Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Personality Traits and Whistleblowing Intention: A Conceptual View with the HEXACO Model

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 141 - 163, 30.06.2021
https://doi.org/10.33905/bseusbed.949407

Öz

The aim of this paper to conceptually examine the relationship between personality traits and internal, and external whistleblowing intentions.
In the study, a literature review was conducted for personality traits and whistleblowing concepts. Personality traits are proposed as one of the reasons why some employees behave differently from others in reporting legal or unethical behavior. Many inventories are used to examine personality traits, and one of them is the six-factor HEXACO model, which differs from the five-factor model with some features.
In the findings of some studies examining the relationship between personality traits and whistleblowing, it has been found that personality traits such as agreeableness, conscientiousness, and extraversion have an effect on whistleblowing intention.

Kaynakça

  • Ajzen, I. (1991). The Theory of Planned Behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50(2), 179–211.
  • Akın Sarı, B. (2018). Mizaç Özellikleri ve Gelişime Etkileri. Türkiye Klinikleri Çocuk Psikiyatrisi-Özel Konular, 4(1), 5–9.
  • Aktan, C. C. (2006). Organizasyonlarda yanlış uygulamalara karşı bir sivil erdem, ahlaki tepki ve vicdani red davranışı: Whistleblowing. Mercek Dergisi, 1(13), 1–13.
  • Allport, G. W. (1937). Personality : a psychological interpretation. New York: Henry Holt and Company.
  • Allport, G. W. (1961). Pattern and Growth in Personality. New York: Holt, Rinehart and Winston.
  • Anglim, J., Lievens, F., Everton, L., Grant, S. L. ve Marty, A. (2018). HEXACO Personality Predicts Counterproductive Work Behavior and Organizational Citizenship Behavior in Low-Stakes and Job Applicant Contexts. Journal of Research in Personality, 77, 11–20. doi:10.1016/j.jrp.2018.09.003 Arnett, J. J. (2008). The neglected 95%: Why American psychology needs to become less American. American Psychologist, 63(7), 602–614. doi:10.1037/0003-066X.63.7.602
  • Arslan, E. T. ve Kayalar, M. (2017). Kamu ve Özel Sektör Çalışanlarının İfşa (Whistleblowing) Niyeti Karşılaştırmalı Bir Analiz. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19, 15–26.
  • Ashton, M. C. ve Lee, K. (2005). Honesty-Humility, the Big Five, and the Five-Factor Model. Journal of Personality, 73(5), 1321–1354. doi:10.1111/j.1467-6494.2005.00351.x
  • Ashton, M. C., Lee, K. ve de Vries, R. E. (2014). The HEXACO Honesty-Humility, Agreeableness, and Emotionality Factors. Personality and Social Psychology Review, 18(2), 139–152. doi:10.1177/1088868314523838
  • Aslan, S. (2008). Kişilik, Huy ve Psikopatoloji. Rewiews, Cases and Hypotheses in Psychiatry RCHP, 2(1–2), 7–18. Aydın, U. (2003). İş Hukuku Açısından İşçinin Bilgi Uçurması (Whistleblowing). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 79–100.
  • Baiocco, R., Chirumbolo, A., Bianchi, D., Ioverno, S., Morelli, M. ve Nappa, M. R. (2017). How HEXACO Personality Traits Predict Different Selfie-Posting Behaviors among Adolescents and Young Adults. Frontiers in Psychology, 7, 1–9. doi:10.3389/fpsyg.2016.02080
  • Barrick, M. R. ve Mount, M. K. (1991). The Big Five personality dimensions and job performance: A meta-analysis. Personnel Psychology, 44(1), 1–26. doi:10.1111/j.1744-6570.1991.tb00688.x
  • Basım, H. N., Çetin, F. ve Tabak, A. (2009). Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Kişilerarası Çatışma Çözme Yaklaşımlarıyla İlişkisi. Turk Psikoloji Dergisi, 24(63).
  • Beck, J. R. (1999). The False Claims Act and the English Eradication of Qui Tam Legislation. NCL Rev., 78, 539.
  • Bekki, S. (1996). Türk Mitolojisi’nde Kurban. Akademik Araştırmalar, 3(Kış 1996), 16–28.
  • Bjørkelo, B., Einarsen, S. ve Matthiesen, S. B. (2010). Predicting proactive behaviour at work: Exploring the role of personality as an antecedent of whistleblowing behaviour. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 83(2), 371–394. doi:10.1348/096317910X486385
  • Bocchiaro, P., Zimbardo, P. G. ve Van Lange, P. A. M. (2012). To defy or not to defy: An experimental study of the dynamics of disobedience and whistle-blowing. Social Influence, 7(1), 35–50. doi:10.1080/15534510.2011.648421
  • Boies, K., Lee, K., Ashton, M. C., Pascal, S. ve Nicol, A. A. M. (2001). The structure of the French personality lexicon. European Journal of Personality, 15(4), 277–295. doi:https://doi.org/10.1002/per.411
  • Bok, S. (1980). Whistleblowing and Professional Responsibilities BT - Ethics Teaching in Higher Education. D. Callahan ve S.
  • Bok (Ed.), (277–295). Boston, MA: Springer US. doi:10.1007/978-1-4613-3138-4_11
  • Brabeck, M. (1984). Ethical Characteristics of Whistle Blowers. Journal of Research in Personality, 18(1), 41–53. doi:https://doi.org/10.1016/0092-6566(84)90037-0
  • Britannica, E. (2021). Bobby. 09.01.2021 tarihinde erişildi.
  • Burger, J. M. (2006). Kişilik. Kaknüs Yayınları.
  • Cambridge Sözlük. (2021). Cambridge Sözlük. 3 Ocak 2021 tarihinde https://dictionary.cambridge.org adresinden erişildi.
  • Cassematis, P. G. ve Wortley, R. (2013). Prediction of Whistleblowing or Non-reporting Observation: The Role of Personal and Situational Factors. Journal of Business Ethics, 117(3), 615–634. doi:10.1007/s10551-012-1548-3
  • Cloninger, C. R. ve Svrakic, D. M. (1997). Integrative Psychobiological Approach to Psychiatric Assessment and Treatment. Psychiatry, 60(2), 120–141.
  • Collins, J. M. ve Schmidt, F. L. (1993). Personality, Integrity, and White Collar Crime: A Construct Validity Study. Personnel Psychology, 46(2), 295–311. doi:10.1111/j.1744-6570.1993.tb00875.x
  • Cömert, E. ve Gizir, C. A. (2020). Üniversite Öğrencilerinde Karanlık Üçlü: HEXACO Kişilik Özelliklerinin Yordayıcı Rolü. Psikoloji Çalışmaları / Studies in Psychology, 40(1), 127–159. doi:10.26650/SP2019-0031
  • Conway, J. H. (1977). Protecting the Private Sector at Will Employee Who Blows the Whistle: A Cause of Action Based upon Determinants of Public Policy. Wisconsin Law Review, 1977, 777–812.
  • Costa Jr., P. T. ve McCrae, R. R. (2009). The Five-Factor Model and the NEO Inventories. J. N. Butcher (Ed.), Oxford Handbook of Personality Assessment içinde , Oxford library of psychology. (299–322). New York, NY, US: Oxford University Press.
  • Cüceloğlu, D. (2020). İnsan ve Davranışı. Remzi Kitabevi (38. Basım.). İstanbul.
