ÖĞRETMEN ADAYLARINA YÖNELİK “ÜSTBİLİŞSEL FARKINDALIK ÖLÇEĞİ”NİN GELİŞTİRİLMESİ

Yıl 2019, Cilt: 18 Sayı: 72, 1541 - 1557, 15.10.2019

Şule Fırat Durdukoca , Sebahattin Arıbaş

https://doi.org/10.17755/esosder.474601

Cited By: 6

Öz

Bu
araştırmanın amacı öğretmen adaylarının üstbilişsel farkındalık düzeylerini ölçmeyi
amaçlayan orijinal dilde ve kültürde hazırlanmış, geçerlik ve güvenirlik
çalışmaları yapılmış bir ölçme aracı geliştirmektir. Araştırma tarama modeli
kullanılarak yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu 2011-2012
eğitim-öğretim yılı İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde öğrenim gören
öğretmen adayları oluşturmaktadır. Ölçek geliştirme süreci; literatür taraması
yapma, madde havuzu oluşturma, kapsam ve yapı geçerliğini sağlama, iç
tutarlılık ve kararlılık açısından güvenirliği sağlama aşamalarından
oluşmaktadır. Araştırmanın sonucunda; açımlayıcı faktör analizi sonuçlarına
göre ölçeğin 18 maddeden oluştuğu, bu maddelerin 3 faktör altında toplandığı ve
faktörlerin ölçek toplam varyansını %45.03’ünü açıkladığı belirlenmiştir.
Doğrulayıcı faktör analizi sonuçları ölçeğin 3 faktörlü yapısını doğrulamış, ölçek uyum değerlerinin “kabul edilebilir” ve “mükemmel uyum”
ölçüsünde olduğu belirlenmiştir. Ölçeğin geneline yönelik Cronbach-Alpha
güvenirlik katsayısı ise .75 olarak tespit edilmiştir. Ölçeğin kararlılık
açısından güvenirliği test-tekrar test yöntemi ile belirlenmiş, dört haftalık
iki uygulama süreci sonunda öğretmen adaylarının her iki uygulamadaki ortalama
puanlarının birbirine yakın olduğu ve ölçek
alt boyutları arasındaki korelasyon katsayılarının da .70’den yüksek olduğu
tespit edilmiştir.Yapılan tüm analizler sonucunda
geliştirilen ölçeğin öğretmen adaylarının üstbilişsel farkındalık düzeylerini
ölçecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu sonucuna varılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

