Transfering the third-person singular jussive form from Turkish to German

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 1, 69 - 80, 01.06.2013

Tahir Balcı

Öz

The aim of this study is
transfering the third-person singular jussive form in Turkish to German. Hence,
the jussive forms in the novel “Kuşlar da
Gitti / The Birds are Gone too” by Yaşar Kemal are compared with its German
translation “Auch die Vögel sind fort”.

  
The aim of this comparison is not the translation criticism but the
determination of the current situation. In order to see the reflection of the
determined translation possibilities by students of the German department, a
small scale questionnaire has been carried out. There is in Turkish a category for
this indirect jussive form (Ali gelsin!),
however not in German.  The function of
this category is seen in the 3rd  person
indirect speech (Jeder kehre vor seiner
eigener Haustür / Everyman should sweep his own house entrance) and in
modal verbs (Das Feuer soll von hier
mitgenommen werden / Fire should be taken from here). Lack of congruence of
the modality category in Turkish, has shown that this issue is to be taken into
consideration while teaching German.

   Another feature determined by the students for insufficient translation
stems from the lack of lexis.

Anahtar Kelimeler

modus, jussive form, time, translation, errors

Der türkische Jussiv und seine Wiedergabemöglichkeiten im Deutschen

Öz

   Bu çalışmada, Türkçedeki emir kipinin bir alt ulamı olan ve Almancada Jussiv terimiyle karşılanan 3. kişilere
yönelik emir-istek1 biçimleri ve bunların Almancaya nasıl aktarılabileceği
konulaştırılmaktadır. Bu amaçla Yaşar Kemal’in Kuşlar da Gitti romanındaki söz konusu emir-istek biçimleri aynı
kitabın Almanca çevirisi Auch die Vögel
sind fort’taki çevirileriyle karşılaştırılmaktadır.   Karşılaştırmanın amacı çeviri eleştirisi
değildir; yalnızca durum saptaması yapılmaktadır. Saptanan çeviri olanaklarının
Alman dili eğitimi öğrencilerinde nasıl yansıma bulacağını görebilmek için bir
de dar kapsamlı bir çeviri anketi uygulanmıştır. Türk dilinin bu dolaylı
emir-istek için somut dilbilgisel bir ulam (Ali
gelsin!) geliştirmişken, Almancada bire bir karşılaştırılabilir dilbilgisel
bir eşdeğerlilik saptanmamıştır. Bu ulamın işlevi Almancada özellikle 3. kişi
dolaylı anlatımla (Jeder kehre vor seiner
eigenen Haustür!) ve yardımcı eylemlerle (Das Feuer soll von hier mitgenommen werden) karşılanmaktadır.
Anlamsal bir ulam olan kipselliğin Türkçe ifadesindeki birçok örtüşmezlik, bu
konunun Almanca öğretiminde daha çok dikkate alınması gerektiğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Kip, emir-istek kipi, zaman, çeviri, hata

Kaynakça

• Akar, Didar (2000): Gereğinin Yapılmasını Rica Ederim: İş Yazışmalarında Kullanılan İstek Biçimleri. In: Dilbilim Araştırmaları. Simurg. İstanbul. S. 9-16.
• Atabay, Neşe u.a. (1983): Sözcük Türleri. TDK Yayınları: 421. Ankara.
• Bußmann, Hadumod (2008): Lexikon der Sprachwissenschaft. Alfred Kröner Verlag. Stuttgart.
• Ediskun, Haydar (1985): Türk Dilbilgisi. Remzi Kitabevi. İstanbul.
• Eker, Süer (2009): Çağdaş Türk Dili. Grafiker Yayınları. 5. Baskı. İstanbul.
• Ergin, Muharrem (1988): Türk Dil Bilgisi. 17. Baskı. Bayrak Basım / Yayın / Dağıtım. İstanbul.
• Erk Emeksiz, Zeynep (2008): Türkçede Kiplik Anlamının Belirsizliği ve Anlamsal Roller. Dil Dergisi, Sayı: 141. Temmuz-Ağustos-Eylül 2008. S. 55-66. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/27/1594/17222.pdf. (Zugriff am 17. 04. 2013)
• Erkman-Akerson, Fatma (2007): Dile Genel Bir Bakış. Multilingual. İstanbul.
• Helbig, Gerhard (1982): Valenz-Satzglieder-semantische Kasus-Satzmodelle. Verlag Enzyklopӓdie. Leipzig.
• Helbig, Gerhard / Buscha, Joachim (2001): Deutsche Grammatik. Ein Handbuch für den Auslӓnderunterricht. Langenscheidt. Berlin u.a. Huber, Emel (2008): Dilbilime Giriş. Multilingual. İstanbul.
• İmer, Kamile u.a (2011): Dilbilim Sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. İstanbul.
• Kemal, Yaşar (1978): Kuşlar da Gitti. Milliyet Yayınları. İstanbul.
• Kemal, Yaşar (1994): Auch die Vögel sind fort (Übersetzt von: Cornelius Bischoff). Unionsverlag. Zürich.
• Kocaman, Ahmet (2012): Türkçede Kip Olgusu Üzerine Görüşler. http://turkoloji.cu.edu.tr/DILBILIM/kocaman.pdf. (Zugriff am 14. 03. 2012)
• Koç, Nurettin (1996): Yeni Dilbilgisi. İnkılap Kitabevi. İstanbul.
• Korkmaz, Zeynep (2007): Gramer Terimleri Sözlüğü. TDK Yayınları: 575. Ankara.
• Paçacıoğlu, Burhan (1987): Türk Dili Dersleri. Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, No: 18. Sivas.
• Oymak, Rıfat (2004): Türkçe Öğretiminde Dilbilgisel Bir Biçimbirim/Ulam Olan Kip Kavramının Biçimdizimdeki İşlevi ile Kavranma Düzeyi ve Geleneksel Dilbilgisi Eleştirisi. In: XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004, İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya. http://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/461.pdf. (Zugriff am 17. 04 .2013)
• Peters, Ludwig (1947): Grammatik der türkischen Sprache. Axel Juncker. Berlin.
• Ruhi, Şükriye / Zeyrek, Deniz / Otsam, Necdet (1997): Türkçede Kiplik Belirteçleri ve Çekim Ekleri İlişkisi Üzerine Bazı Gözlemler. In: Dilbilim Araştırmaları. Kebikeç Yayınları. Ankara. S. 105111.
• Sebzecioğlu, Turgay (2012): Türkçede Kip Kategorisi ve -yor Biçimbiriminin Kipsel Değeri. http://www.tomer.ankara.edu.tr/dildergileri/124/18-33.pdf. (Zugriff am 14. 03. 2012)
• Türkçe Sözlük (1999): Türkçe Sözlük 2. Dil Derneği Yayınları: 9. Ankara.
• Weinrich, Harald (1993): Textgrammatik der deutschen Sprache. Duden Verlag. Mannheim u.a.