Okul Müdürlerinin İletişim Yeterlikleri İle Çatışma Yönetim Stilleri Arasındaki İlişki

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 68, 167 - 186, 20.03.2017

Tevfik Uzun Ahmet Ayık

Öz

Problem Durumu: Öğretmen
algılarına göre, okul müdürlerinin iletişim yeterlikleri ile çatışma yönetim
stilleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi hem okul müdürlerinin etkin yönetim
sergilemesi, hem de olumlu bir okul iklimi açısından önemlidir. Okul ortamında
çatışmaların olması kaçınılmaz görülmektedir. Okul ortamında çatışmaların
yönetilmesi ve tüm paydaşlar arasında işbirliğinin sağlanması okul müdürlerinin
görevleri arasında bulunmaktadır. Bu çalışma tüm okul yöneticileri ve
müdürlerine, çatışmaları yönetme ve çözme konusunda uygulamaya yönelik bazı
bulgular sağlayabilir. Özellikle kişilerarası ilişkilerde iletişimin anahtar
rolü ve anlaşmazlıkların çözümünde de çatışma yönetim stillerinin önemi
düşünüldüğünde, araştırma sonuçlarının literatüre olumlu katkılar sunması
beklenmektedir.

Araştırmanın Amacı: Bu
araştırmada ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin algılarına göre,
okul müdürlerinin iletişim yeterlikleri ve çatışma yönetme biçimleri arasındaki
ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda araştırmada şu sorulara cevap
aranmıştır:

1.       
Öğretmen algılarına göre okul
müdürlerinin iletişim yeterlikleri ne düzeydedir?

2.       
Öğretmen algılarına göre okul
müdürlerinin çatışma yönetme stilleri nasıldır?

3.       
Okul müdürlerinin iletişim
becerileri ile çatışma yönetme stilleri arasında anlamlı ilişkiler var mıdır?

4.       
Okul müdürlerinin iletişim
becerileri çatışma yönetme stillerini anlamlı düzeyde yordamakta mıdır?

Araştırmanın
Yöntemi: Araştırmanın modelini tarama
modellerinden ilişkisel tarama modeli oluşturmaktadır. İlköğretim okulunda
görev yapan 245 öğretmene verilerin toplanması için Wiemann
(1977) tarafından geliştirilen “İletişim
Yeterlikleri Ölçeği” ve Rahim (1973) tarafından geliştilen “Örgütsel Çatışma
Ölçeği” uygulanmıştır. İletişim yeterlikleri ölçeği, empati, sosyal rahatlık ve
destekleme olmak üzere üç boyuttan oluşmaktadır. Ölçeğin güvenirliği empati
boyutu için .95, sosyal rahatlık boyutu için .76, destekele boyutu için .79
olarak hesaplanmıştır. Örgütsel Çatışma Ölçeği; tümleştirme, ödün verme, hükmetme, kaçınma ve uzlaşma
olmak üzere 5 alt boyuttan oluşmaktadır. Ölçeğin güvenirliği .91 olarak
hesaplanmıştır.

