Classroom Teachers' Attitudes and Self-efficacy Towards Inclusive Education

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 1, 577 - 602, 28.04.2025

Nesih Kuşça , Mehmet Demirkol

https://doi.org/10.51460/baebd.1529001

Öz

Sınıf Öğretmenlerinin Kapsayıcı Eğitime Yönelik Tutumları ve Özyeterlikleri

Öz

Bu araştırmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutum ve özyeterliklerini belirlemek ve bu iki değişken arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırmanın evrenini, 2022-2023 eğitim öğretim yılı Diyarbakır il merkezinde görev yapan sınıf öğretmenleri oluşturmaktadır. Bu evrenden, oranlı ve tesadüfi örnekleme yöntemiyle seçilen 648 öğretmen örneklem olarak belirlenmiştir.
Araştırmanın veri toplama sürecinde, Kieblock (2018) tarafından geliştirilen ve Demirkol ve Kuşça (2023) tarafından Türkçeye uyarlanan Kapsayıcı Eğitime Yönelik Öğretmen Tutum Ölçeği ve Kapsayıcı Eğitime Yönelik Öğretmen Özyeterlik Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel istatistikler ile parametrik testler olan 'Bağımsız Gruplar T Testi' ve 'Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA)' kullanılmıştır. İstihdam durumu değişkeni için ise non-parametrik testlerden 'Mann-Whitney U Testi' uygulanmıştır. Ayrıca, kapsayıcı eğitime yönelik tutum ve özyeterlikler arasındaki ilişki Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı ile analiz edilmiştir.
Araştırma sonuçlarına göre, yaş, cinsiyet ve öğrenim durumu değişkenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutum ve özyeterlik algılarında anlamlı bir fark yaratmadığı belirlenmiştir. Ancak, kapsayıcı eğitime yönelik deneyim sahibi olma ve hizmet içi eğitim-seminer alma değişkenlerinde anlamlı farklılıklar gözlemlenmiştir. Kapsayıcı eğitime yönelik tutum boyutları ile özyeterlik arasındaki ilişkiler incelendiğinde, vizyon boyutunun özyeterlik ile güçlü bir pozitif ilişkiye, farklılaştırma boyutunun orta düzeyde pozitif ilişkiye ve destekleme boyutunun zayıf bir pozitif ilişkiye sahip olduğu bulunmuştur. Genel uygulama boyutu ile özyeterlik arasında ise zayıf bir negatif ilişki tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sınıf öğretmeni , kapsayıcı eğitim , tutum , özyeterlik

