Effective and Historical Approaches in Reception Aesthetics: The Example of Adelbert von Chamisso “The Wonderful History of Peter Schlemihl”

Yıl 2024, Cilt: 64 Sayı: 2, 1452 - 1484

Miray Enez Bayar

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2024.64.2.20

Öz

Reception aesthetics is a variant of reader-response theory that emphasises the reception or interpretation of each individual reader in making sense of a literary text. Reception aesthetics in literary studies emerged at the end of the 1960s with the work of Hans Robert Jauβ, with the most influential work in Germany and the USA in the 1970s and early 1980s. Drawing on philosophical hermeneutics, Jauβ argues that literary works are received according to a horizon of expectation consisting of readers’ existing knowledge and presuppositions about literature, and as these horizons change, so do the meanings of the works. This study aims to analyse Adelbert von Chamisso’s The Wonderful History of Peter Schlemihl within the framework of the aesthetics of effective and historical reception. Within the scope of the aesthetics of effective reception, the author of the study has made comments supported by quotations from the work on the layers of meaning that Peter Schlemihl’s process of losing his shadow and striving to regain it can create on the reader, considering that the gaps and interdeterminacies in the work can create a certain effect on the reader in the context of the horizon of expectation. By analysing the symbolic structure of the work and the unique characteristics of the characters, this study shows that the reader can fill these gaps from his/her own point of view and add personal meanings to the text. This open-ended and multi-layered structure of the work increases the possibility of identification and enables the reader to reflect on individual alienation, identity and social norms. In terms of historical reception aesthetics, how the work has been interpreted by literary circles and critics from the 19th century when the work was written to the present day is discussed. While the interpretations of the work under the influence of the romantic movement in the 19th century focused on supernatural themes and the inner conflicts of the individual, in the 20th century and later, modernist and existentialist perspectives and evaluations focusing on the individual’s search for identity and alienation from society came to the fore. This historical analysis shows that the work has been interpreted with different meanings according to changing periods, thus offering a wide variety of interpretations. As a result, The Wonderful History of Peter Schlemihl, which has survived to the present day as a classic work, has been reinterpreted in different periods thanks to its multifaceted structure and carries an important richness of meaning for a wide range of readers.

Anahtar Kelimeler

Reception aesthetics, Effective reception, Historical reception, Adelbert von Chamisso, The Wonderful History of Peter Schlemihl