  • Currie, G., Richmond, J., Faulconbridge, J., Gabbioneta, C. ve Muzio, D. (2019). Professional Misconduct in Healthcare: Setting Out a Research Agenda for Work Sociology. Work, Employment and Society, 33(1), 149–161. doi:10.1177/0950017018793352
  • De Raad, B. ve Mlacic, B. (2017). Psycholexical Studies of Personality Structure across Cultures. A. T. Church (Ed.), The
  • Praeger Handbook of Personality Across Cultures içinde (C. 1, 161–192). Santa Barbara: Praeger.
  • Deflem, M. ve Chicoine, S. (2014). History of Technology in Policing. G. Bruinsma ve D. Weisburd (Ed.), Encyclopedia of Criminology and Criminal Justice içinde (2269–2277). New York, NY: Springer New York. doi:10.1007/978-1-4614-5690-2_253
  • Deni̇z, A. ve Erci̇ş, A. (2010). Kişilik Özellikleri ile Algılanan Risk Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. Atatürk Üniversitesi.
  • Di Blas, L. ve Forzi, M. (1999). Refining a descriptive structure of personality attributes in the Italian language: The abridged Big Three circumplex structure. Journal of Personality and Social Psychology, 76(3), 451–481. doi:10.1037/0022-3514.76.3.451
  • Dodge, M. (2005). Whistleblower. Encyclopedia of White-Collar & Corporate Crime içinde (928). Thousand Oaks: SAGE Publications, Inc.
  • Doğan, T. (2012). Beş faktör kişilik özellikleri ve öznel iyi oluş. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(1), 56–64.
  • Dozier, J. B. ve Miceli, M. P. (1985). Potential predictors of whistle-blowing: A prosocial behavior perspective. Academy of Management Review, 10(4), 823–836.
  • Dungan, J., Waytz, A. ve Young, L. (2015). The Psychology of Whistleblowing. Current Opinion in Psychology, 6, 129–133. doi:10.1016/j.copsyc.2015.07.005
  • Dworkin, T. M. ve Baucus, M. S. (1998). Internal vs. External Whistleblowers: A Comparison of Whistleblowering Processes. Journal of Business Ethics, 17(12), 1281–1298. doi:10.1023/A:1005916210589
  • Erdost, H. E. ve Çolak, M. (2004). Örgüt İçi “Sorun Bildirme” Konusuna Kültürlerarası Bakış: Türkiye - ABD Örneği. Verimlilik Dergisi, (2), 69–83.
  • Esen, E. ve Kaplan, H. A. (2012). İşletmelerde Ahlaki Olmayan Davranışların Duyurulması (Whistleblowing). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(2), 33–52.
  • Etymonline. (2020). Online Etymology Dictionary. 3 Mayıs 2020 tarihinde https://www.etymonline.com/word/person adresinden erişildi.
  • Eysenck, H J. (1981). General Features of the Model. Hans J Eysenck (Ed.), A Model for Personality içinde (1–37). Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg. doi:10.1007/978-3-642-67783-0_1
  • Feist, G. J. (2019). Creativity and the Big Two model of personality: plasticity and stability. Current Opinion in Behavioral Sciences, 27, 31–35. doi:10.1016/j.cobeha.2018.07.005
  • Filosa, L., Formella, Z. ve Crea, G. (2019). Personality and Emotional Self-Efficacy: The Relationship Between Hexaco’s Emotionality, Extraversion and Conscientiousness with Regulatory Emotional Self-Efficacy Belief. Seminare. Poszukiwania naukowe, 2019(40)(nr 4), 81–91. doi:10.21852/sem.2019.4.06
  • Fisher, J., Harshman, E., Gillespie, W., Ordower, H., Ware, L. ve Yeager, F. (2000). Privatizing Regulation: Whistleblowing and Bounty Hunting in the Financial Services Industries. Penn State International Law Review (Former Dickinson J. of Law Review), 19/1, 117.
  • Fontana, D. (2000). Personality in the Workplace (3rd Ed.). London: Macmillan. doi:10.1007/978-0-333-99384-2
  • Fotaki, M. (2020). Why We Must Talk About Institutional Corruption to Understand Wrongdoing in the Health Sector Comment on “We Need to Talk About Corruption in Health Systems”. International journal of health policy and management, 9(5), 206–208. doi:10.15171/ijhpm.2019.103
  • Fuller, L. R. ve Shawver, T. J. (2020). Will Cognitive Style Impact Whistleblowing Intentions? C. R. Baker (Ed.), Research on Professional Responsibility and Ethics in Accounting içinde (47–62). doi:10.1108/S1574-076520200000023003
  • Furnham, A. (2020). Agreeableness. V. Zeigler-Hill ve T. K. Shackelford (Ed.), Encyclopedia of Personality and Individual Differences içinde (93–102). Cham: Springer International Publishing. doi:10.1007/978-3-319-28099-8_1200-1
  • Gaunt, R. A. (2010). Sir Robert Peel: The Life and Legacy. London: I B. Tauris.
  • Gerçek, H. (2005). Mühendislikte Etik Sorunların Ele Verilmesi. Bilimsel Madencilik Dergisi, 44(4), 29–38.
  • Goldberg, L. R. (1993). The Structure of Phenotypic Personality Traits. American Psychologist, 48(1), 26. Hahn, D.-W., Lee, K. ve Ashton, M. C. (1999). A factor analysis of the most frequently used Korean personality trait adjectives. European Journal of Personality, 13(4), 261–282.
  • Henrich, J., Heine, S. J. ve Norenzayan, A. (2010). Most people are not WEIRD. Nature, 466(7302), 29–29. doi:10.1038/466029a
  • Hersh, M. A. (2002). Whistleblowers - Heroes or traitors?: Individual and collective responsibility for ethical behaviour. Annual Reviews in Control, 26 II(2), 243–262. doi:10.1016/S1367-5788(02)00025-1
  • HEXACO. (2020). http://hexaco.org/scaledescriptions. 01.01.2020.
  • Hilbig, B. E., Zettler, I. ve Heydasch, T. (2012). Personality, Punishment and Public Goods: Strategic Shifts towards Cooperation as a Matter of Dispositional Honesty–Humility. European Journal of Personality, 26(3), 245–254. doi:10.1002/per.830
  • Hough, L. M. ve Furnham, A. (2003). Use of Personality Variables in Work Settings. W. C. Borman, D. R. Ilgen ve R. J. Klimoski (Ed.), Handbook of Psychology: Industrial and Organizational Psychology içinde (12. bs., 131–169). Hoboken, NJ, US: John Wiley & Sons, Inc.
  • İmamoğlu, M. ve İmamoğlu, G. (2018). Etrüsklerde Spor Aktiviteleri. Turkish Studies, 13(26). doi:10.7827/TurkishStudies.14331
  • Jessup, C. M. (2013). Whistleblower. Encyclopedia of white-collar and corporate crime içinde (1212).
  • Jubb, P. B. (1999). Whistleblowing: A Restrictive Definition and Interpretation. Journal of Business Ethics, 21(1), 77–94. doi:10.1023/A:1005922701763
  • Kelly, L. G. (2002). The mirror of grammar : theology, philosophy, and the Modistae. Amsterdam; Philadelphia: J. Benjamins Pub. Co. http://site.ebrary.com/id/10022284 adresinden erişildi.
  • Kraft, R. A. (1965). Some Notes on Sabbath Observance in Early Christianity. Andrews University Seminary Studies (AUSS), 3(1), 18–33.
