Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinde İslam Düşüncesindeki Yorum Farklılıklarının Öğretimi: Lise Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 35, 233 - 272, 05.06.2018

Mahmut Zengin , Yeliz Altuntaş

Öz

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretim programları ve ders kitaplarında İslam dini dışında farklı din, inanç, kültür ve yorumlarla ilgili bilgilere yer verilerek öğrencilerde farklılıklara karşı anlayış, saygı ve hoşgörü kültürünün gelişmesi, ayrımcılık ve nefret oluşturacak düşünce ve davranışların önlenmesi amaçlanmaktadır. Türkiye'de özellikle 2000 yılından sonra uygulanan programlarda ve ders kitaplarında çoğulcu din eğitimi bağlamında diğer dinlerin ve İslam düşüncesindeki yorumların daha nesnel ve objektif bir bakış açısıyla öğretimine yönelik önemli düzenlemeler yapılmıştır. Bu çalışmada lise öğrencilerinin İslam düşüncesindeki itikadi, fıkhi ve tasavvufi yorum farklılıkları ve bunların öğretimine yönelik düşüncelerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda Sakarya ili merkez ilçelerinde farklı lise türlerinde öğrenim gören 956 öğrenciye anket uygulanmış ve sonuçları değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre İslam düşüncesindeki yorumların öğretimine öğrencilerin çoğunluğu olumlu bakmakla birlikte, ders kitaplarının yeterliği, Alevilik-Bektaşiliğin öğretimi, herhangi bir itikadi, fıkhi veya tasavvufi yoruma bağlı olmanın gerekliliği gibi birçok konuda kararsız kaldıkları ve net bir fikir belirtmedikleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din eğitimi, Din kültürü ve ahlak bilgisi, Çoğulcu din öğretimi, Mezhep, Tarikat

Teaching Interpretation Diversities of Islamic Thought in Religious Culture and Ethical Knowledge Courses: A Research on High School Students

Öz

It was aimed to raise an understanding, respect, culture of tolerance and to prevent thoughts and behaviors which can cause hatred and discrimination in students by giving
place for different religions, beliefs, and cultures apart from Islam and interpretations
of Islamic thought in religious culture and moral knowledge curriculums and textbooks.
In the context of pluralist religious education, significant regulations have been made
after the year 2000 curriculum and textbooks in Turkey for teaching other religions and
interpretations of Islamic thought with more objective perspective. This study aims to
examine the views of high school students on faith (Itikad), Islamic jurisprudence (Fıqh)
and mystic (Tasavvuf) interpretation diversities and their teaching. For this purpose, a
questionnaire was applied with 956 students who were enrolled in high schools in the central districts of the province of Sakarya, and the results were analyzed. According to
the results, while most of the students had positive attitudes towards the teaching of interpretations in Islamic thought, they had undecided and could not state a clear comment
about various subjects such as the adequacy of textbooks, teaching of Alevism-Bektashism and the necessity of being connected to any faith, Islamic jurisprudence or mystic
interpretation.

Anahtar Kelimeler

Religious education, Religious culture and ethical knowledge, Pluralist religious teaching, Sect (Madhab), Sufi path (Tariqat)