ALIMLAMA ESTETİĞİNDE ETKİSEL VE TARİHSEL YAKLAŞIMLAR: ADELBERT VON CHAMISSO “PETER SCHLEMIHL'İN TUHAF HİKÂYESİ” ÖRNEĞİ

Öz

Alımlama estetiği, okur-tepki kuramının, bir edebi metinden anlam çıkarırken her bir okurun alımlamasını veya yorumlamasını vurgulayan bir çeşididir. Edebiyat çalışmalarında alımlama estetiği, 1960’ların sonunda Hans Robert Jauβ’un çalışmalarıyla ortaya çıkmıştır ve en etkili çalışmalar 1970’lerde ve 1980’lerin başında Almanya ve ABD’de kendini göstermiştir. Jauβ, felsefi hermeneutikten yola çıkarak, edebi eserlerin okurların edebiyat hakkındaki mevcut bilgi ve ön kabullerinden oluşan bir beklenti ufkuna göre alımlandığını ve bu ufuklar değiştikçe eserlerin anlamlarının da değiştiğini savunmuştur. Bu çalışma, Adelbert von Chamisso’nun Peter Schlemihl’in Tuhaf Hikâyesi adlı eserini etkisel ve tarihsel alımlama estetiği çerçevesinde incelemeyi amaçlamaktadır. Etkisel alımlama estetiği kapsamında, çalışmanın yazarı tarafından eserdeki boş ve belirsiz alanların okuyucuda beklenti ufku bağlamında belli bir etki yaratabileceği düşünülerek, özellikle Peter Schlemihl’in gölgesini kaybetme ve geri kazanmak için çabalama sürecinin okuyucu üzerinde oluşturabileceği anlam katmanları üzerine eserden alıntılar ile desteklenen yorumlarda bulunulmuştur. Bu kapsamda bu çalışma, eserin sembolik yapısını ve karakterlerin kendine özgü özelliklerini inceleyerek okuyucunun bu boşlukları kendi bakış açısıyla doldurabileceğini ve metne kişisel anlamlar katabileceğini göstermektedir. Eserin bu açık uçlu ve çok katmanlı yapısı, okuyucunun özdeşleşme ihtimalini artırarak bireysel yabancılaşma, kimlik ve toplumsal normlar üzerine düşünmesini sağlamaktadır. Tarihsel alımlama estetiği açısından ise, eserin yazıldığı 19. yüzyıldan günümüze kadar olan süreçte, edebiyat çevreleri ve eleştirmenler tarafından eserin nasıl yorumlandığı ele alınmıştır. Eserin 19. yüzyıldaki romantik hareketin etkisindeki yorumları, doğaüstü temalar ve bireyin içsel çatışmalarına odaklanırken, 20. yüzyıl ve sonrasında modernist ve varoluşçu perspektiflerle bireyin kimlik arayışı ve topluma yabancılaşması konularına odaklanan değerlendirmeler öne çıkmıştır. Bu tarihsel analiz, eserin değişen dönemlere göre farklı anlamlarla yorumlandığını, böylece geniş bir yorumlama çeşitliliği sunduğunu göstermektedir. Sonuç olarak, klasik bir eser olarak günümüze kadar ulaşan Peter Schlemihl’in Tuhaf Hikâyesi adlı eser çok yönlü yapısı sayesinde farklı dönemlerde yeniden anlamlandırılmış olup geniş bir okuyucu kitlesine yönelik önemli bir anlam zenginliği taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Alımlama estetiği, Etkisel alımlama, Tarihsel alımlama, Adelbert von Chamisso, Peter Schlemihl’in Tuhaf Hikâyesi