Kaynakça

• Aksungur, S. (2022). Okul yöneticilerinin kapsayıcı eğitime ilişkin tutumları ve yaşadıkları sorunlara çözüm önerileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Alkaya, S. (2023). Sınıf öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutum ve özyeterliklerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Allen, E. K., & Cowdery, G. E. (2014). The exceptional child: Inclusion in early childhood education (8th ed.). Cengage Learning.
• Aydın Güngör, T., & Pehlivan, O. (2021). Kapsayıcı eğitimin Türk eğitim sistemindeki yeri ve önemi. Studies in Educational Research and Development, 5(1), 48-71.
• Baka, B. (2023). Öğretmenlerin kapsayıcı eğitime yönelik özyeterlik düzeyleri, tutumları ve görüşlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Cumhuriyet Üniversitesi.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191–215. https://doi.org/10.1037/0033-295X.84.2.191
• Banks, J. A. (2009). Multicultural education: Dimensions and paradigms. In J. A. Banks (Ed.), The Routledge international companion to multicultural education (pp. 9–32). Routledge.
• Bayram, B., & Öztürk, M. (2021). Opinions and Practices of Social Studies Teachers on Inclusive Education. Egitim ve Bilim, 46(206), 355-377. https://doi.org/10.15390/EB.2020.9179
• Braksiek, M. (2022). Pre-service physical education teachers’ attitude toward, and self-efficacy in, inclusive physical education: Measurement invariance and influence factors. Teaching and Teacher Education, 109,1-11. https://doi.org/10.1016/j.tate.2021.103547
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (22. baskı). Pegem Akademi.
• Creswell, J. W. (2009). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (3rd ed.). Sage.
• Deer, M. (2023). Promoting equality and diversity in the classroom. CPD Online. https://cpdonline.co.uk/knowledge-base/safeguarding/promoting-equality-and-diversity-in-the-classroom/
• Demirkol, M. (2022). Kapsayıcı eğitimde öğretmen yeterlikleri. Ö. Altındağ Kumaş & S. Süer (Ed.), Nitelikli kapsayıcı eğitim: Kuramdan uygulamaya içinde (ss. 51–85). Eğiten Kitap.
• Dönmez, A. (2022). Okul yöneticileri kapsayıcı eğitim tutum ölçeğinin geliştirilmesi ve uygulama sonuçlarının değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kayseri Üniversitesi.
• Erçiçek, B. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutumlarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Trabzon Üniversitesi.
• Erkuş, A. (2011). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma. Seçkin Yayıncılık.
• Evans, J. D. (1996). Straightforward statistics for the behavioral sciences. Brooks/Cole Publishing.
• Fırat, E. (2021). Sosyal bilgiler dersinde kapsayıcı eğitim: Fenomenolojik bir araştırma [Yayımlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Field, A. (2013). Discovering statistics using IBM SPSS statistics (4th ed.). SAGE Publications
• Fraenkel, J. R., & Wallen, N. E. (2009). How to design and evaluate research in education (7th ed.). McGraw-Hill.
• Frumos, L. (2018). Attitudes and self-efficacy of Romanian primary school teachers towards including children with special educational needs in regular classrooms. Revista Românească pentru Educaţie Multidimensională, 10(4), 118-135.
• Güler, E. (2023). Öğretmenlerin kapsayıcı eğitime yönelik farkındalıkları ve tutumları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Hofman, R. H., & Kilimo, J. S. (2014). Teachers’ attitudes and self-efficacy towards inclusion of pupils with disabilities in Tanzanian schools. Journal of Education and Training, 1(2), 177–198.
• Hoskin, J., Boyle, C., & Anderson, J. (2015). Inclusive education in pre-schools: Predictors of pre-service teacher attitudes in Australia. Teachers and Teaching, 21(8), 974–989. https://doi.org/10.1080/13540602.2015.1005867
• Imam, B. T., Sulaiman, M. M., & Alabi, H. I. (2021). Pre-service teachers’ attitude and efficacy towards inclusive education in Nigeria: A case study of pre-service science education students in University of Ilorin, Nigeria. Journal of Science, Technology, Mathematics and Education (JOSTMED), 17(3), 122–132.
• Kalaycı, Ş. (2009). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (4.baskı). Asil Yayınları
• Karakuş, F. (2016). Öğretmen adaylarının birleştirilmiş sınıf öğretmeni olmaya yönelik yeterlik algıları. Electronic Turkish Studies, 11(19), 491–510. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.10056
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler (24. baskı). Nobel Yayıncılık.
• Karataş, A., & Hamurcu, G. C. (2024). Sınıf öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutumlarının incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 13(3), 1129–1145. https://doi.org/10.29329/teked.2024.13.3.1129
• Karip, E. (1997). Eğitimde yeniliklerin uygulanmasını etkileyen etkenler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3(1), 63–82.
• Kazu, H., & Deniz, E. (2019). Kapsayıcı eğitim bağlamında öğretmenlerin mülteci öğrencilere ilişkin tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 14(20), 1336–1368. https://doi.org/10.26466/opus.612341
