Okul öncesi eğitim alanındaki akran ilişkileri makalelerinin incelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 118 - 140

Hülya Gülay Ogelman , Güngör Okumuş , Mustafa Emre Can Dalkılıç , Öznur Öztürk Çayli

https://doi.org/10.70325/eyyad.1498459

Öz

Araştırmanın amacı, Türkiye’de okul öncesi eğitim alanında 2000-2023 yılları arasındaki akran ilişkileri konulu 57 makalenin incelenmesidir. Bu araştırmada, Acarindex, Ebscohost, Google Scholar, TR Dizin ve Türk Eğitim İndeksinde akran ilişkileri konusunda yayımlanan makalelerin çeşitli özelliklerine göre dağılımlarını incelemek amacıyla nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. Bulgulara göre okul öncesi dönemde akran ilişkileri makalelerinin son yıllarda düzenli olarak gerçekleştirildiği söylenebilir. Makalelerde en çok nicel araştırma yaklaşımının en az ise karma yaklaşımın tercih edildiği belirlenmiştir. Nicelde en çok ilişkisel tarama, nitelde temel nitel araştırma, karmada yakınsayan paralel desenin kullanılmıştır. Makalelerin çoğunluğunun kesitsel olmasına karşılık boylamsal çalışmaların da yapıldığı görülmektedir. Araştırmalarda en çok yer alan çalışma grubunun çocuklar olduğu görülmektedir. Yaş grupları açısından en çok 5-6 yaş grubuyla araştırma yapıldığı belirlenmiştir. En çok 3, en az 6 veri toplama aracına sahip makaleye rastlanılmıştır. Makalelerin çoğunluğunun akran ilişkilerini farklı değişkenler eşliğinde ele alan çalışmalar olmasına karşılık sadece akran ilişkilerini içeren makaleler ile derleme çalışmaların da olduğu belirlenmiştir. Makalelerde en çok saldırganlık, en az arkadaşlık, akran eğitimi, akran ilişkilerinde güç hakimiyeti, akran tepkileri, kişilerarası problem çözme, yalnızlık ve sosyal memnuniyetsizlik olmak üzere 17 değişkenin ele alındığı görülmüştür. Makalelerde akran ilişkilerinin 22 değişken açısından incelendiği belirlenmiştir. Bu değişkenler içerisinde en çok demografik bilgiler (yaş, cinsiyet, okul öncesi eğitim alma süresi/şekli, devam edilen okul türü, sosyo-ekonomik düzey, anne-baba yaşı/eğitim düzeyi/çalışma durumu/mesleği, aile yapısı, doğum sırası, kardeş sahibi olup olmama, kardeş sayısı/cinsiyeti, fiziksel hastalık varlığı) ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Akran ilkişkileri, akranlar, okul öncesi dönem, derleme çalışma, okul öncesi eğitim

Examining peer relationships articles in the field of preschool education

Öz

The aim of this research is to examine 57 articles on peer relationships in the field of preschool education in Turkey between years 2000-2023. In this research, the document analysis technique, which is one of the qualitative research methods, was implemented so as to examine the distribution of articiles on peer relationships published in Acarinindex, Ebscohost, Google Scholar, TR Index and Turkish Education Index based on their various characteristics. According to the findings, it can be stated that articles concerning peer relationships during the preschool period have increased regularly over the past years. It was observed that the quantitative research approach was preferred the most in the articles and the mixed approach was preferred the least. The relational scanning method was mostly used in quantitative studies, basic qualitative research was used in qualitative studies and convergent parallel design was used in mixed studies. While the majority of articles were cross-sectional, it is evident that longitudinal studies have also been conducted. It is also evident that the study group mostly involved in research was children. With respect to age groups, it was observed that researches were conducted mostly on the 5-6 years old group. Articles with a maximum of 3 and at least 6 data collection tools were found. Although the majority of the articles were studies that dealt with peer relationships with different variables, it was determined that there were also articles and compilation studies that only included peer relationships. It was observed that 17 variables were discussed in the articles, most of which was the aggression variable and the least were friendship, peer education, power dominance in peer relationships, peer reactions, interpersonal problem solving, loneliness and social dissatisfaction variables. It is evident that peer relationships were examined in the articles with respect to 22 variables. Among these variables, the demographic information (age, gender, duration/type of preschool education, type of school the student is attending, social-economic status, mother’s-father’s age/educational background/working status/profession, family structure, birth order, having siblings or not, number/gender of siblings, presence of physical illness) variable was investigated the most.

