Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenlerinin Okul Yöneticiliğine Yönelim Sebeplerinin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 1, 98 - 122, 28.04.2025

Muhammet Emin Güzel , Ayça Kaya

https://doi.org/10.51460/baebd.1517760

Öz

Bu araştırmada, beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin okullarda yönetici olarak yer alma isteklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Nitel araştırma yaklaşımlarından temel nitel araştırma modeli deseninde gerçekleştirilen araştırmanın çalışma grubunu Kocaeli’nde bulunan, okullarda yöneticilik yapıyor veya yapmış olan 12 beden eğitimi ve spor öğretmeni oluşturmaktadır. Yarı yapılandırılmış görüşme formu araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Verilerin analizinde, tematik analiz yönteminden yararlanılmıştır. Araştırmada toplanan verilerin açık şekilde ifade edilmesi amaçlanmış ve kitlenin vermiş olduğu yanıtlardan birebir yararlanılarak araştırmanın geçerliliği sağlanmaya çalışılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler kodlanarak kategorize edilmesiyle ilgili kaynaklar araştırılarak araştırmanın güvenirliliği sağlanmıştır. Araştırmada beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin demografik durumlarına ilişkin sorulara verilen cevaplarla mesleki ve kişisel özelliklerine ait bilgiler elde edilmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda beden eğitimi ve spor öğretmenleri yöneticiliğe yönelme nedenlerini dört temayla (sorumluluklar açısından yeterli görme, yöneticiliğe yönelimdeki beklentiler, öğretmenlerle ilişkide farklılıklar, performansı etkileyen olumsuzluklar) açıklamışlardır. Beden eğitimi ve spor öğretmenleri yöneticilikte kendilerini en çok karizmatik liderlik konusunda yeterli hissederken; beklentiler arasında rahatlığın (izin, mesleki doyum vb.) öne çıktığı; yönetici olduklarında diğer öğretmenlerle disiplin konusunda daha fazla farklılaşma yaşandığı ve performanslarının olumsuz etkilenmesi durumunda çalışma koşulları ve mesleki sorunlarla karşılaştıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Beden eğitimi ve spor öğretmeni , yöneticiliğe yönelim , yönetim

Investigation of the Reasons for Physical Education and Sports Teachers' Orientation to School Administration

Öz

In this study, it was aimed to examine the willingness of physical education and sport teachers to take part as administrators in schools. The population of the research, which was carried out in the basic qualitative research model from qualitative research approaches, consists of 12 physical education and sports teachers who are or have been working as administrators in schools in Kocaeli. A semi-structured interview form was used as a data collection tool in the study. Thematic analysis method was used to analyse the data. It was aimed to express the data collected in the research clearly and the validity of the research was tried to be ensured by making use of the answers given by the participants one-to-one. The reliability of the research was ensured by coding and categorising the data obtained in the research by searching the relevant sources. In the research, information about the professional and personal characteristics of physical education and sports teachers was obtained with the answers given to the questions about their demographic status. In line with the findings, physical education and sport teachers explained their reasons for becoming an administrator with four themes (perceiving themselves sufficient in terms of responsibilities, expectations in becoming an administrator, differences in relations with teachers, negativities affecting performance). It was found that physical education and sport teachers felt themselves most adequate in terms of charismatic leadership; comfort (leave, professional satisfaction, etc.) came to the fore among the expectations; when they became administrators, they experienced more differentiation with other teachers in terms of discipline, and they encountered working conditions and professional problems in case their performance was negatively affected.

Anahtar Kelimeler

Physical education and sport teacher , Orientation to administration , School administration

