Öğretmen Adayları İçin Dijital Okumaya Yönelik Tutum Ölçeği (DOTÖ): Geçerlik Güvenirlik Çalışması

Yıl 2021, Sayı: 51, 137 - 159, 30.06.2021

Fatma Susar Kırmızı , İbrahim Halil Yurdakal

https://doi.org/10.53444/deubefd.788603

Cited By: 8

Öz

Ekrandan gerçekleştirilen dijital okuma son yıllarda oldukça yaygınlaştığı gibi yaygınlaşma oranı da giderek artmaktadır. Sembollerin yanı sıra hareketli görüntüler hatta ses de içeren dijital metinler her yaştan bireyi kendisine çekmektedir. Olumlu ve olumsuz nitelikler içeren dijital okumanın, zihinsel gelişimi ne kadar etkilediği; göz ve beyin arasında nasıl bir etkileşim sağladığı henüz tespit edilebilmiş değildir. Yaşamın neredeyse her alanında önemli / vazgeçilmez bir olgu olan telefonlar, tabletler, diz üstü bilgisayarlar vb. gençleri dijital okumaya teşvik etmektedir. İnternetin -bilgi kirliliğine rağmen- her türlü bilgiyi içinde barındırması, hızlı bir şekilde güncellenebilmesi, iletişim olanaklarını artırması ve keyifli zaman geçirmeyi sağlaması gibi özellikleri genç bireyler için oldukça cezbedicidir. Gençlerin bu konuya ilişkin ilgilerinin yüksek olması konuyu araştırmaya değer kılmaktadır. Dijital okuma tutumuna ilişkin geliştirilecek olan ölçme aracının konunun bilimsel alt ölçekte değerlendirilmesinde etkili olacağı düşüncesi ile hareket edilmiştir. Bu çalışmanın amacı öğretmen adaylarının dijital okumaya ilişkin tutumlarını değerlendirmeye yönelik geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirmektir. Ölçme aracının geliştirilmesi sürecinde öncelikle alan yazın taraması yapılmış ve öğretmen adaylarına dijital okumaya ilişkin açık uçlu soru formu hazırlanarak adayların konu hakkındaki görüşleri alınmıştır. Alan yazın taraması ve öğretmen adaylarının açıklamalarından elde edilen veriler ışığında yargılar/maddeler oluşturulmuş ve bunlar bir havuzda toplanmıştır. 40 maddeden oluşan taslak ölçek uzman görüşüne sunulmuş ve yapılan düzeltmelerden sonra 3 madde ölçme aracından çıkarılmıştır. Sonuç olarak pilot uygulama öncesi 37 madde ile aday ölçme aracı ortaya çıkarılmıştır. Öğretmen Adayları İçin Dijital Okumaya Yönelik Tutum Ölçeğinin (DOTÖ) geliştirmesi çalışmaları Covid-19 sürecinde alınan tedbirlere uygun bir şekilde gerçekleştirilmiştir. Bu nedenle katılımcılara internet üzerinden ulaşılmıştır. Birebir etkileşim söz konusu olmamıştır. Pilot çalışma süreci Ege bölgesinde yer alan, 2 farklı kamu üniversitesinin (A üniversitesinden 319 ve B üniversitesinde 169 öğretmen adayı çalışmaya dâhil edilmiştir) eğitim fakültelerinde, on bir farklı ana bilim dalında, 3 ve 4. sınıflarda öğrenim gören öğretmen adayları ile gerçekleştirilmiştir. DOTÖ’yü geliştirme uygulamaları için AFA kapsamında 324; DFA kapsamında 164 olmak üzere toplamda 488 öğretmen adayına (195’i erkek, 293’ü kadın) ulaşılmıştır. Ölçeğin faktör yapısının belirlenmesi için hem açımlayıcı (AFA) hem de doğrulayıcı faktör analizi (DFA) yapılmıştır. Analizler sonucunda ölçeğin KMO değer 0.818; Cronbach’s Alpha değeri 0,956; Spearman-Brown korelasyon değeri 0,92; Guttman Split-Half değeri 0,923; Anova Tukey’s Nonadditivity ,000, Hotelling's T-Squared ,000 ve Intraclass Correlation Coefficient değeri ,000 bulunmuş olup ölçek iki alt ölçekten oluşmaktadır. İlk alt ölçek ölçeğin varyansının %33,22’ini; ikinci alt alt ölçek ölçeğin varyansının ise %21.08’ini açıkladığı görülmektedir. Birinci alt ölçekte yer alan maddelerin faktör madde yük değerleri 0,81 ile 1-0,535 arasında; ikinci alt faktörde yer alan maddelerin faktör yük değerleri ise 0,791 ile -0,476 arasında değişmektedir. İki faktörün toplam açıkladığı varyans değeri ise %54,30’dur. Doğrulayıcı faktör analizi sonrası IFI değeri 0.92; NFI 0.89; NNFI 0.92; IFI 0.92; CFI 0.92; REMSEA 0.12 ve X2/sd değeri 2.75 olarak belirlenmiştir. Ölçek son hali ile iki alt ölçek ve 31 sorudan oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dijital okuma, Öğretmen adayı, Ölçek geliştirme, Geçerlik, Güvenirlik

