin metaforik algıları. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 6(2), 108–130.
• Babad, E. Y. (1974). A multi‐method approach to the assessment of humor: A critical look at humor tests. Journal of Personality, 42(4), 618–631.
• Berg, B. L., & Lune, H. (2019). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9th ed.; Trans. A. Arı). Eğitim Yayınevi. (Original work published 2012)
• Berk, R. A. (1996). Student ratings of 10 strategies for using humor in college teaching. Journal on Excellence in College Teaching, 7(3), 71–92.
• Büyükyılmaz, O. (2018). Yöneticilerin olumlu ve olumsuz mizah kullanımı ile çalışan tutumları arasındaki ilişki. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 125–150.
• Cemaloğlu, N., Recepoğlu, E., Şahin, F., Daşçı, E., & Köktürk, O. (2012). Mizah davranışları ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(4), 694–716.
• Collinson, D. L. (2002). Managing the contradictions of workplace humor. Organization Studies, 23(3), 481–499.
• Cooper, C. D. (2008). Eliminating age bias in organizational humor: The importance of context. Journal of Managerial Psychology, 23(3), 302–318. https://doi.org/10.1108/02683940810861370 Creswell, J. W. (2013). Steps in conducting a scholarly mixed methods study (DBER Speaker Series, Paper No. 48). University of Nebraska-Lincoln. https://digitalcommons.unl.edu/dberspeakers/48
• Creswell, J. W. (2021). Karma yöntem araştırmalarına giriş (Trans. M. Sözbilir). Pegem Akademi. (Original work published 2013)
• Cross, J. (1989). Humor in management: Prospects for administrative practice and research. Journal of Management Development, 8(1), 25–32.
• Duran, N., Memişoğlu, S. P., & Mutluer, C. (2024). Yöneticilerin mizah davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. International Journal of Social Sciences and Education Research, 10(4), 204–217.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (10th ed.). McGraw-Hill Education.
• Fredrickson, B. L. (2001). The role of positive emotions in positive psychology: The broaden-and-build theory of positive emotions. American Psychologist, 56(3), 218–226.
• Goleman, D. (1998). Working with emotional intelligence. Bantam Books.
• Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (1994). Competing paradigms in qualitative research. In N. K. Denzin & Y. S. Lincoln (Eds.), Handbook of qualitative research (pp. 105–117). Sage.
• Gürler, M., & Yirci, R. (2021). Okul yöneticilerinin mizah davranışları ile örgütsel muhalefet ilişkisi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(2), 164–182.
• Holmes, J. (2000). Politeness, power and provocation: How humour functions in the workplace. Discourse Studies, 2(2), 159–185. https://doi.org/10.1177/1461445600002002002
• Holmes, J. (2007). Humour and the construction of Maori leadership at work. Leadership, 3(1), 5–27.
• Hurren, B. L. (2001). The effects of principals’ humor on teachers’ job satisfaction. Educational Studies, 27(1), 91–105.
• Karagöz, O. (2009). İlköğretim Türkçe öğretmenlerinin mizah tarzları ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki (Thesis No. 250428) [Unpublished master’s thesis, Maltepe University]. YÖK Thesis Center.
• Kılıç, E., & Çelik, S. (2020). Yönetimde mizahın rolü: Liderlik ve mizah ilişkisi. Eğitim Bilimleri Dergisi, 25(3), 345–359.
• Leithwood, K., & Jantzi, D. (2006). Transformational school leadership for large-scale reform: Effects on students, teachers, and their classroom practices. School Effectiveness and School Improvement, 17(2), 201–227. https://doi.org/10.1080/09243450600565829
• Martin, R. A. (1998). Approaches to the sense of humor: A historical review. In The sense of humor: Explorations of a personality characteristic (pp. 15–60). Martin, R. A., & Ford, T. (2018). The psychology of humor: An integrative approach. Academic Press.
• Martin, R. A., Puhlik-Doris, P., Larsen, G., Gray, J., & Weir, K. (2003). Individual differences in uses of humor and their relation to psychological well-being: Development of the Humor Styles Questionnaire. Journal of Research in Personality, 37(1), 48–75. https://doi.org/10.1016/S0092-6566(02)00534-2
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (Trans. S. Turan). Nobel Yayıncılık. (Original work published 2009)
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (Trans. M. Bütün & S. B. Demir). Pegem Akademi. (Original work published 2002)
• Pundt, A. (2015). The relationship between humorous leadership and innovative behavior. Journal of Managerial Psychology, 30(8), 878–893.
• Pundt, A., & Herrmann, F. (2015). Affiliative and aggressive humour in leadership and their relationship to leader–member exchange. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 88(1), 108–125.
• Recepoğlu, E. (2010). Okul müdürlerinin mizah yeteneğinin öğretmenlerin iş doyumlarına etkisi. Eğitim ve Bilim, 33(150), 78–92.
• Recepoğlu, E., & Özdemir, S. (2012). Okul müdürlerinin mizah tarzları ile öğretim liderliği davranışları arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 24–42.
• Robert, C. (2023). Humor and job satisfaction. Current Opinion in Psychology, 54, 101721.
• Romero, E., & Arendt, F. (2011). Humor in leadership: The role of humor in leadership styles. International Journal of Humor Research, 24(4), 421–439.
• Seidman, I. (2006). Interviewing as qualitative research: A guide for researchers in education and the social sciences (3rd ed.). Teachers College Press. (Original work published 1991)
• Stemler, S. (2001). An introduction to content analysis. ERIC Digest.
• Teker, N., Çelikten, M., & Halavuk, F. (2018). Eğitim yönetiminde mizah tarzı ve iş doyumu ilişkisi. OPUS International Journal of Society Researches, 8(1), 521–546.
• Tremblay, M. (2017). The impact of humor on leadership effectiveness. Leadership & Organization Development Journal, 38(6), 827–841.
• Tümkaya, S. (2006). İş ortamı ve mizah yoluyla başa çıkmanın öğretim elemanlarındaki tükenmişlikle ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(3), 889–921.
• Ulusoy, N., & Bozdağ, R. (2022). Eğitim örgütlerinde mizah. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 9(90), 2778–2787.
• Yukaruç, S. İ. (2022). Okul yöneticilerinin mizah tarzları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Thesis No. 734342) [Master’s thesis, Dokuz Eylül University]. YÖK Thesis Center.
• Zengin, T., & Gündüz, H. B. (2019). Okul yöneticilerinin mizah tarzlarının örgütsel sessizliğe etkisi. Yıldız Journal of Educational Research, 4(1), 1–21.