Grafik tasarım eğitiminde görme engelliler için sosyal sorumluluk tasarımı

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 2, 205 - 226, 01.10.2014

Şirin Benuğur

Öz

Bu çalışmada görme engellilere yönelik grafik ürün tasarımı ve grafik tasarım eğitimindeki yeri sosyal sorumluluk kavramı kapsamında alanyazın incelemesi olarak ele alınmıştır. Türkiye’de 2014 yılı itibariyle grafik, grafik tasarım, iletişim tasarımı ve görsel iletişim tasarımı lisans bölümlerine özel yetenek sınavı ile öğrenci alan 20’si devlet, 17’si vakıf olmak üzere toplam 37 üniversitenin web sitesinde ulaşılabilen öğretim programları incelendiğinde, sosyal sorumluluk konularını ve projelerini içeren derslerde “engelli bireylere yönelik tasarım” sürecine ya da projelerine değinilmediği; vakıf üniversitelerinde sosyal sorumluluk eğitimine ve projelerine devlet üniversitelerine oranla daha çok yer verdiği görülmektedir. Görme engellilere yönelik az sayıda grafik ürün ise kurumsal sosyal sorumluluk projeleri kapsamında ya da bireysel çabalarla gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda tasarımda sosyal sorumluluk ve evrensel tasarım kavramının Türkiye’de grafik ürün tasarımında ve grafik tasarımı eğitiminde yaygın bir biçimde benimsenebilmesi için çeşitli öneriler geliştirilebilir

Anahtar Kelimeler

Tasarım, Grafik tasarım, Sosyal sorumluluk, Görme engelli

Social responsibility for the visually impaired in graphic design education

Öz

Social responsibility can be considered the duty for all individuals and administrators in
a society to support economic, environmental, cultural and social developments in order to
improve the quality of life and sustainability of resources (Paksoy, 2014; Aktan 2014). Societal
responsibility, public responsibility, and corporate social responsibility are expressions used
in academic literature and international organizations to express similar concerns (Yamak,
2007). The first discussions of the concept and practice of corporate social responsibility took
place in Europe. The concept was later developed in North America. In the United States of
America, discussions regarding social responsibility started with an economic crisis, known as
the Great Depression, in 1930’s. Later, Howard Bowen laid down the theoretical foundations
of the social responsibility concept in his book, Social Responsibility of Businessman, which was
published in 1953 (Bowen, 2005). In the 1960’s, not only in the United States, but also in many
countries around the world, the social responsibility concept became an important topic in
business, law, politics, and economic theories and practices (Lembet, 2014).

