Küresel Yaşlanma Serüveninde Yaşlanan Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: Özel Sayı, 261 - 278, 23.10.2023

Münevver Arı

https://doi.org/10.18037/ausbd.1316189

Öz

Nüfusun değişen yaş yapısıyla birlikte dünyayı etkisi altına alan küresel yaşlanma süreci Türkiye’yi de yakında etkilemektedir. Doğum oranları, ölüm oranları ve göç hareketleri gibi demografik özelliklerle birlikte bu değişim açıkça görülmekte ve toplumdaki yaş gruplarına bakıldığında da yaşlı nüfusun payının arttığı anlaşılmaktadır. Bu çalışmada Cumhuriyetin 100. Yılında Türkiye’de yaşlanma olgusunun nasıl bir süreç yaşadığını, nüfus verileri ve literatürde yer alan çalışmalar üzerinden ele almakta ve toplumun yaşlanan topluma doğru nasıl bir dönüşüm yaşadığı, bu dönüşümün çeşitli toplumsal kurum ve yapıları nasıl dönüştürmeye başladığı yaşlılık konulu yapılmış sosyolojik ve sosyal gerontolojik çalışmalarla ilişkilendirilmesini konu edinmektedir. Çalışma yaşlanma konusunda Türkiye’nin 100 yıllık süreçteki değişimlerinin neler olduğunu tespit etmeyi amaçlamaktadır. Bu zaman zarfında yaşlılık olgusunun nasıl bir süreçten geçtiğine bakıldığında, yaşlılara yönelik bakım hizmetlerinin her ne kadar devlet ve aile ortaklaşmasıyla yürütüldüğü anlaşılsa da bu konuda sorumluluğun ailenin üzerine yüklenmiş bir sorumluluk olduğu incelenen çalışmalardan da anlaşılmıştır. Türkiye için yaşlı toplum olmanın, yaşlı nüfusun getirilerinden özellikle birkaçı çarpıcıdır. Yaşlı nüfus içinde kadın nüfusun fazla olması yaşlılığın kadınlaşması beraberinde getirirken bir diğer konu ise yalnız yaşayan yaşlıların artmasıdır. Ayrıca kadın nüfusun erkek nüfusa göre daha yoksul olması da bir kesişimselliğin olduğunu göstermektedir. Yaşlı nüfus gruplarının yoksul olması, yalnız yaşayan birey olması, kırsalda yaşaması, engelli olması, bir nüfus grubu olarak toplum içinde onları daha savunmasız bireyler haline getirmekte ve onları toplumsal hayat içinde dezavantajlı bir grup olarak bırakmaktadır. Yaşlılara yönelik tutumun negatif ayrımcı bir oluşum gösterdiği ve bu ayrımın sadece yaşlarından dolayı yapıldığı da bir diğer konudur.

Anahtar Kelimeler

Yaşlanma, Demografi, Nüfus, Türkiye

An Evaluation of Aging Türkiye in the Global Aging Adventure

Öz

Along with the changing age structure of the population, the global aging process is also affecting Turkey soon. This change is clearly seen with demographic characteristics such as birth rates, death rates and migration movements, and it is understood that the share of the elderly population has increased. In this study, the process of aging in Turkey in the 100th anniversary of the Republic has been examined through population data and studies in the literature, and how the society has transformed into an aging society, how this transformation has begun to transform various social institutions and structures. It is aimed to reveal it by associating it with sociological and social gerontological studies. When the findings are examined, it is seen that although the care services for the elderly are carried out in partnership with the state and the family, it is understood that the responsibility is on the family. Among the elderly population, the number of women and the elderly living alone is increasing. In addition, the fact that the female population is poorer than the male population indicates that there is an intersectionality. The fact that elderly population groups are poor, live alone, live in rural areas, and are disabled makes them more vulnerable individuals in society as a population group and leaves them as a disadvantaged group in social life. Another issue is that the attitude towards the elderly is negatively discriminatory and this discrimination is made only because of their age.