Araştırmanın
Bulguları: Okul müdürlerinin iletişim
yeterlikleri, en yüksek destekleme boyutunda (M: 3.88), en düşük sosyal rahatlık boyutunda (M: 3.85)’dır. Okul müdürleri çatışma yönetim stillerinden,
en yüksek tümleştirme (M: 3.79), en düşük hükmetme (M: 2.75) sitlini kullanmaktadır. Araştırmayaya göre; okul
müdürlerinin iletişim yeterlikleri ve çatışma yönetme stilleri arasında anlamlı
ilişkilerin olduğu görülmektedir. İletişim yeterlikleri
ölçeğinin, anlama empati kurabilme, sosyal rahatlık ve destekleme boyutları ile
çatışma yönetme stilleri ölçeğinin tümleştirme, ödün verme, kaçınma ve uzlaşma
boyutları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. r değerleri,
.23 ile .81 arasında değişmektedir. İletişim yeterlikleri ölçeğinin anlama
empati kurabilme ve destekleme boyutu ile çatışma yönetme stilleri ölçeğinin
hükmetme boyutu arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. r
değerleri, -.24 ile -.62 arasında değişmektedir. Araştırma bulguları, öğretmen algılarına göre, okul
müdürlerinin iletişim yeterliklerinin çatışma yönetim stillerini yordadığını
göstermektedir. İletişim yeterlikleri ölçeğinin anlama empati kurabilme (β=.994, p<.01) boyutu araştırmaya katılanların çatışma
yönetim stilleri ölçeğinin tümleştirme boyutuna yönelik algılarını pozitif
yönde ve anlamlı düzeyde yordamaktadır. Bunun yanında,  sosyal rahatlık (β= -.144, p<.05) boyutu ise çatışma yönetim stilleri
ölçeğinin tümleştirme boyutuna yönelik algıları negatif yönde ve anlamalı düzeyde
yordadığı görülmektedir. İletişim yeterlikleri ölçeğinin destekleme (β=.019, p>.05) boyutu çatışma yönetim stilleri
ölçeğinin tümleştirme boyutunun anlamlı yordayıcısı değildir. İletişim
yeterlikleri ölçeğinin anlama
empati kurabilme (β=1.372,
p<.01) boyutu, araştırmaya katılanların çatışma yönetim stilleri ölçeğinin
ödün verme boyutuna yönelik algılarını pozitif yönde ve anlamlı düzeyde
yordamaktadır. Bunun yanında, sosyal rahatlık (β=-.455, p<.01) ve destekleme (β=-.334, p<.01) boyutları ise çatışma yönetim stilleri
ölçeğinin ödün verme boyutuna yönelik algıları negatif yönde ve anlamlı düzeyde
yordamaktadır. İletişim yeterlikleri ölçeğinin destekleme (β=-.784, p<.01) boyutu, araştırmaya katılanların
çatışma yönetim stilleri ölçeğinin hükmetme boyutuna yönelik algılarını negatif
yönde ve anlamlı düzeyde yordamaktadır. Anlama empati kurabilme (β=.197, p>.05) ve 
sosyal rahatlık (β=.197, p>.05) boyutları çatışma yönetim stilleri
ölçeğinin hükmetme boyutunun anlamlı yordayıcısı değildir. İletişim yeterlikleri
ölçeğinin anlama empati
kurabilme (β=1.029, p<.01)
boyutu, çatışma yönetim stilleri ölçeğinin kaçınma boyutunu pozitif yönde ve
anlamlı düzeyde yordarken, sosyal rahatlık (β=-.378, p<.01) ve destekleme (β= -.265, p<.01) boyutları çatışma yönetim stilleri
ölçeğinin kaçınma boyutunu negatif yönde ve anlamlı düzeyde yordamaktadır.
İletişim yeterlikleri ölçeğinin anlama
empati kurabilme (β=1.196,
p<.01) boyutu, çatışma yönetim stilleri ölçeğinin uzlaşma boyutunu pozitif
yönde ve anlamlı düzeyde yordamaktadır. Bunun yanında, sosyal rahatlık (β=-.403, p<.01) boyutu ise çatışma yönetim stilleri
ölçeğinin uzlaşma boyutunu negatif yönde ve anlamlı düzeyde yordamaktadır.