Kaynakça

• Aksan, H. ve Rona, S. (1960). Din Dersleri II. İstanbul: Devlet Kitapları Ticaret Ltd. Şti.
• Altaş, N. (2002a). Türkiye’de Örgün Öğretimde Dinin Yeri (1924-1980 Arası Din Öğretimi Anlayışı Üzerine Bir Değerlendirme. Marife, 2 (1), 219-229.
• Altaş, N. (2002b). Türkiye’de Zorunlu Din Öğretimini Yapılandıran Süreç, Hedefler ve Yeni Yöntem Arayışları (1980-2001). Dini Araştırmalar. 4 (12), 145-168.
• Altaş, N. (2010). Liselerde Öğrencilerin Diğer Dinlere Karşı Tutumları (Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programlarında İslam Dini Dışındaki Dinlerin Öğretimi ve Uygulamaya Etkileri). Dinler Tarihi Araştırmaları VII. Türkiye’de Dinler Tarihi: Dünü, Bugünü ve Geleceği içinde, (673-703). Ankara: Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yayınları.
• Aşlamacı, İ. (2008). Çoğulculuk ve Din Eğitimi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Baykara, Z. (2009). Okullarda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Diğer Dinlerin Öğretimi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Bilgin, B. (2002). İslam Din Pedagojisinde İslam’dan Başka Dinlerin Anlatımı. AÜİFD, C. XLIII, S. 2, 19-40.
• Boran, A. (1996). Lise Birinci Sınıflarda Okutulan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinin Öğrencilerin İslam Dini Dışındaki Dinler Hakkında Bilgi ve Düşüncelerine Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bulut, Z. (2014). Dinsel Çoğulculuk ve Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programında Diğer Dinlerin Öğretimi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3 (2), 359-381.
• Cankat, S. (1969). Din Bilgisi II. İstanbul: Minnetoğlu Yayınevi.
• Cresswell, J. W. (2016). Araştırma Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. Ankara: Eğiten Kitap.
• Doğan, R. (2004). 1980’e Kadar Türkiye’de Din Öğretimi Program Anlayışları. Din Öğretiminde Yeni Yöntem Arayışları Uluslararası Sempozyumu içinde (611- 646). Ankara: MEB Yayınları.
• Eraydın, S. ve Kandemir, Y. (1967). Din Bilgisi II. İstanbul: İrfan Yayınevi.
• Ersöz, İ.; Derin, Y. ve Bağcı, H. (1974). Din Bilgisi II. İstanbul: Şamil Yayınevi.
• Gündüz, H. (2008). İlköğretim Din Dersi Kitaplarında Diğer Dinlerin Öğretimi (Zorunlu Din Öğretimi Öncesi ve Sonrası Dönemlere Ait Ders Kitapları Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Halacaoğlu, A. (1965). Din Dersleri II. Konya: Ülkü Basımevi.
• Hocaoğlu, M. (1973). Din Dersleri II. İstanbul: İnkılap ve Aka Baskımevi.
• Kaymakcan, R. (1999). Christianity in Turkish Religious Education. Islam and Christian-Muslim Relations, Vol: 10, No. 3, 279-293.
• Kaymakcan, R. (2005). Türkiye’de Din Eğitiminde Çoğulculuk Üzerine. Türk Milli Eğitim Sisteminde Din Eğitim ve Öğretimi Sempozyumu içinde (185-192). Yarınlar İçin Düşünce Platformu. Ankara: Kültür Yayınları.
• Kaymakcan, R. (2006). Religious Education Culture in Modern Turkey. (Ed: M.de Souza et. al.) International Handbook of the Religious. Moral and Spiritual Dimensions in Education içinde (449-460). Springer.
• Kaymakcan, R. (2007). Türkiye’de Din Eğitiminde Çoğulculuk ve Yapılandırmacılık: Yeni Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programı Bağlamında Bir Değerlendirme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri/ Educational Sciences: Theory & Practice, 7 (1), 177-210.
• Köylü, M. (2003). Çağdaş Bir Din Eğitimi Teorisi Olarak Çoğulcu Din Eğitimi Modeli: Batı Örneği, Dinî Araştırmalar, Cilt: VI, Sayı: 17, 241-268.
• Kutlu, S. (2009). Laik Örgün Eğitim Sisteminde Doktrin Merkezli Çoğulcu Din Eğitimi Mümkün mü? (Ed: S. Sarıkaya, N. Bardakçı, Y. Soyyer ve N. Durak) Günümüz Aleviliğinde Eğitim Çalıştayı içinde, (99-112). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı (1982). Tebliğler Dergisi, 29 Mart 1982, 37, sy. 2109.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2000). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı, Ankara: Din Öğretimi Genel Müdürlüğü.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2005). Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (9, 10, 11, 12. sınıflar) Öğretim Programı, Ankara: Din Öğretimi Genel Müdürlüğü.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2006). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı, Ankara: Din Öğretimi Genel Müdürlüğü.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2010a). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara: Din Öğretimi Genel Müdürlüğü.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2010b). Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (9, 10, 11, 12. sınıflar) Öğretim Programı, Ankara: Din Öğretimi Genel Müdürlüğü.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018a). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 4 ve Ortaokul 6., 7. ve 8. Sınıflar). Ankara: Din Öğretimi Genel Müdürlüğü.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018b). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (Ortaöğretim 9., 10., 11. ve 12. Sınıflar). Ankara: Din Öğretimi Genel Müdürlüğü.
• Okumuş, M. N. (2013). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Programlarında Farklı Din ve İnançların Öğretimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Osmanoğlu, C. (2016). Çoğulcu Din Eğitimi ve Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Şimşek, E. & Güngör, Ö. (2013). Alevi Yapısallaşması, Talepler ve Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitaplarında Alevilik-Bektaşilik, Turkish Studies, VIII (3), 539-565.
• Tosun, C. (2005). Din kültürü ve ahlak bilgisi derslerinde Alevilik. Türk Yurdu, 25 (210), 37-41.
• Tosun, C. (2010). Cumhuriyet Dönemi Din Dersi Öğretim Programlarında Diğer Dinler. Dinler Tarihi Araştırmaları VII. Türkiye’de Dinler Tarihi: Dünü, Bugünü ve Geleceği içinde, (655-672). Ankara: Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yayınları.
• Ülkü, H. (1968). Din Dersleri II. İstanbul: Yağmur Yayınevi.
• Yemenici, A. (2012). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Diğer Dinlere ve Din Mensuplarına İlişkin Yaklaşımları. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yayımlanmamış doktora tezi.
• Yılmaz, H. (2004). AB’ye Giriş Sürecinde Ortaöğretimde Diğer Dinlerin Öğretimi İle İlgili Öğrencilerin Düşünceleri, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, VIII (2), 101-128.
• Yılmaz, H. (2009). Alevîlik- Sünnîlik Açısından Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersleri, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13 (2), 189-209.
• Yürük, T. (2011). Cumhuriyet Dönemi Din Öğretimi Program Anlayışları. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi
• Zengin, M. (2017). Cumhuriyet Dönemi Din Dersi Öğretim Programları ve Ders Kitaplarında Dinler, İnançlar ve İslam Düşüncesinde Yorumlar, İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.