Anahtar Kelimeler

Aging, Demographics, Population, Türkiye

Kaynakça

• An Aging World: 2020. (2020). Demographic Trends of Global Aging. https://mtgis-portal.geo.census.gov/arcgis/apps/MapSeries/index.html?appid=3d832796999042daae7982ff36835e2e.
• Apak, E. ve Aka, V. (2020). Medyada yaşlı temsillerinin 87 yıllık dönüşümü: Cumhuriyet Gazetesi örneği 1930-2017. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi (YSAD), 13(1), 19-26. doi: 10.46414/yasad.644320
• Arıcı, A. ve Bayram, M. N. (2021). Yaşlılıkta dijital çağı yakalamak. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 21(2), 367-390. doi: 10.54961/uobild.1038116
• Artan, T. ve Irmak, H. S. (2018). Feminist gerontoloji bağlamında yaşlılığın kadınsallaşması. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 5(2), 236-243. Doi: https://doi.org/10.17681/hsp.370597
• Arun, Ö. (2013). Ageing in Turkey: The Peter Pan Syndrome? J. Troisi and H. J. Kondratowitz (Ed.). Ageing in the Mediterranean içinde (297- 324). Bristol: Policy Press.
• Arun, Ö. (2014). ‘Que Vadis’ Türkiye? 2050’ye Doğru Yaşlanan Türkiye’yi bekleyen riskler. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 1-12. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/susbed/issue/61812/924668
• Arun, Ö. (2015). Eşitsizliklerin kavşağında: Çağdaş Türkiye’de yaşlılık ve sağlık. Alptekin, D. (Ed.). Hasta Toplum Cinsiyetçilik, Tubbileştirme ve Tüketime Dair Sağlık Çözümlemeleri içinde (s. 125-144). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Arun, Ö. ve Arun, B. K. (2011). Türkiye’de yaşlı kadının en büyük sorunu: Dulluk. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(4), 1515-1527. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/223368
• Arun, Ö. ve Holdsworth, J. K. (2020). Integrated Social and Health Care Services Among Socities in Transition: Insight from Turkey. Journal of Aging Studies, 53, 1-7. Erişim Adresi: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0890406520300207
• Austad, S. T. (2006). Why Women Live Longer Than Men: Sex Differences in Longevity. Gender Medicine, 3(2), 79-92. Doi: 10.1016/S1550-8579(06)80198-1
• Baran, A. G. (2017). Yaşlanma ve modern toplum: Küreselleşme, kentleşme ve dijital yaşam. Akçakaya, İ. B. ve Özmete, E. (Ed.). Türkiye Aktif ve Sağlıklı Yaşlanma Zirvesi 2017 içinde (s. 69- 81). Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları.
• Baran, A.G. (2020). Türkiye’de yaşlanmanın kadınlaşması ve yaşanan dezavantajlar. Arık, F. ve Taş, L. (Ed.). Dezavantajlılar ve Dezavantajlılık Sosyolojisi içinde (s. 51-83). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Baran, A. G., Günay, B., Bereketli, B. ve Işık, I. (2020). Sosyal Sermaye, Güven ve Yalnızlık Açısından Yaşlıların Yaşam Deneyimleri Üzerine Nitel Bir Araştırma. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi (YSAD), 13(2), 72-89. doi: 10.46414/yasad.775885
• Buffel, T., Phıllıpson, C. ve Scharf, T. (2012). Ageing in Urban Environments: Developing ‘Age-Friendly’ Cities. Critical Social Policy, 32(4), 597-617. Doi: 10.1177/0261018311430457
• Çuhadar, S. G. ve Lordoğlu, K. (2016). Demografik Dönüşüm Sürecinde Türkiye’de Yaşlanma ve Sorunlar. İ. Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 54, 63-80. Erişim adresi: https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/204553/
• Doğan, Ö. S. (2018). Türkiye’de 2040 ve 2060 Nüfus Projeksiyonlarına Göre Demografik Fırsatlar. TİDSAD, 5(18), 26-42. doi: 10.16989/TIDSAD.1578
• Doğan, Ö. S. ve Bostan, H. (2019). Türkiye’nin Demografik Dönüşümü ve Nüfus Projeksiyonlarına Göre Fırsatlar. Doğu Coğrafya Dergisi, 41(24), 61-90. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.535018
• DPT. (1962). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967). Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT. (1971). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1972). Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT. (1972). Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1973-1977). Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT. (1978). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983). Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT. (1984). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989). Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT. (1989). Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı (1990-1994). Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT. (1995). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000). Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT. (2000). Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Kalkınma Planı (2001-2005). Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT. (2006). Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013). Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT. (2007). Türkiye’de Yaşlıların Durumu ve Yaşlanma Ulusal Eylem Planı. Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü.