Araştırmanın
Sonuçları ve Önerileri: Araştırmanın
önemli sonuçları şöyle özetlenebilir: 1) Öğretmenlerin algılarına göre, okul
müdürlerinin iletişim yeterliklerini en yüksek destekleme boyutunda en düşük
sosyal rahatlık boyutunda kullandığı ortaya çıkmıştır. 2) Okul müdürlerinin
çatışma yönetim stillerinden en çok bütünleştirme en az hükmetme stilini
kullandıkları ortaya çıkmıştır. 3) Okul müdürlerinin iletişim yeterlikleri
ölçeğinin anlama empati boyutuyla; 
çatışma yönetim stillerinden tümleştirme, uzlaşma ve ödün verme
stilleriyle pozitif yönde yüksek, kaçınma stiliyle pozitif yönde orta, hükmetme
stiliyle negatif yönde düşük bir ilişki bulunmaktadır. 4) Okul müdürlerinin
iletişim yeterlikleri ölçeğinin sosyal rahatlık boyutuyla; çatışma yönetim
stillerinden tümleştirme stiliyle pozitif yönde yüksek, kaçınma uzlaşma ve ödün
verme stilleriyle pozitif yönde orta, hükmetme stiliyle negatif yönde düşük bir
ilişki bulunmaktadır. 5) Okul müdürlerinin iletişim yeterlikleri ölçeğinin
destekleme boyutuyla; çatışma yönetim stillerinden tümleştirme, uzlaşma ve ödün
verme stilleriyle pozitif yönde orta, kaçınma stiliyle pozitif yönde düşük,
hükmetme stiliyle negatif yönde orta bir ilişki bulunmaktadır. 6) Okul
müdürlerinin iletişim yeterlikleri ölçeğinin anlama empati boyutu; çatışma
yönetim stillerinden tümleştirme, ödün verme, kaçınma, uzlaşma boyutlarını pozitif
yönde anlamlı düzeyde yordamaktadır. 7) Okul müdürlerinin iletişim yeterlikleri
ölçeğinin sosyal rahatlık boyutu; 
çatışma yönetim stillerinden tümleştirme, ödün verme, kaçınma, uzlaşma
boyutlarına yönelik algılarını negatif yönde ve anlamlı düzeyde yordamaktadır.
8) Okul müdürlerinin iletişim yeterlikleri ölçeğinin destekleme boyutu; çatışma
yönetim stillerinden ödün verme, kaçınma, hükmetme boyutlarına yönelik
algılarını negatif yönde ve anlamlı düzeyde yordamaktadır.

Araştırma bulguları, öğretmen algılarına göre okul
müdürlerinin kaçınma ve ödün verme stillerini orta düzeyde kullandıkları
yönündedir. Çatışmaların çözümünde kaçınma ve ödün verme stili kullanıldığında,
zaman içerisinde aynı problemler yeniden ortaya çıkabilmektedir. Bu anlamda okul
müdürleri, kaçınma ve ödün verme stilini kullanırken mevcut sorunun ileriki
dönemlerde potansiyel çatışmalara kaynaklık edebileceğini dikkate almalıdırlar.
Bu açıdan okul müdürleri kaçınma ve ödün verme stillerini daha az
kullanmalıdırlar.

Bulgular, okul müdürlerinin hükmetme stilini orta düzeyde
kullandıklarını göstermektedir. Okul müdürü, hükmetme stilinde yasal gücünü
kullanarak çatışmaya geçici çözümler getirmektedir. Bu durumda okul müdürleri
öğretmenlerin bir dizi olumsuz tutum içinde çalışmak zorunda kalabileceklerini
de dikkate almalıdırlar. Bu bağlamda okul müdürleri hükmetme stilini daha az
kullanmalıdırlar.

Bulgular, uzlaşma stilini orta düzeyde düzeyde
kullandıklarını göstermektedir. Bu stil, okulda çatışma yaşayan tarafların
kabul edebileceği ortak bir çözüm yolu ile ilgilidir. Bu bağlamda okul
müdürleri bu stili daha fazla kullanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen algıları, empati, destek, bütünleştirme, kaçınma, hükmetme.

Relationship between Communication Competence and Conflict Management Styles of School Principals

Öz

Purpose:
Determining the relationship between communication competence and conflict
management styles of school principals, according to teacher perceptions, is
important for school principals to effectively manage and foster a positive
school environment.  Conflicts are
inevitable in all
types of schools. Managing
conflicts and maintaining collaborations between partners are among the
numerous responsibilities of school principals. This study may provide some
practical evidence for school administrators and principals to manage and solve
conflicts. Research Methods:
Relational survey models were used in the study. “The Communication Competence
Scale” and “the Organizational Conflict Scale” were applied to attain data on
245 teachers working in primary schools.