• Kırılmaz, M. C. (2019). Sınıf öğretmenlerinin sığınmacılara yönelik kapsayıcı eğitimi gerçekleştirme durumunun incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi.
• Kielblock, S. (2018). Inclusive education for all: Development of an instrument to measure the teachers’ attitudes [Unpublished doctoral dissertation]. Justus Liebig University Giessen & Macquarie University Sydney.
• Kocasaraç, H., & Karataş, H. (2018). Yenilikçi öğretmen özellikleri: Bir ölçek geliştirme çalışması. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 34–57.
• Mantey, E. E. (2014). Accessibility to inclusive education for children with disabilities: A case of two selected areas in Ghana [Unpublished doctoral dissertation]. University of Siegen.
• Mayer, S. E. (2003). What is a disadvantaged group? https://studylib.net/doc/8720705/what-is-a-%E2%80%9Cdisadvantaged-group%3F%E2%80%9D
• Mouchritsa, M., Romero, A., Garay, U., & Kazanopoulos, S. (2022). Teachers’ attitudes towards inclusive education at Greek secondary education schools. Education Sciences, 12(6), 1–18. https://doi.org/10.3390/educsci12060404
• Odom, S. L., Buysse, V., & Soukakou, E. (2011). Inclusion for young children with disabilities: A quarter century of research perspectives. Journal of Early Intervention, 33(4), 344–356. https://doi.org/10.1177/10538151114300
• Oğlakçı, M., & Amaç, Z. (2024). Öğretmenlerin gözünden kapsayıcı eğitim: Öğretmen, sınıf ve materyaller. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi(38), 625–647. https://doi.org/10.29000/rumelide.1439710
• Pallant, J., & Manual, S. S. (2011). A step-by-step guide to data analysis using SPSS (4th ed.). Allen & Unwin.
• Pit-ten Cate, I. M., Markova, M., Krischler, M., & Krolak-Schwerdt, S. (2018). Promoting inclusive education: The role of teachers' competence and attitudes. Insights into Learning Disabilities, 15(1), 49–63.
• Rabi, N. M., & Zulkefli, M. Y. (2018). Mainstream teachers’ competency requirement for inclusive education program. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 8(11), 1779–1791. https://doi.org/10.6007/IJARBSS/V8-I11/5354
• Sağ, R., Savaş, B., & Sezer, R. (2009). Burdur’daki birleştirilmiş sınıf öğretmenlerinin özellikleri, sorunları ve ihtiyaçları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 37–56.
• Sakız, H. (2022). Kapsayıcı eğitimin psikolojisi: Güncel eğilimler, güncellenen uygulamalar. Turkish Journal of Special Education Research and Practice, 4(1), 1–26. https://doi.org/10.37233/TRSPED.2022.0120
• Sarı, M., & Turhan-Türkkan, B. (2019). Kapsayıcı eğitim yaklaşım ve uygulamaları. P. O. Taneri (Ed.), Kuramdan uygulamaya kapsayıcı eğitim içinde (ss. 125–162). Ankara: Pegem Akademi. Simon, C., Echeita, G., Sandoval, M., & Lopez, M. (2010). The inclusive educational process of students with visual impairments in Spain: An analysis from the perspective of organizations. Journal of Visual Impairment & Blindness, 104(9), 565–570. https://doi.org/10.1177/0145482X1010400909
• Stubbs, S. (2008). Inclusive education: Where there are few resources. The Atlas Alliance Publishing. Şahin, B. (2009). Metodoloji. A. Tanrıöğen (Ed.), Bilimsel araştırma yöntemleri içinde (ss. 111–130). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şengöz, E., Soydan, S. B., & Saltalı, N. D. (2024). Temel eğitim öğretmenlerinin kapsayıcı eğitim öz-yeterliklerinin yordayıcısı olarak eleştirel çokkültürlü eğitim öz-yeterlikleri. The Journal of Academic Social Science, 127(127), 244–265. https://doi.org/10.29228/ASOS.55051
• Şimşek, Ü. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutum ve özyeterlilikleri ile sınıf içi uygulamalara ilişkin görüşlerinin karşılaştırılması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Taylor, S., & Sidhu, R. K. (2012). Supporting refugee students in schools: What constitutes inclusive education? International Journal of Inclusive Education, 16(1), 39–56. https://doi.org/10.1080/13603110903560085
• Terzi, L. (2014). Reframing inclusive education: Educational equality as capability equality. Cambridge Journal of Education, 44(4), 479–493. https://doi.org/10.1080/0305764X.2014.960911
• Tura, B., & Akbaşlı, S. (2021). Öğretmen yenilikçiliğini etkileyen faktörler. Uluslararası Temel Eğitim Çalışmaları Dergisi, 2(1), 15–28.
• Ural, A., & Kılıç, İ. (2006). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. Detay Yayıncılık.
• Ünay, E., & Çakıroğlu, O. (2019). Kapsayıcı eğitimin etkililiği ve başarısı için temel faktörler. H. Gürgür & S. Rakap (Ed.), Kapsayıcı eğitim: Özel eğitimde bütünleştirme içinde (ss. 57–82). Pegem Akademi.
• Vitello, S. J., & Mithaug, D. E. (2013). Inclusive schooling: National and international perspectives. Routledge.
• Yıldırım, F., & Gül, H. (2021). Toplumsal cinsiyete duygusal bakış. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 23(41), 578–590.
• Yılmaz, E. (2021). Yabancı dil öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutumları ve özyeterliliklerinin değerlendirilmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Yükseköğretim Kurulu. (2018). Yeni öğretmen yetiştirme lisans programları. https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/Sinif_Ogretmenligi_Lisans_Programi09042019.pdf