Amaç ve Kapsam
Bu ilkeler, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi’ne gönderilen bilimsel çalışmalarda yapay zekâ (YZ) araçlarının kullanımına ilişkin etik ve akademik standartları belirlemeyi amaçlar. Bu ilkeler, COPE,
ICMJE,
WAME,
STM,
TUBİTAK ve
YÖK gibi uluslararası ve ulusal yayıncılık standartları doğrultusunda en iyi uygulamaları esas alır. Yapay zeka ilkeleri arasındaki çelişki durumunda konusunda öncelikle dergimiz ilkeleri, ardından YÖK ve TÜBITAK ilkeleri sonrasında ise COPE ,ICMJE, WAME, STM ilkeleri uygulama bulur.
Yapay zekâ; metin düzenleme, dil kontrolü, veri analizi veya benzeri şekillerde araştırma süreçlerini destekleyebilir; ancak metin oluşturulamaz ve bilimsel sorumluluk devredilemez. Yazarlar, yapay zekâ teknolojilerini kullanırken aşağıdaki ilkelere uymakla yükümlüdür:
Metin İçeriği ve Özgünlük
- Bilimsel içeriğin, hukuki değerlendirmenin veya sonuçların tamamen YZ’ye yazdırılması kabul edilemez. Yazarın ürettiğini iddia ettiği bir metnin yapay zeka tarafından üretilmiş olması kabul edilemez. YZ tarafından otomatik üretilen metinler doğrudan kullanılamaz ve kaynak gösterilmeden esere eklenemez.
- YZ araçlarıyla oluşturulan görsel, tablo veya grafikler açıkça belirtilmediği sürece kabul edilmez.
Yapay Zekânın Sorumlu Kullanımı
Yazarlar, YZ araçlarını yalnızca destekleyici amaçlarla kullanabilirler. Kabul edilebilir kullanım örnekleri şunlardır:
- Dil bilgisi, yazım ve ifade kontrolü,(çalışma metinlerinin bütün veya blok olarak YZ araçlarına işletilmesi intihal programları tarafından YZ kullanımı olarak değerlendirilebilir.)
- Veri analizi veya sınıflandırma amaçlı teknik destek,
- Biçimsel düzenleme ve kaynakça formatlama,
- Araştırma konuları için fikir desteği.
- Araştırma konusunun “yapay zeka” olduğu bir makale içerisinde yapay zeka araçlarının gösterimi ve anlatımını göstermek amacıyla yapay zeka üretimi veriler kullanılabilir. Bu durumda dahi yapay zeka kullanım şekli açıkça belirtilmelidir.
- Onaylanan tüm yapay zekâ üretimi içerikler, görsel veya şekil altyazılarında açıkça “Yapay zekâ tarafından üretilmiştir” ifadesiyle etiketlenmelidir.
Şeffaflık ve Beyan Yükümlülüğü
Yazarlar, yapay zeka kullanımına ilişkin beyanı metin sonunda kaynakça öncesinde yer alan yazar beyanı kutusundaki ilgili kısmında beyan etmelidir.
Beyanda aşağıdaki hususlar yer almalıdır:
- Kullanılan yapay zekâ aracının adı ve sürümü,
- Kullanım amacı (örneğin dil kontrolü, veri işleme vb.),
- Yazar tarafından denetimin yapıldığına dair açıklama.
Örnek Beyan:
"Bu çalışmada ChatGPT (OpenAI) yalnızca dil kontrolü amacıyla kullanılmış; tüm akademik içerik yazar(lar) tarafından üretilmiş ve doğrulanmıştır."
- Yapay zekadan faydalanılmamış ise faydalanılmadığı ilgili kısımda belirtilmelidir.
Bilimsel Sorumluluk ve Hesap Verebilirlik
- Makaledeki tüm görüşler, değerlendirmeler ve sonuçlar tamamen yazarların sorumluluğundadır.
- YZ araçları; Ortak yazar olarak gösterilemez, Bilimsel içerik üretiminin asli unsuru olarak kullanılamaz.
- YZ kaynaklı olası hatalardan yazarlar sorumludur. Bu sebeple tüm YZ çıktıları doğrulanmalıdır. ( Örneğin; YZ tarafından üretilen referanslar uydurma olabilir, mutlaka kontrol edilmelidir.)
Telif Hakları, Veri Mahremiyeti ve Hukuka Uygunluk
Yazarlar, YZ araçlarına aktardıkları tüm verilerin:
- Telif haklarına uygun,
- Kişisel veri koruma mevzuatına (KVKK vb.) uygun,
- Gizlilik yükümlülüklerini ihlal etmeyen bir nitelikte olduğunu taahhüt ederler.
- YZ'nin telif ve özgünlük açısından risk barındırdığı bilinmelidir; metnin özgünlüğü yazar tarafından sağlanmalıdır.
Hakemlik ve Editöryal Süreçlerde Yapay Zekâ Kullanımı
Hakemler ve editörler YZ araçlarını kullanabilir; ancak:
- Gizli hakemlik belgeleri YZ sistemlerine yüklenemez,
- Çalışmaların tamamı yapay zekaya yüklenemez,
- Hakem raporları veya editoryal kararlar doğrudan YZ’ye yazdırılamaz,
- YZ yalnızca ifade düzeltmesi ve sınırlı analiz desteği amacıyla kullanılabilir.
İhlaller ve Yaptırımlar
Bu ilkelere aykırılık hâlinde:
- Makale değerlendirme süreci durdurulabilir veya reddedilebilir,
- Yayınlanmış makalelerde ihlal tespiti gerçekleşirse makale geri çekilebilir,
- Tekrar eden ihlallerde yazar(lar) dergiye gönderim yapmaktan belirli sürelerle men edilebilir.