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Abdi, H. ve Williams, L. J. (2010). Principal component analysis. WIREs Computational Statistics, 2, 433-459.
• Asutay, H., Atik, O., Öğretmen, S. ve Göçerler, H. (2016). The new reading types occurring as a result of changing youth cultures. The International Journal of Research in Teacher Education, 7(1), 28-39.
• Ata, ve Alparslan (2019). İnternet tabanlı okuma motivasyonu ve etkileşim ölçeği Türkçeye uyarlama çalışması ve öğretmen adayları ile bir inceleme. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 9(2), 522-538.
• Aydoğdu, Ö. (2012). Investigating the correlation between reading attitudes and academic success of elementary students with structural equation modelling. International Social Science Education of Journal, 2(1), 62-74.
• Baştuğ, M. (2014). The structural relationship of reading attitude, reading comprehension and academic achievement. International J. Soc. Sci. & Education, 4(4), 931-946.
• Baştuğ M. ve Keskin, H. K. (2017). Kâğıttan Dijitale Yazma Tutumu Ölçeği Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması, Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 7(2), 58-72.
• Birkerts, S. (1996). Reading in the electronic era. Logos, 7(3), 211–214.
• Boz, S. (2018). Öğrencilerin dijital okuma kültürü. https://yegitek.meb.gov.tr Sitesinden 17. 05. 2020 tarihinde elde edilmiştir.
• Bulut, B. ve Karasakaloğlu, N. (2018). Digital Reading Disposition Scale: A Study of Validity and Reliability. Universal Journal of Educational Research, 6(4), 613-618.
• Carvani, A., Cartelli, A., Fini, A. ve Ranieri, M. (2008). Models and instruments for assessing digital competence at school. Tecnologie Didattiche, 48, 39-46. http://docplayer.it/8696490- Valutare-la-modelli-teorici-e-competenza-digitale-strumenti-applicativi-assessing-digitalcompetence- theoretical-models-and-tools.html Sitesinden 11.05. 2020 tarihinde elde edilmiştir.
• Child, D. (2006). The essentials of factor analysis. (3rd Edition). London: Continuum.
• Chou, I. C (2011). Understanding on-screen reading behaviors in academic contexts: A case study of five graduate English-as-asecond-language students. Computer Assisted Language Learning, 25(5), (2011),1-23.
• Crocker, L., & Algina, J. (1986). Classical and modern test theory. New York: Holt, Rinehart & Winston.
• Fabrigar, L.R., McDonald, T.K., ve Wegener, D.T. (2005). The origin and structure of attitudes. İçinde D. Albaraccin, B.T. Johnson, and M.P. Zanna (Edt.), The Handbook Of Atttitudes And Attitude Change. 79–124. Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Güneş ve Susar Kırmızı (2014). E-Kitap Okumaya Yönelik Tutum Ölçeğinin (EKOT) Geliştirilmesi: Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 196 – 212.
• Jacobs, G.E. (2013). Multi, digital or technology? Journal of Adolescent& Adult Literacy, 57(2), 99-103.
• Kanyongo, Gibbs Y. (2005) Determining the correct number of components to extract from a principal components analysis: A monte carlo study of the accuracy of the scree plot, Journal of Modern Applied Statistical Methods, 4 (1), 120-133.
• Katz, I.R., & Macklin, A.S. (2007). Information and Communication Technology (ICT) literacy: Integration and assessment in higher education. Systemics, Cybernetics and Informatics, 5(4), 50-55.
• Köklü, N. (1995). Tutumların ölçülmesi ve likert tipi ölçeklerde kullanılan seçenekler, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 28 (2). 81-93.
• Liu, Z. (2008). Paper to digital. London, Greenwood Publishing.
• Liu, Z. (2012). Digital reading. Chinese Journal of Library and Information Science, 5(1), 85-94.
• Mangen, A., Walgermo, B. R. ve Bronnick, K. (2013). Reading linear texts on paper versus computer screen: Effects on reading comprehension. International Journal of Educational Research, 58, 61–68