Kaynakça

• Abat, E. (2010). Eğitim yönetimi uzmanlarının okul yöneticilerinin yeterliklerine ilişkin zihinsel modelleri Yayımlanmamış doktora tezi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Akçay, A. (2000). Orta öğretim kurumu müdürlerinin gösterdikleri etkileme davranışlarına ilişkin müdür ve öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Soysal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Aksu, M. (2003). Liderlik yaklaşımları ve dönüştürücü liderlik üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Bölümü, İstanbul.
• Alireisoğlu, A., ve Güner, A. (2023). İlk defa müdür yardımcı olmak isteyen öğretmenlerin idareci olma tercihleri üzerinde bir inceleme. Uluslararası Bilim ve Eğitim Dergisi, 6(1), 34-47.
• Araç Ilgar, E. (2019). Beden eğitimi öğretmenlerinin yönetici olmaya isteklilik düzeylerinin belirlenmesi. SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 17(1), 63-77. https://doi.org/10.33689/spormetre.482911 Arik, A., & Erturan, G. (2023). Autonomy support and motivation in physical education: A comparison of teacher and student perspectives. International Journal of Contemporary Educational Research, 10(3), 649-657.
• Aytaç, T. (2000). Okul merkezli yönetim. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Aziz, A. (2011). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri ve teknikleri: Araştırma süreci ve tasarımı, veri toplama teknikleri, interneti kullanma, anket hazırlama, içerik ve söylem çözümlemesi, raporlaştırma. Ankara: Nobel Yayınları.
• Bakioğlu, A. (1994). Okul yöneticisinin kariyer basamakları: İngiliz eğitimi sisteminde yöneticilerin etkinlikleri üzerindeki faktörler. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (6), 17-28.
• Balcı, A. (2005). Açıklamalı eğitim yönetimi terimleri sözlüğü. Ankara: Tek Ağaç Basım Yayım.
• Balyer, A. (2019). Çağdaş okul müdürlerinin değişen rolleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 75-93.
• Barnett, B. G., Shoho, A. R., & Oleszewski, A. M. (2012). The job realities of beginning and experienced assistant principals. Leadership and Policy in schools, 11(1), 92-128. https://doi.org/10.1080/15700763.2011.611924
• Başaran, İ. E. (1994). Eğitim yönetimi. Ankara: Yargıcı Matbaası.
• Başaran, İ.E. (1982). Örgütsel davranış. Ankara: Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayını.
• Bayrak, E. (2019). Eğitim yöneticilerinin seçimi ve yetiştirilmesi sürecinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 8(1), 568-576.
• Bukoski, B. E., Lewis, T. C., Carpenter, B. W., Berry, M. S., & Sanders, K. N. (2015). The complexities of realizing community: Assistant principals as community leaders in persistently low-achieving schools. Leadership and Policy in Schools, 14(4), 411-436. Bursalıoğlu, Z. (2002). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Okulda yönetim süreçleri ve işleri. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Creswell, J.W. (2021). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni [Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches]. S. B. Demir ve M. Bütün, Trans. (Eds.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• D’cruz, C. (2016). Why be a school principal? https://www.schoolgovernance.net.au/news/2016/05/26/why-bea-school-principal
• DeMarrais, K. (2004). Qualitative interview studies: Learning through eperince. K. DeMarrais ve S.D. Lapan (Yay. haz.). Foundations for research: Methods of inquiry in education and the social sciences içinde (s. 51-68). London: Lawrence Erlbaum Associates.
• Doğan, İ. (1995). Sosyoloji, kavram ve sorunlar. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Doğan, N. (2005). İlköğretim okulu müdür yardımcılarının iş doyumu. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Easley, J., & Elmeski, M. (2016). From policy and practice to possibilities: The context of educational accountability in the U.S. And praxis of school leadership. In J. EasleyII, & P. Tulowitzki (Eds.). Educational accountability – International perspectives on challenges and possibilities for school leadership (pp. 34–53). London: Routledge.
• Esentürk, O. K., ve Güngör, N. B (2019). Beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin yöneticiliğe yönelim nedenleri. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 17(4), 250-264.
• Eysenbach, G., & Köhler, C. (2002). How do consumers search for and appraise health information on the world wide web? Qualitative study using focus groups, usability tests, and in-depth interviews. Bmj, 324(7337), 573-577.
• Gajda, R., & Militello, M. (2008). Recruiting and retaining school principals: What We can learn from practicing administrators. Journal of Scholarship and Practice, 5(2), 14- 20.
• Garawski, R. A. (1978) The assistant principal: His job satisfaction, and organizational potency. The Clearing House: A Journal of Educational Strategies, Issues and Ideas, 52(1), 8-10.
• Glaser, B., & Strauss, A.L. (1967). The Discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research. Chicago: Aldine Publishers.