  • Lee, K. ve Ashton, M. C. (2004). Psychometric Properties of the HEXACO Personality Inventory. Multivariate Behavioral Research, 39(2), 329–358. doi:10.1207/s15327906mbr3902_8
  • Lee, K. ve Ashton, M. C. (2020a). HEXACO Model of Personality. B. J. Carducci ve C. S. Nave (Ed.), The Wiley Encyclopedia of Personality and Individual Differences içinde (249–256). John Wiley & Sons, Ltd. doi:https://doi.org/10.1002/9781118970843.ch42
  • Lee, K. ve Ashton, M. C. (2020b). HEXACO Model of Personality Structure, The. V. Zeigler-Hill ve T. K. Shackelford (Ed.), Encyclopedia of Personality and Individual Differences içinde (1932–1936). Cham: Springer. doi:10.1007/978-3-319-24612-3_1227
  • Lewis, D., Ellis, C.-A., Kyprianou, A. ve Homewood, S. (2001). Whistleblowing at work: The results of a survey of procedures in further and higher education. Education and the Law, 13(3), 215–225. doi:10.1080/09539960127292
  • Manson, J. H. (2015). Life History Strategy and the HEXACO Personality Dimensions. Evolutionary Psychology, 13(1), 147470491501300. doi:10.1177/147470491501300104
  • McCrae, R. R. ve Costa Jr., P. T. (2008). The Five-Factor Theory of Personality. O. P. John, R. W. Robins ve L. A. Pervin (Ed.), Handbook of Personality: Theory and Research içinde (3rd Editio., 159–181). New York, NY, US: The Guilford Press.
  • McCrae, R. R. ve Costa, P. T. (1989). Reinterpreting the Myers-Briggs Type Indicator From the Perspective of the Five-Factor Model of Personality. Journal of Personality, 57(1), 17–40. doi:10.1111/j.1467-6494.1989.tb00759.x
  • McCrae, R. R. ve John, O. P. (1992). An Introduction to the Five-Factor Model and Its Applications. Journal of Personality, 60(2), 175–215. doi:https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.1992.tb00970.x
  • Mercan, N., Altınay, A. ve Aksanyar, Y. (2015). Whistleblowing (Bilgi İfşası, İhbar) ve Yolsuzlukla Mücadelede İç Denetimin Değişen ve Gelişen Rolü. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(2), 167–176.
  • Mesmer-Magnus, J. R. ve Viswesvaran, C. (2005). Whistleblowing in organizations: An examination of correlates of whistleblowing intentions, actions, and retaliation. Journal of Business Ethics, 62(3), 277–297.
  • Miceli, M. P. ve Near, J. P. (1984). The relationships among beliefs, organizational position, and whistle-blowing status: A discriminant analysis. Academy of Management Journal, 27(4), 687–705. doi:10.2307/255873
  • Miceli, M. P. ve Near, J. P. (2002). What makes whistle-blowers effective? Three field studies. Human Relations, 55(4), 455–479. doi:10.1177/0018726702055004463
  • Miceli, M. P., Van Scotter, J. R., Near, J. P. ve Rehg, M. T. (2001). Individual Differences and Whistle-Blowing. Academy of Management Proceedings, 2001(1), C1–C6. doi:10.5465/apbpp.2001.6133834 Near, J. P., Baucus, M. S. ve Miceli, M. P. (1993). The relationship between values and practice: Organizational climates for wrongdoing. Administration & Society, 25(2), 204–226.
  • Near, J. P. ve Miceli, M. P. (1985). Organizational dissidence: The case of whistle-blowing. Journal of Business Ethics, 4(1), 1–16. doi:10.1007/BF00382668
  • Near, J. P. ve Miceli, M. P. (1996). Whistle-Blowing: Myth and Reality. Journal of Management, 22(3), 507–526. doi:10.1177/014920639602200306
  • Near, J. P. ve Miceli, M. P. (2016). After the wrongdoing: What managers should know about whistleblowing. Business Horizons, 59(1), 105–114. doi:10.1016/j.bushor.2015.09.007
  • Near, J. P., Ryan, K. C. ve Miceli, M. P. (1995). Results of A Human Resource Management" Experiment": Whistle-Blowing In The Federal Bureaucracy, 1980-1992. Academy of Management Proceedings içinde (C. 1995, 369–373). Academy of Management Briarcliff Manor, NY 10510.
  • Norman, W. T. (1963). Toward an adequate taxonomy of personality attributes: Replicated factor structure in peer nomination personality ratings. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 66(6), 574–583. doi:10.1037/h0040291
  • OECD. (2011). Protection of Whistleblowers Study on Whistleblower Protection Frameworks, Compendium of Best Practices and Guiding Principles for Legislation. https://www.oecd.org/corruption/48972967.pdf adresinden erişildi.
  • Özkalp, E. (2013). Örgütsel Davranış. Örgütsel Davranış. Eskişehir: Anadolu Universitesi.
  • Özkalp, E. ve Kırel, Ç. (2010). Örgütsel Davranış. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım (4. Baskı.). Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım.
  • Park, H., Blenkinsopp, J., Oktem, M. K. ve Omurgonulsen, U. (2008). Cultural Orientation and Attitudes Toward Different Forms of Whistleblowing: A Comparison of South Korea, Turkey, and the U.K. Journal of Business Ethics, 82(4), 929–939. doi:10.1007/s10551-007-9603-1
  • Park, H., Blenkinsopp, J. ve Park, M. (2014). The Influence of an Observer’s Value Orientation and Personality Type on Attitudes Toward Whistleblowing. Journal of Business Ethics, 120(1), 121–129. doi:10.1007/s10551-013-1908-7
  • Peabody, D. (1987). Selecting representative trait adjectives. Journal of Personality and Social Psychology, 52(1), 59–71. doi:10.1037/0022-3514.52.1.59
  • Petersen, J. C. ve Farrell, D. (1986). Whistleblowing: Ethical and legal issues in expressing dissent. Kendalll/Hunt Publishing Company.
  • Phelps, J. M. (1999). False Claims Act’s Public Disclosure Bar: Defining the Line Between Parasitic and Beneficial. Cath. UL Rev., 49, 247.
  • Qusqas, F. ve Kleiner, B. H. (2001). The difficulties of whistleblowers finding employment. Management Research News, 24(3/4), 97–100. doi:10.1108/01409170110782702
  • Robbins, S. P. ve Judge, T. (2017). Organizational Behavior.
  • Sadler, J. D. (1971). Popular Etymology. The Classical Journal, 66(3), 236–240. http://www.jstor.org/stable/3296475 adresinden erişildi.
  • Sagui, S. (2014). The hue and cry in medieval English towns. Historical Research, 87(236), 179–193. doi:10.1111/1468-2281.12030
  • Salcido, R. (1994). Screening Out Unworthy Whistleblower Actions: An Historical Analysis of the Public Disclosure Jurisdictional Bar to Qui Tam Actions Under the False Claims Act. Pub. Cont. LJ, 24, 237.
  • Saucier, G., Georgiades, S., Tsaousis, I. ve Goldberg, L. R. (2005). The Factor Structure of Greek Personality Adjectives. Journal of Personality and Social Psychology, 88(5), 856–875. doi:10.1037/0022-3514.88.5.856
  • Schultz, D. P. ve Schultz, S. E. (2017). Theories of Personality (Eleventh E.). Boston.