Kaynakça

• Barthes, R. (1967). The Death of the Author. Aspen. Erişim Tarihi: 05.11.2024, https://www.ubu.com/aspen/aspen5and6/threeEssays.html#barthes
• Croce, B. (1925). Peter Schlemihl. In Benedetto Croce (Hg.), Poesie und Nichtpoesie. Bemerkungen über die europäische Literatur des neunzehnten Jahrhunderts. Mit Genehmigung des Verfassers ins Deutsche übertragen von J. Schlosser. (s. 105-110). Wien.
• Eagleton, T. (1976). Marxism and Literary Criticism. London: Routledge.
• Eco, U. (1989). The Open Work. Harvard University Press.
• Fish, S. (1980). Is there a text in this class?: The authority of interpretive communities. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Foucault, M. (1972). The Archaeology of Knowledge. New York: Pantheon Books.
• Gadamer, H. G. (1960). Wahrheit und Methode. Grundzüge einer philosophischen Hermeneutik, Gesammelte Werke. Tübingen: Mohr Siebeck.
• Gadamer, H. G. (1975). Wirkungsgeschichte und Applikation. Das Prinzip der Wirkungsgeschichte. In Rainer Warning (Hg.), Rezeptionsästhetik. Theorie und Praxis (s. 113-125). München: Fink.
• Husserl, E. (2009). Logische Untersuchungen. Mit einer Einführung und einem Namen- und Sachregister von Elisabeth Ströker. Hamburg: Meiner.
• Ingarden, R. (1960). Das literarische Kunstwerk. Eine Untersuchung aus dem Grenzgebiet der Ontologie, Logik und Literaturwissenschaft. Tübingen: Niemeyer.
• Iser, W. (1972). Der implizite Leser. München: Fink.
• Iser, W. (1975a). Die Appellstruktur der Texte. Unbestimmtheit als Wirkungsbedingung literarischer Prosa. In Rainer Warning (Hg.), Rezeptionsästhetik. Theorie und Praxis (s. 228-252). München: Fink.
• Iser, W. (1975b). Im Lichte der Kritik. In Rainer Warning (Hg.), Rezeptionsästhetik. Theorie und Praxis (S. 325-342). München: Fink.
• Iser, W. (1976). Der Akt des Lesens. Theorie ästhetischer Wirkung. 1. Aufl, München: Fink.
• Iser, W. (1994). Der Akt des Lesens. Theorie ästhetischer Wirkung. 4. Aufl, München: Fink. Jauß, H. R. (1967). Literaturgeschichte als Provokation der Literaturwissenschaft. Konstanz: Univ.-Verl.
• Jauß, H. R. (1997). Ästhetische Erfahrung und literarische Hermeneutik. Frankfurt a.M.: Suhrkamp.
• Köppe, T. ve Winko, S. (2008). Neue Literaturtherioen. Eine Einführung. Stuttgart: Metzler.
• Leschnitzer, F. (1935). Deutung und Bedeutung des Peter Schlemihl. Zu Chamissos 115. Todestag. Die Weltbühne. Wochenschrift für Politik, Kunst, Wirtschaft, 8, 1135-1140.
• Lévi-Strauss, C. (1963). Structural Anthropology. New York: Basic Books.
• Lukács, G. (1964). History and Class Consciousness: Studies in Marxist Dialectics. MIT Press.
• Neumarkt, P. (1967). Chamisso’s Peter Schlemihl. A Literary Approach in Terms of Analytical Psychology. Literature and Psychology, 17, 120-127.
• Scholz, B. F. (1997). Appellstruktur. In Klaus Weimar u.a. (Hg.), Reallexikon der deutschen Literaturwissenschaft. (S. 111-113). Berlin/New York: De Gruyter.
• Sydow, M. (1907). Chamissos Leben und Werke. In Max Sydow (Hg.), Chamissos Werke, 1. Teil: Gedichte I. Hg. und mit einem Lebensbild versehen von M. Sydow. Berlin/Leipzig: Deutsches Verlagshaus Bong.
• Tepe, P. ve Semlow, T. (2012a). Interpretationskonflikte am Beispiel von Adelbert von Chamissos Peter Schlemihls wundersame Geschichte 1. Interpretationen des 19. Jahrhunderts. Erişim Tarihi: 19.09.2024, http://www.mythos-magazin.de/erklaerendehermeneutik/pt-ts_schlemihl1.pdf
• Tepe, P. ve Semlow, T. (2012b). Interpretationskonflikte am Beispiel von Adelbert von Chamissos Peter Schlemihls wundersame Geschichte 2. Interpretationen 1900–1950. Erişim Tarihi: 19.09.2024, http://www.mythos-magazin.de/erklaerendehermeneutik/pt-ts_schlemihl2.pdf
• Tepe, P. ve Semlow, T. (2014). Interpretationskonflikte am Beispiel von Adelbert von Chamissos Peter Schlemihls wundersame Geschichte 3. Interpretationen 1951–1980. Erişim Tarihi: 19.09.2024, http://www.mythos-magazin.de/erklaerendehermeneutik/pt-ts_schlemihl3.pdf
• Tymms, R. (1955). Middle and later phases of Romanticism: Fouqué, Chamisso, Eichendorff, Uhland, Kerner. In Ralp Tymms (Ed.), German Romantic Literature (p. 325–346). London: Routledge.
• Van der Berg, B. H. J. (1987). Literaturgeschichte als Provokation und die Theorie-Debatte der siebziger Jahre über die Rezeptionsästhetik. Journal of literary criticism, comparative linguistics and literary studies 8(2), 30-39.
• von Chamisso, A. (2013). Peter Schlemihl’s wundersame Geschichte. Holzinger: Berlin.
• Walter, J. (1984). Das Unheimliche als Wirkungsfunktion. Eine rezeptionsästhetische Analyse von E. T.A. Hoffmanns Erzählung Der Sandmann. Mitteilungen der E. T.A. Hoffmann Gesellschaft, 30, 15-33.
• Wimsatt, W. K. ve Beardsley, M. C. (1954). The Verbal Icon: Studies in the Meaning of Poetry. University of Kentucky Press.