üstbilişsel farkındalık, ölçek geliştirme, öğretmen adayları

Kaynakça

• Akın, A. ve Abacı, R. (2011). Biliş ötesi. Ankara: Nobel.
• Akın, A., Abacı R. ve Çetin B. (2007). The validity and reliability study of the Turkish version of the metacognitive awareness inventory. Educational Science: Theory & Practice, 7(2), 655-680.
• Aktamış, H. ve Uça, S. (2010). Motivasyonel, bilişsel ve bilişüstü yeterlilikler ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması. İlköğretim Online, 9(3), 980-989.
• Aykut, Ç., Karasu, N. ve Kaplan, G. (2016). Özel eğitim öğretmen adaylarının üstbiliş farkındalıklarının tespiti. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 17(3), 231-245.
• Baba- Öztürk, M. ve Güral, M. (2016). Okul öncesi öğretmen adaylarının bilişötesi farkındalık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi:Omü örneği. Electronic Turkish Studies, 11(19), 107-132.
• Balcı, A. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemler, teknikler ve ilkeler. Ankara:PegemA.
• Balcı, S. ve Ahi, B. (2016). SPSS kullanma kılavuzu SPSS ile adım adım veri analizi. Ankara:Anı.
• Baş, F. ve Sağırlı, Ö. M. (2017). Türkiye’de eğitim alanında üstbiliş odaklı yapılan makalelere yönelik bir içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 42(192), 1-33.
• Baş, F., Özturan-Sağırlı, M. ve Bekdemir, M. (2012). The metacognitive awarenesses of preservice secondary school mathematics teachers, beliefs, attitudes on problem solving, and relationship between them. Journal of Theory and Practice in Education, 12(2), 464-482.
• Baysal, Z. N., Ayvaz, A., Çekirdekçi, S., ve Malbeleği, F. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının üst bilişsel farkındalıklarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 37, 68- 81.
• Bransford, J. D., Brown, A. L. ve Cocking, A. R. (2000). How people learn: Brain, mind, experience, and school. Washington, D.C.: National Academy.
• Brown, A.(1987) Metacognition, executive control, self-regulation and other more mysterious mechanisms. In: Weinert, F.E., Kluwe, R.H. (Eds.) Metacognition, Motivation, and Understanding (pp. 65–116). Lawrence Erlbaum, Hillsdale.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: PegemA.
• Büyüköztürk, Ş., Akgün, E. Ö., Özkahveci, Ö. ve Demirel, F. (2004). Güdülenme ve öğrenme stratejileri ölçeğinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 4 (2), 231-239.
• Can, A. (2013). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara:PegemA.
• Cross, D. R. ve Paris, S. G. (1988). Developmental and instructional analyses of children’s metacognition and reading comprehension. Journal of Educational Psychology, 80(2), 131-142.
• Çeçen, A. R. (2006). Duyguları yönetme becerileri ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 101-112.
• Çetinkaya, P. (2000). Metacognition: its assessment and relationship with reading comprehension, achievement, and aptitude for sixth grade student. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara:PegemA.
• Çüm, S. (2013). Türkiye’de psikoloji ve eğitim bilimleri dergilerinde yayımlanan ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarının incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Duman, B. (2013). Üstbilişe dayalı bir öğretim uygulamasının öğretmen adaylarının akademik başarı, üstbilişsel farkındalık, başarı motivasyonu ve eleştirel düşünmelerine etkisi. (Yayınlanmamış Doktora tezi), Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Erkuş, A. (2007). Ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarında karşılaşılan sorunlar. Türk psikoloji Bülteni, 13(40), 17-25.
• Flavell, J. H. (1976). Metacognitive aspects of problem solving. (Ed: Resnick, L. B.) The nature of ıntelligence. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Flavell, J. H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive-developmental inquiry. American Psychologist, 34(10), 906-911.
• Flavell, J. H., Miller, P. Ve Miller, S. (2002). Cognitive development. Englewood Cliff, NJ: Prentice Hall.
• Gökbulut, Y. ve Akdağ, M. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının üstbilişsel farkındalık ve matematik kaygı düzeyleri arasındaki ilişkisi. TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, 11(9), 461-474.
• Hambleton, R. K. ve Patsula, L. (1999). Increasing the validity of adapted tests: Myths to be avoided and guidelines for improving test adaptation practices. Journal of Applied Testing Technology, 1(1), 1-30.
• Hambleton, R. K., Meranda P. F. ve Spielberger, C. D. (2005). Adapting educational and psychological tests for cross-cultural assesment. London: Lawrance Erlbaum Associates.
• Kana, F. (2015). Türkçe öğretmeni adaylarının üstbiliş fakındalık düzeyleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(17), 66-81.
• Karakoç, Y. F. ve Dönmez, L. (2014). Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası, 40, 39-49.
• Karaman, P., Şahin, Ç. ve Durukan, H. (2014). Üstbilişin öğrenme, öğretme ve ölçme-değerlendirme açısından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 187-201.
• Koç, I. ve Kuvaç, M. (2016). Reservice science teachers’ metacognitive awareness levels. Europen Journal of Education Studies, 2(3), 44-63.
• Lai, R. E. (2011). Motivation: A literature review. Pearson research report. 1-43. https://images.pearsonassessments.com/images/tmrs/Metacognition_Literature_Review_Final.pdf
• O`Neill, H. F. ve Abedi, J. (1996). Reliability and validity of a state metacognitive inventory: Potential for alternative assessment. The Journal of Educational Research, 89(4), 234-245.
• Özsoy, G. (2007). İlköğretim 5. Sınıfta üstbiliş stratejileri öğretiminin problem çözme başarısına etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özsoy, G. ve Günindi, Y. (2011). Okulöncesi öğretmen adaylarının üstbilişsel farkındalık düzeyleri. İlköğretim Online, 10 (2), 430-440.
• Özsoy, G., Çakıroğlu, A., Kuruyer, G. H. ve Özsoy, S. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının üstbilişsel farkındalık düzeylerinin bazı değişkenler bakımından incelenmesi. 9. Ulusal sınıf öğretmenliği eğitimi sempozyumu, Elazığ, 2010,s.489-492.
• Paris, S. ve Winograd, P. (1990). Promoting Metacognition and Motivation of Exceptional Children. Remedial and Special Education, 6(11), 7-15.
• Schraw, G. ve Moshman, D. (1995). Metacognitive theories. Educational Psychology Review, 7(4), 351-371.
• Schraw, G. ve Dennison, R. S. (1994). Assessing metacognitive awareness. Contemporary Educational Psychology, 19(4), 460-475.
• Schraw, G., Crippen, K. J. ve Hartley, K. (2006). Promoting self-regulation in science education: Metacognition as part of a broader perspective on learning. Research in Science Education, 36, 111-139.
• Seçer, İ. (2013). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi. Ankara:Anı.
• Sperling, R. A., Howard, B. C., Miller, L. A. ve Murphy, C. (2002). Measures of children’s knowledge and regulation. Contemporary Educational Psychology, 27, 51-79.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. Ankara: Ekinoks.
• Tosun, A. ve Irak, M. (2008). Üstbiliş ölçeği-30’un Türkçe uyarlaması, geçerliği, güvenirliği, kaygı ve obsesif-kompülsif belirtilerle ilişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 19(1),67-80.
• Tüysüz, C., Karakuyu, Y. ve Bilgin, İ. (2008). Öğretmen adaylarının üst biliş düzeylerinin belirlenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(17), 147-158.
• Turan, S. (2009). Probleme dayalı öğrenmeye ilişkin tutumlar, öğrenme becerileri ve başarı arasındaki ilişkiler. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Üredi, I. ve Erden, M. (2009). Öz-düzenleme stratejileri ve motivasyonel inançlarının yordayıcısı olarak algılanan anne baba tutumları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 781-811.
• Veeman, M., Van Hout-Wolters, B. ve Afflerbach, P. (2006). Metacognition and learning: Conceptual and methodological considerations. Metacognition learning, 1(1), 5-14.
• Wang, M. C., Haertel, G. D. ve Walberg, H. J. (1990). What influences learning? A content analysis of review literature. Journal of Educational Research, 84(1), 30-43.
• Yenice, N. (2014). An analysis of science student teachers’ epistemological beliefs and metacognitive perceptions about the nature of science. Educational Sciences: Theory ve Practice, 15(6), 1623-1636.
• Yıldız, E., Akpınar, E., Tatar, N. ve Ergin, Ö. (2009). İlköğretim öğrencileri için geliştirilen biliş üstü ölçeğinin açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3), 1573-1604.