  • Şen, M. L. (2020). Yolsuzluğun Önlenmesinde Etkili Bir Araç: İhbarcılık. Sakarya İktisat Dergisi, 100. Yıl M, 90–109.
  • Smith, R. E. ve Shoda, Y. (2009). Personality as a cognitive-affective processing system. P. J. Corr ve G. Matthews (Ed.), The Cambridge Handbook of Personality Psychology. içinde (473–487). Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/CBO9780511596544.030
  • Somer, O. (1998). Türkçe’de Kişilik Özelliği Tanımlayan Sıfatların Yapısı ve Beş Faktör Modeli. Türk Psikoloji Dergisi, 13(42), 17–32.
  • Somer, O., Korkmaz, M. ve Tatar, A. (2002). Beş Faktör Kişilik Envanteri’nin geliştirilmesi-I: Ölçek ve alt ölçeklerin oluşturulmasi. [Development of Five Factor Personality Inventory. Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), 21–36.
  • Somer, O., Korkmaz, M. ve Tatar, A. (2011). Kuramdan Uygulamaya Beş Faktör Kişilik Modeli ve Beş Faktör Kişilik Envanteri (5FKE) (2. Baskı.). İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
  • SSPPH. (2021). Police Rattles & Whistles. 09.01.2021 tarihinde erişildi.
  • Strader, K. D. (1993). Counterclaims against whistleblowers: Should counterclaims against Qui Tam plaintiffs be allowed in False Claims Act cases. University of Cincinnati Law Review, 62(2), 713–764.
  • Szirmák, Z. ve De Raad, B. (1994). Taxonomy and structure of Hungarian personality traits. European Journal of Personality, 8(2), 95–117. doi:https://doi.org/10.1002/per.2410080203
  • Taş, F. ve Antalyalı, Ö. L. (2015). Kamu Hastanelerinde ve Özel Hastanelerde Çalışan Hemşirelerin İzharcılık (Whistleblowing) Tutumları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(3), 34–54.
  • Taslak, S. ve Hürmet Çetinel, M. (2019). Çalışanların Kişilik Özellikleri İle İhbarcılık (Whistleblowing) Eğilimleri Arasındaki İlişki Üzerinde Örgütsel Adalet Algısının Aracılık Rolü. International Journal of Academic Value Studies (Javstudies JAVS), 5(1 (5th Year Special Issue)), 46–72. doi:10.23929/javs.848
  • Tatar, A. (2018). Gözden Geçirilmiş Uzun ve Kısa Form Altı Faktörlü Kişilik Envanteri (HEXACO-PI-R) Türkçe Formunun psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 19(Özel Sayı.1), 5–13.
  • Tatar, A., Saltukoğlu, G. ve Hüdanur, Ö. (2020). Evli Çiftlerin Kişilik Profillerinin Karşılaştırılması-II: HEXACO Kişilik Modeli. Cyprus Turkish Journal of Psychiatry and Psychology, 2(1), 6–13. doi:10.35365/ctjpp.20.2.1
  • Tatar, A., Saltukoğlu, G., Özdemir, H., Bekiroğlu, B., Çelikbaş, B. ve Çamkerten, S. (2019). İş Performansı ve İş Doyumunun Yordayıcıları Olarak Altı Faktörlü Kişilik Modeli (HEXACO) Yapıları. İş’te Davranış Dergisi, 4(2), 68–77. doi:10.25203/idd.629879
  • Taymur, İ. ve Türkçapar, M. H. (2012). Kişilik: Tanımı, Sınıflaması ve Değerlendirmesi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(2), 154–177.
  • TDK. (2020). Güncel Türkçe Sözlük. www.tdk.gov.tr adresinden erişildi.
  • Tınar, M. Y. (1999). Çalışma Yaşamı ve Kişilik. Mercek Dergisi, 14, 93–97.
  • Toker Gökçe, A. ve Oğuz, E. (2015). Öğretmen Adaylarının Farklı Bilgi Uçurma (Whistle-blowing) Tercihlerinde Belirleyici Olan Kültürel Değerler. Sakarya University Journal of Education, 5(1), 55. doi:10.19126/suje.56400
  • Triantoro, H. D., Utami, I. ve Joseph, C. (2019). Whistleblowing system, Machiavellian personality, fraud intention. Journal of Financial Crime, 27(1), 202–216. doi:10.1108/JFC-01-2019-0003
  • Ulu, M. (2018). Hayatı Anlamlandırma İle Kişilik Özellikleri Arasındaki İlişki Üzerine. Bilimname. doi:10.28949/bilimname.459247
  • Uyar, S. ve Yelgen, E. (2015). Bilgi İfşası (Whistleblowing) ve Denetim. Journal of Management and Economics Research, 13(1), 85–106. doi:10.11611/JMER412
  • van Gelder, J.-L. ve de Vries, R. E. (2016). Traits and states at work: lure, risk and personality as predictors of occupational crime. Psychology, Crime & Law, 22(7), 701–720. doi:10.1080/1068316X.2016.1174863
  • Vandekerckhove, W. (2006). Whistleblowing and Organizational Social Responsibility: A Global Assessment (1st Ed.). Hampshire: Ashgate Publishing, Ltd.
  • Visser, B. A. (2020). Ability Traits. V. Zeigler-Hill ve T. K. Shackelford (Ed.), Encyclopedia of Personality and Individual Differences içinde (1–4). Springer International Publishing. doi:https://doi.org/10.1007/978-3-319-24612-3
  • Vovolis, T. (2009). Prosopon: The acustical mask in Greek Tragedy and in Contemporary Theatre. Dramatiska institutet.
  • Wasti, A. S., Lee, K., Ashton, M. C. ve Somer, O. (2008). Six turkish personality factors and the HEXACO model of personality structure. Journal of Cross-Cultural Psychology. doi:10.1177/0022022108323783
  • Wilmes, B. W. (2018). Behavioral Compliance: Corporate Compliance Meets Behavioral Economics (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Universität Paderborn.
  • www.historic-uk.com. (2021). Sir Robert Peel. 09.01.2021 tarihinde erişildi.
  • www.history.com. (2021). https://www.history.com/news/why-are-british-police-officers-called-bobbies. 09.01.2021 tarihinde erişildi.
  • Yazgan İnanç, B. Y. ve Yerlikaya, E. E. (2018). Kişilik Kuramları. Pegem Atıf İndeksi (14. Baskı.). Ankara: Pegem Akademi. doi:doi.org10.14527/9786053186700
  • Yelboğa, A. (2006). Kişilik özellikleri ve iş performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 8(2), 196–217.
  • Zakaria, M., Razak, S. N. A. A. ve Yusoff, M. S. A. (2016). The Theory of Planned Behaviour as a Framework for Whistle-Blowing Intentions. Review of European Studies, 8(3), 221.
  • Zel, U. (2006). Kişilik ve Liderlik. Nobel Yayın Dağıtım (2. Baskı.). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

Kişilik Özellikleri ve Whistleblowing Niyeti: HEXACO Modeli ile Kavramsal Bir Bakış

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 141 - 163, 30.06.2021
https://doi.org/10.33905/bseusbed.949407

Öz

Bu çalışmanın amacı kişilik özellikleri ile içsel ve dışsal whistleblowing niyetleri arasındaki ilişkiyi kavramsal olarak incelemektir.