Anahtar Kelimeler

peer relationships, peers, preschool period, review study, preschool education

Kaynakça

• Anaçali, E. (2023). The association between parenting practices and peer rejection, moderated by sensory processing sensitivity of the child (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanından elde edildi. (Tez No: 791673).
• Avcı, D., Tarı Selçuk, K., & Kaynak, S. (2019). Okul öncesi dönemdeki çocukların akran ilişkileri ve belirleyicileri. Güncel Pediatri, 17(1), 17-33. doi: 10.32941/pediatri.544465.
• Beyazkürk, D., Anliak, Ş., & Dinçer, Ç. (2007). Çocuklukta akran ilişkileri ve arkadaşlık. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), (26), 13-26.
• Boivin, M. (2005). The origin of peer relationship difficulties in early childhood and their impact on children’s psychosocial adjustment and development. In Tremblay, R. E., Barr, R. G., Peters RDeV (Eds.), Encyclopedia on early childhood development [online] (pp. 1-7). Montreal, Quebec: Center of Excellence for Early Childhood Development.
• Creswell, J. W. (2013). Qualitative ınquiry and research design: Choosing among five approaches (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Çakır, S., & Güntekin Akduman, G. (2023). Annelerin bilinçli farkındalıkları ile okul öncesi dönem çocuklarının kaygı düzeyleri ve arkadaşlık becerileri arasındaki ilişki. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(1), 73-93. doi: 10.30855/gjes.2023.09.01.004.
• Deretarla Gül, E. (2008). Meşrutiyetten günümüze okul öncesi eğitim. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 269-278.
• Dinçer, Ç., Baş, T., Teke, N., Aydın, E., İpek, S. & Göktaş, İ. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarının kişilerarası problem çözme ve sosyal becerileri ile akran ilişkilerinin değerlendirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 882-900. doi: 10.17240/aibuefd.2019.19.49440-478714.
• Demirtaş Zorbaz, S., Arıkan, İ., & Gül, S. (2022). Okul öncesi dönem çocuklarında akranlar tarafından dışlanmanın yordayıcıları. Trakya Eğitim Dergisi, 12(1), 193-202. doi: 10.24315/tred.884775.
• Durmuşoğlu Saltalı, N. (2013). Okul öncesi dönemde duygusal becerilerin geliştirilmesi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 3(6), 107-120.
• Endedijk, H. M., Cillessen, A. H. N., Bekkering, H., & Hunnius, S. (2020). Cooperation and preference by peers in early childhood: A longitudinal study. Social Development, 29(3). 854-870. doi:10.1111/sode.12437
• Ekinci Vural, D., & Kocabaş, A. (2016). Okul öncesi eğitim ve aile katılımı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59), 1174-1185. https://doi.org/10.17755/esosder.263223
• Erbay, F., & Durmuşoğlu Saltalı, N. (2020). Okul öncesi dönem çocuklarının okul hazırbulunuşluklarının yordayıcısı olarak sosyal bağımsızlık. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(31), 4138-4155. doi: 10.26466/opus.681864.
• Fabes, R. A., Martin, C. L., & Hanish, L. D. (2003). Young children's play qualities in same‐, other‐, and mixed‐sex peer groups. Child development, 74(3), 921-932.
• Gülay, H. (2009). Okul öncesi dönemde akran ilişkileri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(22), 82-93.
• Gülay, H., & Erten, H. (2011). Okul öncesi dönem çocuklarının akran kabullerinin okula uyum değişkenleri üzerindeki yordayıcı etkisi. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 81-92.
• Gülay Ogelman H., & Erten Sarıkaya, H. (2013). Okul öncesi eğitimi almış çocukların akran ilişkileri değişkenlerinin 5 ve 6 yaşta incelenmesi: İki yıllık boylamsal çalışma. Journal of Turkish Studies, 8(8), 1859-1871. doi: 10.7827/TurkishStudies.5524.
• Gülay Ogelman, H., & Güngör, H. (2022). Okul öncesi eğitim alanında 2000-2021 yılları arasında tamamlanmış akran ilişkileri konulu tezlerin incelenmesi. Humanistic Perspective, 4(3), 658-680. doi: 10.47793/hp.1159015.