Findings: A
meaningful relationship between communication competence of school principals
and their conflict management styles was determined. It showed that the
communication competence of school principals predicted their conflict
management styles, according to teacher perceptions. Implications for Research
and Practice: The findings reveal that teachers think that principals use
avoiding and obliging styles at a medium level. When these styles are used to
manage conflicts, the same problems may repeat in time. In this sense, school
principals need to keep in mind that a current problem may be a
source/potential of future problems. Therefore, it is suggested that school
principals use avoiding and obliging styles less often.  

Anahtar Kelimeler

teacher perceptions empathy, support, integration, avoiding, dominating.

Kaynakça

• Ageng’a, R. A., & Simatwa, M.W. E. (2011). Assessment of conflict management and resolution in public secondary schools in Kenya: A case study of Nyakach District. Educational Research, Vol. 2 (4), 1074-1088.
• Akinnubi, P. O., Oyeniran, S., Fashiku O.C., & Durosaro, A. I. (2012). Principal’s personal characteristics and conflict management in kwara state secondary schools, Nigeria. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences. 2 (6), 167-174.
• Argon, T. & Acıkgoz, A. (2010). İlkogretim okulu yoneticilerinin catisma yaklasimlari ve ofke ifade tarzlari [Primary school administrators’ conflict approaches and their anger expressions]. e-Journal of New World Sciences Academy Education Sciences, 5, (2), 501-520.
• Arslantas, İ. H. & Ozkan, M. (2012). Okul mudurlerinin catisma cozmede yapici – yikici olmaları ile ogretim liderligi arasındaki iliski [The relationshıp between school principles’ instructıonal leadership and their use of constructive and destructive dimensions of conflıct management]. Dumlupinar Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 34, 231-240.
• Boucher, M. M. (2013). The relationship of principal conflict management style and school climate, (Unpublished doctoral dissertation). University of South Carolına, USA.
• Buyukozturk, S., Cakmak, K.E., Akgun, E. O., Karadeniz, S. & Demirel (2014). Bilimsel arastirma yontemleri [Scientific research methods]. Ankara: Pegem Akademi Yayincilik
• Champoux, E. J. (2010). Organizational Behavior: Integrating individuals, hroups, and organizations. New York: Routledge
• Corn, S. (2013). Superiors’conflict management behaviors and its relationship to their level of communicative competence (Unpublished doctoral dissertation), The University of Akron, USA.
• Cornille, T. A., Pestle, R. E., & Vanwy, R. W. (1999). Teachers' conflıct management styles wıth peers and students'parents. International Journal of Conflict Management, 10(1), 69-79.
• Demirkaya, Y. (2012). Okul mudurlerinin catisma yonetimi stratejileri ve iletisim tarzlarına yonelik ogretmen algilari [Teacher perceptions about conflict management strategies and communication styles of school principals]. (Unpublished master's thesis), Mehmet Akif Ersoy Universitesi, Egitim Bilimleri Enstitusu, Burdur.
• Dogan, S. (2012). İlkogretim okulu yoneticilerinin liderlik stilleri ile kullandiklari catisma cozum stratejileri arasındaki iliski [Relationship between leadership styles of the primary school principals and used the conflict resolution strategies]. Egitim ve Ogretim Arastırmaları Dergisi, 1 (4), 226-233.
• Eunson, B. (2012). Conflict management. Australia: John Wiley & Sons.
• Fielding, M. (2006). Effective communication in organisations. Cape Town: Juta Academic Lansdowne.
• Firat, S. (2010). Ogretmen algılarına gore ortaogretim okul mudurlerinin kullandiklari catısma yonetimi stratejilerinin bazi degiskenlere gore incelenmesi [Investigating school principles’ conflict management strategies in terms of some variables according to instructors’ perceptions]. (Unpublished master's thesis), Ege Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu, İzmir.