Çalışmada kişilik özellikleri, whistleblowing kavramlarına yönelik literatür taraması yapılmıştır.Kişilik özellikleri bazı çalışanların yasal ya da etik olmayan davranışları ihbar etmede diğerlerinden farklı davranmalarının sebeplerinden birisi olarak gösterilmektedir. Kişilik özelliklerini ölçmek amacıyla birçok envanter kullanılmakla beraber bunlardan birisi de bazı özellikleri ile beş faktör modelinden ayrılan altı faktörlü HEXACO modelidir.
Kişilik özellikleri ve whistleblowing arasındaki ilişkiye yönelik olarak incelenen bazı çalışmaların sonuçlarında uyumluluk, sorumluluk ve dışa dönüklük gibi kişilik özelliklerinin whistleblowing niyeti üzerinde etkisi olduğu bulgulanmıştır.

Kaynakça

  • Ajzen, I. (1991). The Theory of Planned Behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50(2), 179–211.
  • Akın Sarı, B. (2018). Mizaç Özellikleri ve Gelişime Etkileri. Türkiye Klinikleri Çocuk Psikiyatrisi-Özel Konular, 4(1), 5–9.
  • Aktan, C. C. (2006). Organizasyonlarda yanlış uygulamalara karşı bir sivil erdem, ahlaki tepki ve vicdani red davranışı: Whistleblowing. Mercek Dergisi, 1(13), 1–13.
  • Allport, G. W. (1937). Personality : a psychological interpretation. New York: Henry Holt and Company.
  • Allport, G. W. (1961). Pattern and Growth in Personality. New York: Holt, Rinehart and Winston.
  • Anglim, J., Lievens, F., Everton, L., Grant, S. L. ve Marty, A. (2018). HEXACO Personality Predicts Counterproductive Work Behavior and Organizational Citizenship Behavior in Low-Stakes and Job Applicant Contexts. Journal of Research in Personality, 77, 11–20. doi:10.1016/j.jrp.2018.09.003 Arnett, J. J. (2008). The neglected 95%: Why American psychology needs to become less American. American Psychologist, 63(7), 602–614. doi:10.1037/0003-066X.63.7.602
  • Arslan, E. T. ve Kayalar, M. (2017). Kamu ve Özel Sektör Çalışanlarının İfşa (Whistleblowing) Niyeti Karşılaştırmalı Bir Analiz. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19, 15–26.
  • Ashton, M. C. ve Lee, K. (2005). Honesty-Humility, the Big Five, and the Five-Factor Model. Journal of Personality, 73(5), 1321–1354. doi:10.1111/j.1467-6494.2005.00351.x
  • Ashton, M. C., Lee, K. ve de Vries, R. E. (2014). The HEXACO Honesty-Humility, Agreeableness, and Emotionality Factors. Personality and Social Psychology Review, 18(2), 139–152. doi:10.1177/1088868314523838
  • Aslan, S. (2008). Kişilik, Huy ve Psikopatoloji. Rewiews, Cases and Hypotheses in Psychiatry RCHP, 2(1–2), 7–18. Aydın, U. (2003). İş Hukuku Açısından İşçinin Bilgi Uçurması (Whistleblowing). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 79–100.
  • Baiocco, R., Chirumbolo, A., Bianchi, D., Ioverno, S., Morelli, M. ve Nappa, M. R. (2017). How HEXACO Personality Traits Predict Different Selfie-Posting Behaviors among Adolescents and Young Adults. Frontiers in Psychology, 7, 1–9. doi:10.3389/fpsyg.2016.02080
  • Barrick, M. R. ve Mount, M. K. (1991). The Big Five personality dimensions and job performance: A meta-analysis. Personnel Psychology, 44(1), 1–26. doi:10.1111/j.1744-6570.1991.tb00688.x
  • Basım, H. N., Çetin, F. ve Tabak, A. (2009). Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Kişilerarası Çatışma Çözme Yaklaşımlarıyla İlişkisi. Turk Psikoloji Dergisi, 24(63).
  • Beck, J. R. (1999). The False Claims Act and the English Eradication of Qui Tam Legislation. NCL Rev., 78, 539.
  • Bekki, S. (1996). Türk Mitolojisi’nde Kurban. Akademik Araştırmalar, 3(Kış 1996), 16–28.
  • Bjørkelo, B., Einarsen, S. ve Matthiesen, S. B. (2010). Predicting proactive behaviour at work: Exploring the role of personality as an antecedent of whistleblowing behaviour. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 83(2), 371–394. doi:10.1348/096317910X486385
  • Bocchiaro, P., Zimbardo, P. G. ve Van Lange, P. A. M. (2012). To defy or not to defy: An experimental study of the dynamics of disobedience and whistle-blowing. Social Influence, 7(1), 35–50. doi:10.1080/15534510.2011.648421
  • Boies, K., Lee, K., Ashton, M. C., Pascal, S. ve Nicol, A. A. M. (2001). The structure of the French personality lexicon. European Journal of Personality, 15(4), 277–295. doi:https://doi.org/10.1002/per.411
  • Bok, S. (1980). Whistleblowing and Professional Responsibilities BT - Ethics Teaching in Higher Education. D. Callahan ve S.
  • Bok (Ed.), (277–295). Boston, MA: Springer US. doi:10.1007/978-1-4613-3138-4_11
  • Brabeck, M. (1984). Ethical Characteristics of Whistle Blowers. Journal of Research in Personality, 18(1), 41–53. doi:https://doi.org/10.1016/0092-6566(84)90037-0
  • Britannica, E. (2021). Bobby. 09.01.2021 tarihinde erişildi.
  • Burger, J. M. (2006). Kişilik. Kaknüs Yayınları.
  • Cambridge Sözlük. (2021). Cambridge Sözlük. 3 Ocak 2021 tarihinde https://dictionary.cambridge.org adresinden erişildi.
  • Cassematis, P. G. ve Wortley, R. (2013). Prediction of Whistleblowing or Non-reporting Observation: The Role of Personal and Situational Factors. Journal of Business Ethics, 117(3), 615–634. doi:10.1007/s10551-012-1548-3
  • Cloninger, C. R. ve Svrakic, D. M. (1997). Integrative Psychobiological Approach to Psychiatric Assessment and Treatment. Psychiatry, 60(2), 120–141.
  • Collins, J. M. ve Schmidt, F. L. (1993). Personality, Integrity, and White Collar Crime: A Construct Validity Study. Personnel Psychology, 46(2), 295–311. doi:10.1111/j.1744-6570.1993.tb00875.x
  • Cömert, E. ve Gizir, C. A. (2020). Üniversite Öğrencilerinde Karanlık Üçlü: HEXACO Kişilik Özelliklerinin Yordayıcı Rolü. Psikoloji Çalışmaları / Studies in Psychology, 40(1), 127–159. doi:10.26650/SP2019-0031
  • Conway, J. H. (1977). Protecting the Private Sector at Will Employee Who Blows the Whistle: A Cause of Action Based upon Determinants of Public Policy. Wisconsin Law Review, 1977, 777–812.
  • Costa Jr., P. T. ve McCrae, R. R. (2009). The Five-Factor Model and the NEO Inventories. J. N. Butcher (Ed.), Oxford Handbook of Personality Assessment içinde , Oxford library of psychology. (299–322). New York, NY, US: Oxford University Press.
  • Cüceloğlu, D. (2020). İnsan ve Davranışı. Remzi Kitabevi (38. Basım.). İstanbul.