• Gülay Ogelman, H., Güngör, H., & Demirci, A. (2023). Türkiye’de okul öncesi eğitim alanında 2011-2021 yılları arasında yayınlanmış aile katılımı konulu makalelerin incelenmesi. Uluslararası Psiko-Sosyal Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(5), 241-260.
• Gülay Ogelman, H., Körükçü, Ö., Erten Sarıkaya, H., Güngör, H., & Ersan, C. (2015). Ladd ve Profilet Çocuk Davranış Ölçeği, Akran Şiddetine Maruz Kalma Ölçeği ve Resimli Sosyometri Ölçeğinin dört yaş Türk çocukları için geçerlik güvenirlik çalışmaları. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 109-129. doi: 10.5578/JSS.10560.
• Gültekin Akduman, G. (2012). Okul öncesi dönemde akran zorbalığının incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 23(1), 107-120.
• Gürleyi̇k, S., & Gözün Kahraman, Ö. (2021). Okul öncesi dönem çocuklarında zihin kuramı ve akran ilişkileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(1), 201-212. doi: 10.16986/HUJE.2019055015.
• Güzel, H., & Tüfekçi, A. (2021). Okul öncesi dönemde çocuğu olan babaların baba çocuk ilişkileri ve babalık rolü algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi: Gaziantep ili örneği. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 11(2), 463-489. doi: 10.23863/kalem.2021.182.
• Kahiloğulları, S., Çetin, R., Çeken, R., Özcan, H., & Tunç, T. (2022). Fen eğitiminde gerçekleştirilen boylamsal araştırmaların yöntemsel özellikler bakımından incelenmesi. Studies in Educational Research and Development, 6(1), 1-19.
• Kapcı, E. G., & Çorbacı Oruç, A. (2003). Okul-öncesi çocuklarda sosyometrik yöntemlerin karşılaştırılması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 10, 100-107.
• Kara, E. (2023). Karma araştırma yönteminin teorik olarak ve örnek araştırmalarla incelenmesi. Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 7(13), 73-90. https://doi.org/10.31006/gipad.1310518
• Karaca, N. H., Gündüz, A., & Aral, N. (2011). Okul öncesi dönem çocuklarının sosyal davranışının incelenmesi. Journal of Theoretical Educational Science, 4(2), 65-76.
• Kesik, C., & Ciğerci, F. M. (2020). Sınıf öğretmenliği alanında yapılmış doktora tezlerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi (2016-2019 yılları arası). Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 14(34), 450-471. doi: 10.29329/mjer.2020.322.21.
• Kunt Erol, N. (2017). 48-66 aylık çocuklar için hazırlanan Sosyal Konum Geliştirme Programının etkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanından elde edildi. (Tez No: 460766).
• Kuyucu, Y., & Tepeli, K. (2013). 60-72 aylık çocukların akranlarına karşı gösterdikleri duygusal ve davranışsal tepkilerinin duyguları anlama becerileri açısından incelenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36(1) 91-100.
• Larivière-Bastien D., Aubuchon O., Blondin A., Dupont D., Libenstein J., Séguin F., Tremblay A., Zarglayoun H., Herba C. M., & Beauchamp M. H. (2022). Children's perspectives on friendships and socialization during the COVID-19 pandemic: A qualitative approach. Child Care Health Dev. 48(6):1017-1030. doi: 10.1111/cch.12998. PMID: 35288965; PMCID: PMC9111596.
• Magis-Weinberg L., Arreola Vargas M., Carrizales A., Trinh C. T., Muñoz Lopez D. E., Hussong A. M., & Lansford J. E. (2024). The impact of COVID-19 on the peer relationships of adolescents around the world: A rapid systematic review. J Res Adolesc. Apr 29. doi: 10.1111/jora.12931. Epub ahead of print. PMID: 38682766.
• Mercan, H., & Yükselen, A. (2022). 60-72 aylık çocukların öz düzenleme becerileri ile zorbalıkla baş etme stratejilerinin incelenmesi. TEBD, 20(2), 587-609. doi: 10.37217/tebd.990216.
• Metin Aslan, Ö. (2018). Peer rejection and internalizing behavior: The mediating role of peer victimization in preschool. The Journal of Genetic Psychology, 179(4), 198-206.
• Moher, D., Liberati, A., Tetzlaff, J., & Altman, D. G. (2009). Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA statement. BMJ, 339(jul21 1), b2535–b2535. https://doi.org/10.1136/bmj.b2535