• Goldring, R., Taie, S., & Riddles, M. (2014). Teacher attrition and mobility: Results from the 2012–13. Teacher FollowUp Survey. First Look. NCES 2014-077. Washington, DC: National Center for Education Statistics
• Gökçen, G. (2014). Öğretmen algılarına göre yöneticilerin yöneticilik becerilerinin okul iklimine etkisi. Yayımlanmış yüksek lisans tezi. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Güçlü, N. (2000). İletişim. L. Küçükahmet (Edt.), Sınıf yönetimi içinde (ss.133-154). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Gül, H. (2003). Karizmatik liderlik ve örgütsel bağlılık üzerine bir araştırma. Doktora tezi. Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gebze.
• Hancock, D.R., Müller, U., & Wang, C. (2016). Motivating teachers to become school principals in the U.S.A. and Germany. Journal of Global Research in Education and Social Science, 7(2), 83-93.
• Helvacı, M. A., ve Aydoğan, İ. (2011). Etkili okul ve etkili okul müdürüne ilişkin öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 41-60.
• Hewitt, P.M., Pijanowski, J.C., & Denny, G.S. (2009). Why Teacher Leaders Don’t Want to Be Principals: Evidence from Arkansas. Education Working Paper Archive.
• Holloway, I., ve Todres, L. (2003). The status of method: flexibility, consistency and coherence. Qualitative Research, 3(3), 345-357.
• Kazan, A., ve Özgenel, M. (2021). Okul müdürlerinin karizmatik liderlik özelliklerinin okul gelişimine etkisi. Akademik Platform Eğitim ve Değişim Dergisi, 4(1), 175-194.
• Keçeci, H. (2012). Okul müdürlerinin yönetsel yaklaşımlarının incelenmesi (Uşak ili örneği). Yüksek lisans tezi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak
• Konukçu, E. (1997). Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı ve Tarih. Erdem, 9(27), 887-892.
• Köktürk, Ö. (2011). İlköğretimde yönetimin başarısının öğretmen ve öğrenciler üzerindeki etkileri Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Köse, M., ve Erginer, A. (2011). Yönetici adayı öğretmenlerin yöneticiliği tercih nedenleri. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 6(2), 123-146.
• Laminack, L., & Long, BM. (1985). What makes a teacher effective: Inside from preservice teachers. Clearing House, 58, 268.
• Lezotte, L. (1992). Creating The Total Quality Effective School. Oklahoma.
• Malterud, K. (2001). Qualitative research: Standards, challenges, and guidelines. The Lancet.
• Marshall, C., & Rossman, G.B. (2014). Designig Qualitative Research. New York: Sage.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber (Çev. Edt. Selahattin Turan). Ankara: Atlas Akademik Basım Yayın Dağıtım.
• Miles, M.B., & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Nieder-Entgelmeier, C. (2017). Schulleiter-Mangel: NRW sucht dringend rektoren. March 1, Retrieved March 5, 2017.
• Özalp, İ. (2010). İşletme yönetimi. Eskişehir: Nisan Kitapevi Yayınları.
• Patton, Q. M. (1990). Qualitative Evaluation and Research Methods (2nd ed.), London: Sage Publication.
• Pearson, L. C., & Moomaw, W. (2005). The relationship between teacher autonomy and stress, work satisfaction, empowerment, and professionalism. Educational Research Quarterly, 29(1), 38- 54.
• Reeder, W.G. (1961). Okul idareciliğinin esasları. ( T. Oğuzkan, Çev.). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Seashore, L.K., Leithwood, K., Wahlstrom, K.L., & Anderson, S. (2010). Learning from leadership: Investigating the links to improved student learning. Commissioned by The Wallace Foundation University of Minnesota, University of Toronto.
• Shen, J., Cooley, V. E., & Ruhl-Smith, C. D. (1999). Entering and leaving school administrative positions. International Journal of Leadership in Education, 2(4), 353- 367.
• Şahin, İ. (2013). Öğretmenlerin iş doyum düzeyleri. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi. 10(1), 142-167.
• Şişman, M., ve Turan, S. (2004). Eğitim ve okul yönetimi. Eğitim Kurumları Yönetici Adayları Seçme Sınavına Hazırlık ve Yetiştirme El Kitabı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Taymaz, H. (2003). İlköğretim ve ortaöğretim okul müdürleri için okul yönetimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Turan, S., Yıldırım, N., ve Aydoğdu, E. (2012). Okul müdürlerinin kendi görevlerine ilişkin bakış açıları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2 (3), 63-76.
• Tyre, P. (2015). Why do more than half of principals quit after five years? The Hechinger report.
• Ulucan, H., Türkçapar, Ü., ve Cihan, B. (2012). Beden eğitimi öğretmenlerinin meslekte karşılaştıkları sorunların incelenmesi Kırşehir ili uygulaması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 265-277.
• Winter, P. A., & Morgenthal, J. R. (2002). Principal recruitment in a reform environment: Effects of school achievement and school level on applicant attraction to the job. Educational Administration Quarterly, 38(3), 319-340.
• Yetim, A.Y. (2019). Sosyoloji ve spor. Ankara: Gazi Kitapevi.
• Yıldırım, A., ve Şimşek H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, N. (2011). Yöneticilik görevinin okul müdürlerine olumlu ve olumsuz katkıları. Eğitim ve Bilim, 36 (161), 230-245.