  • Currie, G., Richmond, J., Faulconbridge, J., Gabbioneta, C. ve Muzio, D. (2019). Professional Misconduct in Healthcare: Setting Out a Research Agenda for Work Sociology. Work, Employment and Society, 33(1), 149–161. doi:10.1177/0950017018793352
  • De Raad, B. ve Mlacic, B. (2017). Psycholexical Studies of Personality Structure across Cultures. A. T. Church (Ed.), The
  • Praeger Handbook of Personality Across Cultures içinde (C. 1, 161–192). Santa Barbara: Praeger.
  • Deflem, M. ve Chicoine, S. (2014). History of Technology in Policing. G. Bruinsma ve D. Weisburd (Ed.), Encyclopedia of Criminology and Criminal Justice içinde (2269–2277). New York, NY: Springer New York. doi:10.1007/978-1-4614-5690-2_253
  • Deni̇z, A. ve Erci̇ş, A. (2010). Kişilik Özellikleri ile Algılanan Risk Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. Atatürk Üniversitesi.
  • Di Blas, L. ve Forzi, M. (1999). Refining a descriptive structure of personality attributes in the Italian language: The abridged Big Three circumplex structure. Journal of Personality and Social Psychology, 76(3), 451–481. doi:10.1037/0022-3514.76.3.451
  • Dodge, M. (2005). Whistleblower. Encyclopedia of White-Collar & Corporate Crime içinde (928). Thousand Oaks: SAGE Publications, Inc.
  • Doğan, T. (2012). Beş faktör kişilik özellikleri ve öznel iyi oluş. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(1), 56–64.
  • Dozier, J. B. ve Miceli, M. P. (1985). Potential predictors of whistle-blowing: A prosocial behavior perspective. Academy of Management Review, 10(4), 823–836.
  • Dungan, J., Waytz, A. ve Young, L. (2015). The Psychology of Whistleblowing. Current Opinion in Psychology, 6, 129–133. doi:10.1016/j.copsyc.2015.07.005
  • Dworkin, T. M. ve Baucus, M. S. (1998). Internal vs. External Whistleblowers: A Comparison of Whistleblowering Processes. Journal of Business Ethics, 17(12), 1281–1298. doi:10.1023/A:1005916210589
  • Erdost, H. E. ve Çolak, M. (2004). Örgüt İçi “Sorun Bildirme” Konusuna Kültürlerarası Bakış: Türkiye - ABD Örneği. Verimlilik Dergisi, (2), 69–83.
  • Esen, E. ve Kaplan, H. A. (2012). İşletmelerde Ahlaki Olmayan Davranışların Duyurulması (Whistleblowing). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(2), 33–52.
  • Etymonline. (2020). Online Etymology Dictionary. 3 Mayıs 2020 tarihinde https://www.etymonline.com/word/person adresinden erişildi.
  • Eysenck, H J. (1981). General Features of the Model. Hans J Eysenck (Ed.), A Model for Personality içinde (1–37). Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg. doi:10.1007/978-3-642-67783-0_1
  • Feist, G. J. (2019). Creativity and the Big Two model of personality: plasticity and stability. Current Opinion in Behavioral Sciences, 27, 31–35. doi:10.1016/j.cobeha.2018.07.005
  • Filosa, L., Formella, Z. ve Crea, G. (2019). Personality and Emotional Self-Efficacy: The Relationship Between Hexaco’s Emotionality, Extraversion and Conscientiousness with Regulatory Emotional Self-Efficacy Belief. Seminare. Poszukiwania naukowe, 2019(40)(nr 4), 81–91. doi:10.21852/sem.2019.4.06
  • Fisher, J., Harshman, E., Gillespie, W., Ordower, H., Ware, L. ve Yeager, F. (2000). Privatizing Regulation: Whistleblowing and Bounty Hunting in the Financial Services Industries. Penn State International Law Review (Former Dickinson J. of Law Review), 19/1, 117.
  • Fontana, D. (2000). Personality in the Workplace (3rd Ed.). London: Macmillan. doi:10.1007/978-0-333-99384-2
  • Fotaki, M. (2020). Why We Must Talk About Institutional Corruption to Understand Wrongdoing in the Health Sector Comment on “We Need to Talk About Corruption in Health Systems”. International journal of health policy and management, 9(5), 206–208. doi:10.15171/ijhpm.2019.103
  • Fuller, L. R. ve Shawver, T. J. (2020). Will Cognitive Style Impact Whistleblowing Intentions? C. R. Baker (Ed.), Research on Professional Responsibility and Ethics in Accounting içinde (47–62). doi:10.1108/S1574-076520200000023003
  • Furnham, A. (2020). Agreeableness. V. Zeigler-Hill ve T. K. Shackelford (Ed.), Encyclopedia of Personality and Individual Differences içinde (93–102). Cham: Springer International Publishing. doi:10.1007/978-3-319-28099-8_1200-1
  • Gaunt, R. A. (2010). Sir Robert Peel: The Life and Legacy. London: I B. Tauris.
  • Gerçek, H. (2005). Mühendislikte Etik Sorunların Ele Verilmesi. Bilimsel Madencilik Dergisi, 44(4), 29–38.
  • Goldberg, L. R. (1993). The Structure of Phenotypic Personality Traits. American Psychologist, 48(1), 26. Hahn, D.-W., Lee, K. ve Ashton, M. C. (1999). A factor analysis of the most frequently used Korean personality trait adjectives. European Journal of Personality, 13(4), 261–282.
  • Henrich, J., Heine, S. J. ve Norenzayan, A. (2010). Most people are not WEIRD. Nature, 466(7302), 29–29. doi:10.1038/466029a
  • Hersh, M. A. (2002). Whistleblowers - Heroes or traitors?: Individual and collective responsibility for ethical behaviour. Annual Reviews in Control, 26 II(2), 243–262. doi:10.1016/S1367-5788(02)00025-1
  • HEXACO. (2020). http://hexaco.org/scaledescriptions. 01.01.2020.
  • Hilbig, B. E., Zettler, I. ve Heydasch, T. (2012). Personality, Punishment and Public Goods: Strategic Shifts towards Cooperation as a Matter of Dispositional Honesty–Humility. European Journal of Personality, 26(3), 245–254. doi:10.1002/per.830
  • Hough, L. M. ve Furnham, A. (2003). Use of Personality Variables in Work Settings. W. C. Borman, D. R. Ilgen ve R. J. Klimoski (Ed.), Handbook of Psychology: Industrial and Organizational Psychology içinde (12. bs., 131–169). Hoboken, NJ, US: John Wiley & Sons, Inc.
  • İmamoğlu, M. ve İmamoğlu, G. (2018). Etrüsklerde Spor Aktiviteleri. Turkish Studies, 13(26). doi:10.7827/TurkishStudies.14331
  • Jessup, C. M. (2013). Whistleblower. Encyclopedia of white-collar and corporate crime içinde (1212).
  • Jubb, P. B. (1999). Whistleblowing: A Restrictive Definition and Interpretation. Journal of Business Ethics, 21(1), 77–94. doi:10.1023/A:1005922701763
  • Kelly, L. G. (2002). The mirror of grammar : theology, philosophy, and the Modistae. Amsterdam; Philadelphia: J. Benjamins Pub. Co. http://site.ebrary.com/id/10022284 adresinden erişildi.
  • Kraft, R. A. (1965). Some Notes on Sabbath Observance in Early Christianity. Andrews University Seminary Studies (AUSS), 3(1), 18–33.