• Özgöker, S., & Gürşimşek, A. I. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin akran zorbalığına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 37(3), 857-874. doi: 10.33308/26674874.2023373642.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Salı, G. (2014). Okulöncesi dönem çocuklarında akran ilişkilerinin ve akran şiddetine maruz kalmanın çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43(2), 195-216. doi: 10.14812/cufej.2014.020.
• Seçer, Z., Gülay Ogelman, H., Önder, A., & Berengi, S. (2012). Okul öncesi 5-6 yaş grubu çocukların akran ilişkileri ile annelerinin ebeveynliğe yönelik özyeterlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 1993–2008.
• Sert, H., Ölçer Demirkıran, S., Arslan Göz, P. & Beler, H. (2023). Bir nitel araştırma yöntemi: Görüşme, Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 9(71):4071-4075. doi: http://dx.doi.org/10.29228/JOSHAS.74031
• Solak Arabacı, M. S., & Demircioğlu, H. (2019). 5-6 yaş grubu çocukların akran ilişkilerinin incelenmesi. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 3(6), 205-221. doi: 10.31461/ybpd.611507.
• Sriganesh K., Shanthanna H., & Busse J. W. (2016). A brief overview of systematic reviews and meta-analyses. Indian J Anaesth. 60(9):689-694. doi: 10.4103/0019-5049.190628. PMID: 27729699; PMCID: PMC5037953.
• Şen, B., & Özbey, S. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının duygusal zekâ düzeyleri ile akran ilişkileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Education Sciences (Nwsaes), 12(1), 40-57. doi: 10.12739/NWSA.2017.12.1.1C0668.
• Tayler, C. (2015). Learning in early childhood: Experiences, relationships and ‘learning to be’. European Journal of Education, 50(2), 160–174. https://doi.org/10.1111/ejed.12117
• Tican Başaran, S., & Ulubey, Ö. (2018). 2013 Okul öncesi eğitim programının değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 51(2), 1-38. doi: 10.30964/auebfd.417643.
• Tricco, A. C., Lillie, E., Zarin, W., O’Brien, K. K., Colquhoun, H., Levac, D., Moher, D., Peters, M. D. J., Horsley, T., Weeks, L., Hempel, S., Aki, E. A., Chang, C., McGowan, J., Stewart, L., Hartling, L., Aldcroft, A., Wilson, M. G., Garritty, C., & Straus, S. E. (2018). PRISMA extension for scoping reviews (PRISMA-ScR): Checklist and explanation. Annals of Internal Medicine, 169(7), 467–473. https://doi.org/10.7326/M18-0850
• Tunçeli, H. İ., & Zembat, R. (2017). Erken çocukluk döneminde gelişimin değerlendirilmesi ve önemi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 3(3), 1-12.
• Uysal, H., & Dinçer, Ç. (2012). Okul öncesi dönemde akran zorbalığı. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 5(4), 468-483.
• Ünal, O. (2022). Türkiye’de eğitim fakültesi dergilerinde yayınlanan makalelerin bibliyometrik analizi. International Journal of New Approaches in Social Studies, 6(2), 256-281. doi: 110.38015/sbyy.1180249.
• WHO (World Health Organization) (2019). Guidelines on physical activity, sedentary behaviour and sleep for children under 5 years of age. Geneva: WHO. https://apps.who.int/iris/handle/10665/311664
• Yazıcı, Z., Duyan, V., & Gelbal, S. (2013). Yalnızlık ve Sosyal Memnuniyetsizlik Ölçeğinin 60-72 aylık Türk çocuklarına uyarlanması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 45-58.
• Yılmaz, Ş., & Savcı, G. (2022). Güncel eğitim sorunlarına yönelik çalışmaların tematik olarak incelenmesi: Sınıf eğitimi örneklemi. e- Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9, 391-417. doi:10.30900/kafkasegt.993526.
• Yi, Y. J., & Shin, Y. (2016). Longitudinal study of child-teacher relationship and peer ınteractions based on latent profile analysis. Fam. Environ. Res. 54(3), 321-332. http://dx.doi.org/10.6115/fer.2016.025
• Yoleri, S. (2022). Okul öncesi dönemde baba katılımını etkileyen değişkenlerin incelenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(2), 1-9.
• Zabatiero J, Straker L, Mantilla A, Edwards S, Danby S. (2018). Young children and digital technology: Australian early childhood education and care sector adults’ perspectives. Australasian Journal of Early Childhood, 43(2), 14–22. doi: 10.23965/AJEC.43.2.02.