• Folger, J. P., & Stutman, R. K. (2013). Catisma yonetimi [Working through conflict]. (F. Akkoyun, Edt. and Trans), İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Helmer, C. B. (2013). Effect of prıncıpals’ communıcatıon on female elementary school teachers’ perceptıon of morale and student learnıng. (Unpublished doctoral dissertation),Texas A&M University-Commerce, Texas.
• Genc, N. (2007). Yonetim ve organizasyon [Management and organization]. Ankara: Seckin Yayincilik.
• Griffin, R. W. (2013). Fundamentals of management. Boston: Cengage Learning.
• Gumuseli, A. İ. (1994). İzmir ortaogretim okullari yoneticilerinin ogretmenler ile aralarındaki catismaları yonetme bicimleri [The conflict management.style of secondary school administrators with teacher in İzmir]. (Unpublished doctoral dissertation), Ankara Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu, Ankara.
• Gunduz, B., Tunc İ. & İnandı Y. (2013). Okul yoneticilerinin ofke ve stresle basa cıkma yaklasimları ile catısma yonetimi stilleri arasındaki iliski [The relationship between the school administrators’ anger control and stress coping methods and their conflict management style]. International Journal of Human Sciences, 10(1), 641-660.
• Guney, S. (2011). Orgutsel davranis [Organizational behavior]. Ankara: Nobel Yayin Dagıtım.
• Ikoya, O. P. & Akinseinde, I. S. (2009). Variability pattern in conflict management strategies among school administrators of secondary schools in Nigeria. J Soc Sci, 20(3), 223-230.
• Karakus, M. & Cankaya, H. İ. (2009). Okul yoneticilerinin kisilik ozelliklerinin catisma cozme stratejileri uzerindeki etkisi [The influence of school managers’ personality traits on their conflict resolution strategies]. Adıyaman Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi, 2 (3), 111-118.
• Kocak, S. & Atanur-Baskan, G. (2013). Okul mudurleri tarafindan kullanilan catisma yonetim yontemlerinin etkililik duzeyleri [The effeciıveness levels of conflict management methotds used by school administrators]. Hacettepe Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 44, 212-224
• Kocel, T. (2013). İsletme yoneticiligi [Business management]. İstanbul: Beta Basım Yayım Dagıtım.
• Laca, A. F., Alzate T., Sanchez M., Verdugo C. J., & Guzman J. (2006). Communication and conflict in young Mexican students: messages and attitudes. Conflict Resolutıon Quarterly, 24 (1), 31-54.
• Morris-Rothschild, B. K., & Brassard, M. R. (2006). Teachers' conflict management styles: The role of attachment styles and classroom management efficacy. Journal of School Psychology, 44(2), 105-121.
• Msila, V. (2012). Conflict Management and School Leadership. J Communication, 3 (1) 25-34.
• Okcu, V., Dogan, E. & Dayanan, İ. (2016). İlk ve ortaokul ogretmenlerinin algilarina gore okul yoneticilerinin iletisim becerileri ile catisma yonetim stilleri arasındaki iliskinin incelenmesi [Examining the relationship between communication skills and conflict management styles of school administrators according to perceptions of primary and secondary school teachers]. Kuram ve Uygulamada Egitim Yonetimi, 22(2), 217-244.
• Pinchevsky, N. & Bogler, R. (2014). The ınfluence of teachers’ perceived self-efficacy and role ımpact on their preferences in adopting strategies to resolve conflict situations with students. ISEA, 42 (2), 111-125.
• Putnam, L.L. & Poole, M.S. (1987). Conflict and negotiation. In F.M. Jablin, L.L. Putnam, K.H. Roberts & L.W. Porter (Eds.), Handbook of organizational communication: An interdisciplinary perspective (pp. 549-599). Newbury Park, CA: Sage.
• Robbins, S. P. & Judge, T. A. (2012). Orgutsel davranis [Organizational behavior]. (İ. Erdem, Edt. and Trans), İstanbul: Nobel Akademik Yayincilik.
• Rahim, M. A. & Bonoma, T. V. (1979). Managing organizational conflict: A model for diagnosis and intervention. Psychological Reports, 44, 1323-1344.
• Rahim, M. A. & Magner, N. R. (1995). Confirmatory factor analysis of the styles of handling interpersonal conlict: first-order factor model and its invariance across groups. Journal of Applied Psychology, 80, 122-132.