Anahtar Kelimeler

Design, Graphic design, Social responsibility, Visually impaired

Kaynakça

• Airey, D. (2014). http://www.davidairey.com/banknotes-for-the-visually-impaired. Erişim Tarihi:13.08.2014.
• Aktan, C. C. (Edt.) (2014). Kurumsal sosyal sorumluluk, işletmeler ve sosyal sorumluluk. İstanbul: İGİAD Yayınları. http://www.igiad.com/assets/content/files/kurumsalsosy_file_8317_2012159567.pdf# page=11 ErişimTarihi: 10.08.2014.
• Anadolu Üniversitesi (2014). Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Bölümü Ders Programı. http://www.anadolu.edu.tr/tr/akademik/ders/tanitim/193/61559/1. Erişim Tarihi: 23.08.2014.
• Barnard, M. (2002). Sanat tasarım ve görsel kültür. (Çev: G. Korkmaz). Ankara: Ütopya Yayınları:61
• BigThink (2014). http://bigthink.com/design-for-good/braille-inspired-design-for-the-blind Erişim Tarihi: 10.08.2014.
• Bilgi Üniversitesi (2014). İletişim Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü Ders Programı http//www.bilgi.edu.tr/tr/programlar-ve-okullar/lisans/iletisim-fakultesi/gorsel- iletisim-tasarimi/sayfa/dersler/. Erişim Tarihi: 23.08.2014.
• Bowen, R. H. (2013). Social responsibilities of businessman. Iowa: University of Iowa Press.
• Bektaş, D. (1992). Çağdaş grafik tasarımın gelişimi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Design is History (2014). First things first. http://www.designishistory.com/1960/first-things- first/. Erişim Tarihi: 17.07.2014.
• Doğuş Üniversitesi (2014). Sanat ve Tasarım Fakültesi Grafik Bölümü Ders Programı. http//www.dogus.edu.tr/tr/ders/ders.asp?id=18. Erişim Tarihi: 23.08.2014.
• Doğuş Üniversitesi (2014). Sanat ve tasarım fakültesi görsel iletişim tasarımı bölümü ders programı. http://www.dogus.edu.tr/tr/ders/ders.asp?id=22. Erişim Tarihi: 23.08.2014.
• Eskişehir Osmangazi Üniversitesi (2014). Sanat ve Tasarım Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı
• Bölümü Ders Programı. http://stf.ogu.edu.tr/git_lisans_programi.html. Erişim Tarihi: 08.2014.
• Fuller, R. B. (2014). World design science decade 1965-1975. USA/ Illinois: World Resources
• Inventory Southern Illinois University Carbondale. http://bfi.org/sites/default/files/attachments/literature_source/wdsd_phase1_doc1_inve ntory.pdf. Erişim Tarihi: 25.07.2014.
• FTF (2014). First things first 2014. http://firstthingsfirst2014.org/ Erişim Tarihi: 17.07.2014.
• Garland, K. (1964, 2000) First things first 2000- First things first 1964. http://idie.net/ftf2000-1964.htlm. Erişim Tarihi: 16.07.2014.
• GMK (2002). İlkönce öncelikler. http://www.gmk.org.tr/dosyalar/ DediKi.02. FirstThings.pdf. Erişim Tarihi: 18.7.2014.
• Göremeyenler İçin Görsel İletişim Tasarım Projesi (2014). http://ilt.fadf.ieu.edu.tr/tr/news/type/read/id/2585. Erişim Tarihi: 18.7.2014.
• Hacettepe Üniversitesi (2014). Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Bölümü Ders Programı. http://www.gsf.hacettepe.edu.tr/grafik/ogr_lisans.html. Erişim Tarihi: 23.08.2014.
• Haliç Üniversitesi (2014). Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Tasarımı Bölümü Ders Programı. http//www.halic.edu.tr/tr/akademik/fakulteler/guzel-sanatlar-fakultesi/grafik- tasarimi/ders-icerikleri. Erişim Tarihi: 23.08.2014.
• Haugen, M. S. H. (2011). Discover the body. https://nfb.org/images/nfb/publications/fr/fr32/1/fr320105.htm. Erişim Tarihi: 07.2014.
• Heskett, J. (2013). Tasarım. Ankara: Dost Kitabevi.
• İstanbul Arel Üniversitesi (2014). Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Tasarımı Bölümü Ders Programı. http//www.arel.edu.tr/. Erişim Tarihi: 23.08.2014.
• İstanbul Aydın Üniversitesi (2014). Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Tasarım Bölümü Ders Programı. http//www.ebs.aydin.edu.tr/index.iau?Page=BolumDersleri&BK=25&DersTuru=0&ln =tr. Erişim Tarihi: 23.08.2014.
• İstanbul Aydın Üniversitesi (2014). İletişim Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü Ders Programı. http//www.ebs.aydin.edu.tr/index.iau?Page=BolumDersleri&BK=47&DersTuru=0&ln =tr. Erişim Tarihi:23.08.2014.
• Jakoubẽ, H. (2014). Graphic design approaches for visually ımpaired people. http://www.helenajakoube.com/portfolio.html#essay. Erişim Tarihi: 13.08.2014.
• Kyoto Design Declaration (2008). http://www.cumulusassociation.org,
• Laughing Squid, (2014). http://laughingsquid.com/braille-graffiti-public-art-for-the-blind/ Erişim Tarihi: 13.08.2014.
• Lembet, Z. (2014). Markalar ve Kurumsal Sosyal Sorumluluk. http://www.sdergi.hacettepe.edu.tr/MARKALARVEKURUMSALSOSYALSORUMLULUK.pd f. Erişim Tarihi: 16.09.2014.
• Manzini, E.&Carlo, V. (2002). Product-service Systems and Sustainability. Opportunities for
• Sustainable Solitions, UNEP Publisher, Paris. MEB (1991). Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Okulları İçin Kabartma Yazı Kılavuzu. http://orgm.meb.gov.tr/alt_sayfalar/yayimlar/ozelegitim/blair/blair.pdf. Erişim Tarihi: 12.08.2014.
• Ntvmsnbc (2002). Türkiye nüfusunun %1,4’ü engelli. Erişim Tarihi: 12.08.2014. http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/151819.asp#BODY
• Öner, A. (2011). Görme engelli bireylere grafik tasarımın afişler ile tanıtılması. Grafik Bölümü,
• Bitirme Tezi-Mezuniyet Projesi. Dumlupınar Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, Kütahya. Paksoy, F. (2014). Geleceğin kurumsal sosyal sorumluluğu. www.kssrehberi.org. Kurumsal sosyal sorumluluk rehberi. Erişim Tarihi: 11.08.2014.
• Papanek, V. (1985). Design for the real world: human ecology and social change, United Kingdom:
• Thames & Hudson Publications. Put, R (2009). http://bigthink.com/design-for-good/braille-inspired-design-for-the-blind. Erişim Tarihi 10.08.2014.
• SGK (2012). SGK rehberi. http://www.sgkrehberi.com/haber/11037/ Erişim Tarihi: 29.08.214.
• Tactile Mind Book (2014). http://tactilemindbook.com/ Erişim Tarihi:13.08.2014.
• Thackara, J. (2005). In the buble: designing in a complex world. Boston: Boston MIT Press.
• Torlak, Ö. (2007). Pazarlama ahlakı-sosyal sorumluluklar ekseninde pazarlama kararları ve tüketici davranışlarının analizi. 4.Baskı, İstanbul: Beta Yayınları.
• TURGED (2014). Türkiye görme engelliler derneği. http://www.turged.org.tr/index1.html. Erişim Tarihi: 25.07.2014.
• Türkiye Engelliler Araştırması Temel Göstergeleri (2010). http://www.eyh.gov.tr/tr/8245/Turkiye-Engelliler-Arastirmasi-Temel-Gostergeleri. Erişim Tarihi: 25.08.2014.
• Poynor, R. (1999). First things first revisited. http://www.emigre.com/Editorial.php?sect=1&id=13. Erişim Tarihi: 27.07.2014.
• TDK (2012). Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayını.
• Twemlow, A. (2008). Grafik tasarım ne içindir?, İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
• Uçar, T. F. (2004). Görsel iletişim ve grafik tasarım. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Yamak, S. (2007). Kurumsal sosyal sorumluluk kavramının gelişimi. İstanbul: Beta Basın Yayın.
• Yaşar Üniversitesi (2014). Sanat ve Tasarım Fakültesi Grafik Tasarım Bölümü Ders Programı. http://grafik.yasar.edu.tr/wp- content/uploads/2014/03/GrafikTasarim12014BaharYeni.pdf. Erişim Tarihi: 23.08.2014.
• Whiteley, N. (1993). Design for society. Londra: Reaction Books. WHO (2011). World http://www.who.int/whosis/whostat/EN_WHS2011_Full.pdf?ua=1 statistics. health France: World Health Organization.