  • Lee, K. ve Ashton, M. C. (2004). Psychometric Properties of the HEXACO Personality Inventory. Multivariate Behavioral Research, 39(2), 329–358. doi:10.1207/s15327906mbr3902_8
  • Lee, K. ve Ashton, M. C. (2020a). HEXACO Model of Personality. B. J. Carducci ve C. S. Nave (Ed.), The Wiley Encyclopedia of Personality and Individual Differences içinde (249–256). John Wiley & Sons, Ltd. doi:https://doi.org/10.1002/9781118970843.ch42
  • Lee, K. ve Ashton, M. C. (2020b). HEXACO Model of Personality Structure, The. V. Zeigler-Hill ve T. K. Shackelford (Ed.), Encyclopedia of Personality and Individual Differences içinde (1932–1936). Cham: Springer. doi:10.1007/978-3-319-24612-3_1227
  • Lewis, D., Ellis, C.-A., Kyprianou, A. ve Homewood, S. (2001). Whistleblowing at work: The results of a survey of procedures in further and higher education. Education and the Law, 13(3), 215–225. doi:10.1080/09539960127292
  • Manson, J. H. (2015). Life History Strategy and the HEXACO Personality Dimensions. Evolutionary Psychology, 13(1), 147470491501300. doi:10.1177/147470491501300104
  • McCrae, R. R. ve Costa Jr., P. T. (2008). The Five-Factor Theory of Personality. O. P. John, R. W. Robins ve L. A. Pervin (Ed.), Handbook of Personality: Theory and Research içinde (3rd Editio., 159–181). New York, NY, US: The Guilford Press.
  • McCrae, R. R. ve Costa, P. T. (1989). Reinterpreting the Myers-Briggs Type Indicator From the Perspective of the Five-Factor Model of Personality. Journal of Personality, 57(1), 17–40. doi:10.1111/j.1467-6494.1989.tb00759.x
  • McCrae, R. R. ve John, O. P. (1992). An Introduction to the Five-Factor Model and Its Applications. Journal of Personality, 60(2), 175–215. doi:https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.1992.tb00970.x
  • Mercan, N., Altınay, A. ve Aksanyar, Y. (2015). Whistleblowing (Bilgi İfşası, İhbar) ve Yolsuzlukla Mücadelede İç Denetimin Değişen ve Gelişen Rolü. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(2), 167–176.
  • Mesmer-Magnus, J. R. ve Viswesvaran, C. (2005). Whistleblowing in organizations: An examination of correlates of whistleblowing intentions, actions, and retaliation. Journal of Business Ethics, 62(3), 277–297.
  • Miceli, M. P. ve Near, J. P. (1984). The relationships among beliefs, organizational position, and whistle-blowing status: A discriminant analysis. Academy of Management Journal, 27(4), 687–705. doi:10.2307/255873
  • Miceli, M. P. ve Near, J. P. (2002). What makes whistle-blowers effective? Three field studies. Human Relations, 55(4), 455–479. doi:10.1177/0018726702055004463
  • Miceli, M. P., Van Scotter, J. R., Near, J. P. ve Rehg, M. T. (2001). Individual Differences and Whistle-Blowing. Academy of Management Proceedings, 2001(1), C1–C6. doi:10.5465/apbpp.2001.6133834 Near, J. P., Baucus, M. S. ve Miceli, M. P. (1993). The relationship between values and practice: Organizational climates for wrongdoing. Administration & Society, 25(2), 204–226.
  • Near, J. P. ve Miceli, M. P. (1985). Organizational dissidence: The case of whistle-blowing. Journal of Business Ethics, 4(1), 1–16. doi:10.1007/BF00382668
  • Near, J. P. ve Miceli, M. P. (1996). Whistle-Blowing: Myth and Reality. Journal of Management, 22(3), 507–526. doi:10.1177/014920639602200306
  • Near, J. P. ve Miceli, M. P. (2016). After the wrongdoing: What managers should know about whistleblowing. Business Horizons, 59(1), 105–114. doi:10.1016/j.bushor.2015.09.007
  • Near, J. P., Ryan, K. C. ve Miceli, M. P. (1995). Results of A Human Resource Management" Experiment": Whistle-Blowing In The Federal Bureaucracy, 1980-1992. Academy of Management Proceedings içinde (C. 1995, 369–373). Academy of Management Briarcliff Manor, NY 10510.
  • Norman, W. T. (1963). Toward an adequate taxonomy of personality attributes: Replicated factor structure in peer nomination personality ratings. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 66(6), 574–583. doi:10.1037/h0040291
  • OECD. (2011). Protection of Whistleblowers Study on Whistleblower Protection Frameworks, Compendium of Best Practices and Guiding Principles for Legislation. https://www.oecd.org/corruption/48972967.pdf adresinden erişildi.
  • Özkalp, E. (2013). Örgütsel Davranış. Örgütsel Davranış. Eskişehir: Anadolu Universitesi.
  • Özkalp, E. ve Kırel, Ç. (2010). Örgütsel Davranış. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım (4. Baskı.). Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım.
  • Park, H., Blenkinsopp, J., Oktem, M. K. ve Omurgonulsen, U. (2008). Cultural Orientation and Attitudes Toward Different Forms of Whistleblowing: A Comparison of South Korea, Turkey, and the U.K. Journal of Business Ethics, 82(4), 929–939. doi:10.1007/s10551-007-9603-1
  • Park, H., Blenkinsopp, J. ve Park, M. (2014). The Influence of an Observer’s Value Orientation and Personality Type on Attitudes Toward Whistleblowing. Journal of Business Ethics, 120(1), 121–129. doi:10.1007/s10551-013-1908-7
  • Peabody, D. (1987). Selecting representative trait adjectives. Journal of Personality and Social Psychology, 52(1), 59–71. doi:10.1037/0022-3514.52.1.59
  • Petersen, J. C. ve Farrell, D. (1986). Whistleblowing: Ethical and legal issues in expressing dissent. Kendalll/Hunt Publishing Company.
  • Phelps, J. M. (1999). False Claims Act’s Public Disclosure Bar: Defining the Line Between Parasitic and Beneficial. Cath. UL Rev., 49, 247.
  • Qusqas, F. ve Kleiner, B. H. (2001). The difficulties of whistleblowers finding employment. Management Research News, 24(3/4), 97–100. doi:10.1108/01409170110782702
  • Robbins, S. P. ve Judge, T. (2017). Organizational Behavior.
  • Sadler, J. D. (1971). Popular Etymology. The Classical Journal, 66(3), 236–240. http://www.jstor.org/stable/3296475 adresinden erişildi.
  • Sagui, S. (2014). The hue and cry in medieval English towns. Historical Research, 87(236), 179–193. doi:10.1111/1468-2281.12030
  • Salcido, R. (1994). Screening Out Unworthy Whistleblower Actions: An Historical Analysis of the Public Disclosure Jurisdictional Bar to Qui Tam Actions Under the False Claims Act. Pub. Cont. LJ, 24, 237.
  • Saucier, G., Georgiades, S., Tsaousis, I. ve Goldberg, L. R. (2005). The Factor Structure of Greek Personality Adjectives. Journal of Personality and Social Psychology, 88(5), 856–875. doi:10.1037/0022-3514.88.5.856
  • Schultz, D. P. ve Schultz, S. E. (2017). Theories of Personality (Eleventh E.). Boston.