• Rahim, M. A. (2002). Toward a theory of managing organizational conflict. The International Journal of Conflict Management, 13 (3), 206-235.
• Riasi, A., & Asadzadeh, N. (2016). How coercive and legitimate power relate to different conflict management styles: a case study of birjand high schools. Journal of Studies in Education, 6(1), 147-159.
• Somech, A. (2008). Managing conflict in school teams: the ımpact of task and goal ınterdependence on conflict management and team effectiveness. Educational Administration Quarterly, 44 (3), 359-390.
• Sokmen, A. & Yazicioglu, İ. (2005). Thomas modeli kapsaminda yoneticilerin catisma yonetim stilleri ve tekstil isletmelerinde bir alan arastirmasi [The conflict management styles of managers in the scope of the Thomas model and a case study]. Ticaret ve Turizm Egitim Fakultesi Dergisi, 1, 1–19.
• Sahin, A. (2007). İlkogretim okulu yoneticilerinin kisiler arası iletisim becerileri ve catısma yonetimi stratejileri arasındaki iliski [The relatıonship between interpersonal communication skills and conflict management strategies of primary school administrators]. (Unpublished master's thesis). Akdeniz Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu. Antalya.
• Tabor, B. (2001). Conflict management and interpersonal communication style of the elementary principal. (Unpublished doctoral dissertation), University of Missouri, Columbia.
• Tallo, J. T. (2008). Business organisation & Management. New Delhi: Tata McGraw-Hill Education.
• Tanriverdi, M. (2008). Ortaogretim yoneticilerinin ogretmenler tarafından algilanan catisma yonetim stilleri ile ogretmenlerin okul iklimi algiları arasındaki iliski [The relationship between conflict management styles of secondary school principals and school climate according to the teachers perceptions]. (Unpublished master's thesisi), Yeditepe Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu, İstanbul.
• Tekkanat, D. (2009). İlkogretim okulu yoneticilerinin catisma yonetiminde kullandiklari iletisim tarzlarina iliskin ogretmen algilari (Edirne ili ornegi). [Teacher perceptions about communication skills that is used by primary school managers for conflict management (Edirne Province Case)]. (Unpublished master's thesisi), Sakarya Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitusu, Sakarya.
• Thomas, K. W. (1992). Conflict and conflict management: Reflections and update. Journal of organizational behavior, 13(3), 265-274.
• Topluer, A. (2008). İlkogretim okulu yoneticilerinin iletisim yeterlilikleri ile orgutsel catisma duzeyleri arasındaki iliski [The relationship between primary school administrators’communication skills and organizational conflict level]. (Unpublished master's thesisi), İnonu Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu, Malatya.
• Tutar, H. & Yilmaz, K. M. (2010). Genel iletisim kavramlar ve modeller [General communication concepts and models]. Ankara: Seckin Yayincilik.
• Uzun, T. & Ayik, A. (2016). Okul mudurlerinin iletisim becerileri ile ogretmenlerin genel ve orgutsel sinizm tutumları arasındaki iliskilerin incelenmesi. [The relationship between school principals’ communication skills and teachers’ general and organizational cynicism attitudes]. Mersin Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 12(2), 672-688.
• Ustuner, M., & Kis, A. (2014). The relationship between communication competence and organizational conflict: A Study on head of educational supervisors. Eurasian Journal of Educational Research, 56, 1-24.
• Wall, J. A., & Callister, R. R. (1995). Conflict and its management. Journal of management, 21(3), 515-558.
• Wee, L. E. (2011). Principals’ communication style and parents’ involvement in school. (Unpublished doctoral dissertation). University of Southampton, Southampton.
• Wood, T. J. (2011). Communication in our lives. Boston: Wadsworth.
• Wood, T. J. (2012). Interpersonal communication: Everyday encounters. Boston: Wadsworth.