• Hooyman, N. R. ve Kiyak, H. A. (2018). Social Gerontology: A Multidisciplinary Perspective (10. bs). USA: Pearson.
• Kılınç, Ö. ve Uztuğ, F. (2016). Televizyon Dizilerinde Yaşlılığın Temsili. Sosyoloji Dergisi, 36(2), 477-506. doi: 10.16917/iusosyoloji.284522
• Özbay, F. (2014). Akrabalık ve komşuluk ilişkileri. Turğut, M. ve Feyzioğlu, S. (Ed.). Türkiye Aile Yapısı Araştırması: Tespitler, Öneriler içinde (s. 56- 87). İstanbul: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Rozanova, J. (2006). Newspaper Portrayals of Health and İllness among Canadian Seniors: Who Ages Healthily and at What Cost?. International Journal of Ageing and Later Life, 1(2), 111-139. Erişim adresi: https://ijal.se/article/download/1115/466
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). Ankara: T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı.
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2018). https://cevreselgostergeler.csb.gov.tr/kentsel---kirsal-nufus-orani-i-85670. Erişim Tarihi: 19.09.2023.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2013). Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018). Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı.
• TÜİK. (2022). Nüfus ve Konut Sayımı, 2021. Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, 45866. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Population-and-Housing-Census-2021-45866.
• TÜİK. (2022). Dünya Nüfus Günü, 2022. Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, 45552. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dunya-Nufus-Gunu-2022-45552.
• TÜİK. (2022). Yaş Grubuna Göre Nüfus. Erişim Adresi: https://nip.tuik.gov.tr/?value=YasGrubunaGoreNufus.
• TÜİK. (2023). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2022. Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, 49685. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=49685
• TÜİK. (2023). Hayat Tabloları, 2018-2020. Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, 37226. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hayat-Tablolari-2018-2020-37226.
• TÜİK. (2023). Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistikleri, 2022. Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, 49679. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Olum-ve-Olum-Nedeni-Istatistikleri-2022-49679.
• TÜİK. (2023). Uluslararası Göç İstatistikleri, 2021. Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, 45814. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Uluslararasi-Goc-Istatistikleri-2021-45814.
• TÜİK. (2023). Yoksulluk ve Yaşam Koşulları İstatistikleri, 2022. Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, 49746. Erişim Adresi: data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Poverty-and-Living-Conditions-Statistics-2022-49746.
• TÜİK. (2023). İstatistiklerle Yaşlılar, 2022. Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, 49667. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2022-49667.
• UN. (2022). World Population Prospects 2022. s. 3.
• WHO (World Health Organization). (1984). The Uses of Epidemiology in the Study of the Elderly: Report of a Who Scientific Group on the Epidemiology of Aging. Geneva. Erişim adresi: https://www.who.int/
• Yaylagül, N. K. ve Bulut, S. (2023). Neoliberalizm, Pandemi ve Yaş Ayrımcılığı: Medya Söylemi. Toplum ve Hekim, 38(4), 284-294. Erişim adresi: https://eds.p.ebscohost.com/eds/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=4c98e499-7433-48c9-900b-29dfb1d5b64d%40redis
• Yun, R. J. ve Lachman, M. E. (2006). Perceptions of Aging in Two Cultures: Korean and American Views on Old Age. J Cross Cult Gerontol, 21(1-2), 55-70. doi: 10.1007/s10823-006-9018-y
• Yang, F. And Gu, D. (2020). Loneliness. D. Gu and M. E. Dupre (Ed.), Encyclopedia of Gerontology and Population Aging. New York: Springer.