  • Şen, M. L. (2020). Yolsuzluğun Önlenmesinde Etkili Bir Araç: İhbarcılık. Sakarya İktisat Dergisi, 100. Yıl M, 90–109.
  • Smith, R. E. ve Shoda, Y. (2009). Personality as a cognitive-affective processing system. P. J. Corr ve G. Matthews (Ed.), The Cambridge Handbook of Personality Psychology. içinde (473–487). Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/CBO9780511596544.030
  • Somer, O. (1998). Türkçe’de Kişilik Özelliği Tanımlayan Sıfatların Yapısı ve Beş Faktör Modeli. Türk Psikoloji Dergisi, 13(42), 17–32.
  • Somer, O., Korkmaz, M. ve Tatar, A. (2002). Beş Faktör Kişilik Envanteri’nin geliştirilmesi-I: Ölçek ve alt ölçeklerin oluşturulmasi. [Development of Five Factor Personality Inventory. Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), 21–36.
  • Somer, O., Korkmaz, M. ve Tatar, A. (2011). Kuramdan Uygulamaya Beş Faktör Kişilik Modeli ve Beş Faktör Kişilik Envanteri (5FKE) (2. Baskı.). İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
  • SSPPH. (2021). Police Rattles & Whistles. 09.01.2021 tarihinde erişildi.
  • Strader, K. D. (1993). Counterclaims against whistleblowers: Should counterclaims against Qui Tam plaintiffs be allowed in False Claims Act cases. University of Cincinnati Law Review, 62(2), 713–764.
  • Szirmák, Z. ve De Raad, B. (1994). Taxonomy and structure of Hungarian personality traits. European Journal of Personality, 8(2), 95–117. doi:https://doi.org/10.1002/per.2410080203
  • Taş, F. ve Antalyalı, Ö. L. (2015). Kamu Hastanelerinde ve Özel Hastanelerde Çalışan Hemşirelerin İzharcılık (Whistleblowing) Tutumları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(3), 34–54.
  • Taslak, S. ve Hürmet Çetinel, M. (2019). Çalışanların Kişilik Özellikleri İle İhbarcılık (Whistleblowing) Eğilimleri Arasındaki İlişki Üzerinde Örgütsel Adalet Algısının Aracılık Rolü. International Journal of Academic Value Studies (Javstudies JAVS), 5(1 (5th Year Special Issue)), 46–72. doi:10.23929/javs.848
  • Tatar, A. (2018). Gözden Geçirilmiş Uzun ve Kısa Form Altı Faktörlü Kişilik Envanteri (HEXACO-PI-R) Türkçe Formunun psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 19(Özel Sayı.1), 5–13.
  • Tatar, A., Saltukoğlu, G. ve Hüdanur, Ö. (2020). Evli Çiftlerin Kişilik Profillerinin Karşılaştırılması-II: HEXACO Kişilik Modeli. Cyprus Turkish Journal of Psychiatry and Psychology, 2(1), 6–13. doi:10.35365/ctjpp.20.2.1
  • Tatar, A., Saltukoğlu, G., Özdemir, H., Bekiroğlu, B., Çelikbaş, B. ve Çamkerten, S. (2019). İş Performansı ve İş Doyumunun Yordayıcıları Olarak Altı Faktörlü Kişilik Modeli (HEXACO) Yapıları. İş’te Davranış Dergisi, 4(2), 68–77. doi:10.25203/idd.629879
  • Taymur, İ. ve Türkçapar, M. H. (2012). Kişilik: Tanımı, Sınıflaması ve Değerlendirmesi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(2), 154–177.
  • TDK. (2020). Güncel Türkçe Sözlük. www.tdk.gov.tr adresinden erişildi.
  • Tınar, M. Y. (1999). Çalışma Yaşamı ve Kişilik. Mercek Dergisi, 14, 93–97.
  • Toker Gökçe, A. ve Oğuz, E. (2015). Öğretmen Adaylarının Farklı Bilgi Uçurma (Whistle-blowing) Tercihlerinde Belirleyici Olan Kültürel Değerler. Sakarya University Journal of Education, 5(1), 55. doi:10.19126/suje.56400
  • Triantoro, H. D., Utami, I. ve Joseph, C. (2019). Whistleblowing system, Machiavellian personality, fraud intention. Journal of Financial Crime, 27(1), 202–216. doi:10.1108/JFC-01-2019-0003
  • Ulu, M. (2018). Hayatı Anlamlandırma İle Kişilik Özellikleri Arasındaki İlişki Üzerine. Bilimname. doi:10.28949/bilimname.459247
  • Uyar, S. ve Yelgen, E. (2015). Bilgi İfşası (Whistleblowing) ve Denetim. Journal of Management and Economics Research, 13(1), 85–106. doi:10.11611/JMER412
  • van Gelder, J.-L. ve de Vries, R. E. (2016). Traits and states at work: lure, risk and personality as predictors of occupational crime. Psychology, Crime & Law, 22(7), 701–720. doi:10.1080/1068316X.2016.1174863
  • Vandekerckhove, W. (2006). Whistleblowing and Organizational Social Responsibility: A Global Assessment (1st Ed.). Hampshire: Ashgate Publishing, Ltd.
  • Visser, B. A. (2020). Ability Traits. V. Zeigler-Hill ve T. K. Shackelford (Ed.), Encyclopedia of Personality and Individual Differences içinde (1–4). Springer International Publishing. doi:https://doi.org/10.1007/978-3-319-24612-3
  • Vovolis, T. (2009). Prosopon: The acustical mask in Greek Tragedy and in Contemporary Theatre. Dramatiska institutet.
  • Wasti, A. S., Lee, K., Ashton, M. C. ve Somer, O. (2008). Six turkish personality factors and the HEXACO model of personality structure. Journal of Cross-Cultural Psychology. doi:10.1177/0022022108323783
  • Wilmes, B. W. (2018). Behavioral Compliance: Corporate Compliance Meets Behavioral Economics (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Universität Paderborn.
  • www.historic-uk.com. (2021). Sir Robert Peel. 09.01.2021 tarihinde erişildi.
  • www.history.com. (2021). https://www.history.com/news/why-are-british-police-officers-called-bobbies. 09.01.2021 tarihinde erişildi.
  • Yazgan İnanç, B. Y. ve Yerlikaya, E. E. (2018). Kişilik Kuramları. Pegem Atıf İndeksi (14. Baskı.). Ankara: Pegem Akademi. doi:doi.org10.14527/9786053186700
  • Yelboğa, A. (2006). Kişilik özellikleri ve iş performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 8(2), 196–217.
  • Zakaria, M., Razak, S. N. A. A. ve Yusoff, M. S. A. (2016). The Theory of Planned Behaviour as a Framework for Whistle-Blowing Intentions. Review of European Studies, 8(3), 221.
  • Zel, U. (2006). Kişilik ve Liderlik. Nobel Yayın Dağıtım (2. Baskı.). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Toplam 131 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular İşletme
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Bülent Turan 0000-0002-3553-9538

Gürkan Haşit 0000-0001-9093-4402

Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2021
Gönderilme Tarihi 9 Haziran 2021
Kabul Tarihi 24 Haziran 2021
Yayımlandığı Sayı Yıl 2021 Cilt: 6 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Turan, B., & Haşit, G. (2021). Kişilik Özellikleri ve Whistleblowing Niyeti: HEXACO Modeli ile Kavramsal Bir Bakış. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 141-163. https://doi.org/10.33905/bseusbed.949407