• Makhoul, B. ve Copti-Mshael, T. (2015). Reading Comprehension as a Function of Text Genre and Presentation Environment: Comprehension of Narrative and Informational Texts in a Computer-Assisted Environment vs. Print. Psychology, 6(8), 1001-1012.
• McKenna. M. C.. D. J. Kear. & R. A. Ellsworth (1995) Children’s attitudes toward reading: A national survey. Reading Research Quarterly, 30, 934-956.
• McLachlan, G. J. (1999). Mahalanobis distance, Resonance, 4 (6), 20-26.
• Morris, C. G. (2015). Psikolojiyi anlamak- Psikolojiye giriş. Çev. Melike Sayıl, H. Belgin Ayvaşık. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Odabaş, H, Odabaş, Z. ve Sevmez, H. (2018). Üniversite öğrencilerinde dijital / e-kitap okuma kültürü: Selçuk Üniversitesi örneği. DTCF Dergisi, 58(1), 139-171.
• Özbek, Ö. Y. (2010). Ölçme Araçlarında Bulunması İstenen Nitelikler, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme içinde (Edi. S. Tekindal), 44-87, Ankara: Pegem Akademi.
• Özdamar, K. (2013). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi-ıı, (çok değişkenli yöntemler), (9. bs), Eskişehir: Nisan Kitabevi.
• Özel, N. (2013). Araştırma görevlilerine bilgi ve iletişim teknolojileri bağlamında bilgi okuryazarlığı becerilerinin kazandırılması. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özerbaş, M. A. ve Kuralbаyeva, A. (2018). Türkiye ve Kazakistan Öğretmen Adaylarının Dijital Okuryazarlık Düzeylerinin İncelenmesi. MSKÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 16-25. Palinkas, L. A., Horwitz, S. M., Green, C. A., Wisdom, J. P., Duan, N., & Hoagwood, K. (2015). Purposeful sampling for qualitative data collection and analysis in mixed method ımplementation research. Administration and Policy in Mental Health, 42 (5), 533-44.
• Pratkanis, A. R. and Greenwald, A. G. (1989). A Sociocognitive Model of Attitude Structure And Function. Advances in Experimental Social Psychology, 22, 245-285.
• Ross, C. S. (2002). Reading in a Digital Age. İçinde G. E. Gorman (Ed.), The Digital Factor in Library and Information Services (s. 91-111), London: Facet Publishing.
• Sallabaş, M. E. (2008). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin okumaya yönelik tutumları ve okuduğunu anlama becerileri arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(16), 141-155.
• Seçer, İ. (2013). SPSS ve LISREL ile Pratik Veri Analizi Analiz Raporlaştırma, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Seçer, İ. (2015). SPSS ve LİSREL İle Pratik Veri Analizi: Analiz ve Raporlaştırma. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sharma, Balkishan. (2016). A focus on reliability in developmental research through Cronbach’s Alpha among medical, dental and paramedical professionals. Asian Pacific Journal of Health Sciences. 3. 271-278. 10.21276/apjhs.2016.3.4.43.
• Sulak, S. E. (2019). Dijital okuryazarlık ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Social Sciences Studies Journal, 5(3), 1329-1342.
• Susar Kırmızı, F. (2017). Ekrandan okumaya yönelik tutum ölçeğinin (ekyötö) geliştirilmesi: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(1), 286-301.
• Şahenk Erkan, S. S., Balaban Dağal, A. ve Tezcan, Ö. (2015). Öğretmen adaylarının yazılı ve dijital okuma alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 2 (2), 122-134.
• Tabachnick, B. G. ve Fideli, L.S. (2001). Using Multivariate Statistics (4. ed.). Boston: Ally and Bacon.
• Tavşancıl, E. (2014). Tutumların ölçülmesi ve spss ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Treece, E. W. & Treece, J. W. (1982). Elements of research in nursing (3rd ed.). St. Louis, MO: Mosby. Ulu, H. (2018). Ekran okuma öz yeterlik ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(1), 148- 165.
• Yılmaz, M. (2009). Üniversite öğrencilerinin okuma alışkanlığı üzerine bir inceleme (Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü Örneği). Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(37), 144-167.