YETİŞKİNLERE YÖNELİK MOBİL OKURYAZARLIK ÖLÇEĞİ GELİŞTİRME; GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Yıl 2023, Cilt: 33 Sayı: 1, 203 - 219, 19.01.2023

Yalçın Karalı , Hasan Aydemir , Mert Şen , Fatih Kaya

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1097781

Öz

Bu araştırmanın amacı, üniversite öğrencilerinin mobil okuryazarlıklarını ölçmeye yönelik geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirmektir. Bu amaçla araştırma, nicel araştırma yöntemi desenlerinden tarama desenine göre tasarlanmıştır. Araştırmanın örneklemini 2021-2022 eğitim-öğretim yılında İnönü Üniversitesinde öğrenim gören lisans öğrencileri oluşturmaktadır. Örneklemin belirlenmesinde basit seçkisiz örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi (AFA) aşamasında 536, doğrulayıcı faktör analizi (DFA) için ise AFA’da alınan örneklemden farklı olarak 627 öğrenci olmak üzere toplam 1163 öğrenci örnekleme dahil edilmiştir. Araştırmada öncelikle araştırmanın amacına uygun olarak madde havuzu oluşturulmuş ve kapsam geçerliği için uzman görüşü alınmıştır. Ölçeğin yapı geçerliliğini belirlemek için öncelikle AFA ve ardından DFA yapılmıştır. Yapılan AFA sonucunda ölçek 20 maddeden ve iki alt boyuttan oluşmuştur. DFA ile ölçeğin model uyum indeks değerlerini karşıladığı ve açımlayıcı faktör analizini doğruladığı görülmüştür. Ölçeğin alt boyutları “İleri düzey beceriler” ve “Temel beceriler” olarak adlandırılmıştır. Bu iki alt boyut toplam varyansın %51,18’ini açıklamaktadır. Ölçeğin Croanbach Alfa güvenirlik katsayılarının “ileri düzey beceriler” alt boyutunda .90, “temel beceriler” alt boyutunda .87 ve ölçek genelinde ise .92 olduğu görülmektedir. Sonuç olarak lisans öğrencilerinin mobil okuryazarlıklarını belirlemeye yönelik alan yazına katkı sağlayacak geçerli ve güvenilir bir ölçek elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mobil Teknolojiler, Okuryazarlık, Mobil Okuryazarlık, Ölçek Geliştirme

Development of Adult Mobile Literacy Scale; Validity and Reliability Study

Öz

The purpose of this research is to develop a valid and reliable scale to measure mobile literacy of university students. The sample of the research consists of undergraduate students studying at İnönü University in the 2021-2022 academic year. Simple random sampling method was used to determine the sample. In the study, a total of 1052 students were included in the sample, 536 students in the exploratory factor analysis (EFA) stage and 627 students in the confirmatory factor analysis (CFA), different from the sample taken in the EFA. In the research, first of all, an item pool was created in accordance with the purpose of the research and expert opinion was taken for content validity. EFA and CFA were performed to determine the construct validity of the scale. As a result of the EFA, the scale consists of 20 items and two sub-dimensions. The scale meets the model fit index values as a result of CFA. The sub-dimensions of the scale were named as “advanced skills” and “basic skills”. These two sub-dimensions explained 51.18% of the total variance. The Croanbach Alpha reliability coefficients of the scale were found to be .90 in the "advanced skills" sub-dimension, .87 in the "basic skills" dimension and .92 in the whole scale. As a result, a valid and reliable scale that will contribute to the literature to determine the mobile literacy of undergraduate students has been obtained.

Anahtar Kelimeler

Mobile Technologies, Literacy, Mobile Literacy, Scale Development

Kaynakça

• Ağca, R. K ve Bağcı, H. (2013). Eğitimde mobil araçların kullanımına ilişkin öğrenci görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 295, 302.
• Altun, A. (2005). Gelişen teknolojiler ve yeni okuryazarlıklar. Ankara: Anı Yayınları.
• Aşıcı, M. (2009). Kişisel ve sosyal bir değer olarak okuryazarlık. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(17), 9-26.
• Aslan, S. (2015). Üniversite yaşamına uyum ölçeği’nin geliştirilmesi. Hacettepe University Journal of Education, 30(4), 132-145.
• Aydemir, H. ve Şen, M. (2021). Eğitimde mobil okuryazarlık. E. Koçoğlu (Ed.), Eğitimde okuryazarlık becerileri-I (305-324 ss.)içinde. Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
• Aziz, A. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri ve teknikleri (12 b.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Barden, O. (2019). Building the mobile hub: mobile literacies and the construction of a complex academic text. Literacy, 53(1), 22-29.
• Bayrakcı, S. (2019). Dijital yetkinlikler bütünü olarak dijital okuryazarlık: ölçek geliştirme çalışması. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bayrakcı, S. ve Narmanlıoğlu, H. (2021). Digital literacy as whole of digital competences: Scale development study. Düşünce ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 3(4), 1-30.
• Brown, J. D. (2001). Statistics Corner: Questions and answers about language testing statistics: What is an eigenvalue? Shiken: JALT Testing & Evaluation SIG Newsletter, 5(1), 15-19. https://hosted.jalt.org/test/PDF/Brown10.pdf adresinden alındı.
• Büyüköztürk, Ş. (2019). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı, istatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum (25 b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak Kılıç, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri (29 b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Can, A. (2018). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (6. Baskı b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk , Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISRELl uygulamaları (2. Baskı b.). Ankara: Pegem Akademi.
• DeVellis, R. F. (2014). Ölçek geliştirme kuram ve uygulamalar. (Çev. Ed. T. Totan). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Erdamar, F. S. (2020). Sınıf öğretmenlerinin program okuryazarlık algıları ve ilkokul yöneticilerinin öğretmenlerin program okuryazarlık becerisine yönelik algılarının ilerlemeci felsefe bağlamında analizi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Ergüney, M. (2017). Uzaktan eğitimde mobil öğrenme teknolojilerinin rolü. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 5(13), 1009-1021.
• Ertaş, H., Kiraç, R. ve Demir, R. (2019). Dijital okuryazarlık ve e-sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi. 3. Uluslararası 13. Ulusal Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi (s. 557-570). Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Eru, O. (2013). Süpermarket sektöründeki mobil pazarlama uygulamalarının tüketici davranışlarına etkisi: Aydın örneği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• Fraenkel, J. R. ve Wallen, N. E. (2008). How to design and evaluate research in education (7 b.). New York: McGraw-Hill.
• Güneş, F. (1997). Okuma–yazma öğretimi ve beyin teknolojisi. Ankara: Ocak Yayınları.
• Hamutoğlu, N. B., Güngören, Ö. C., Uyanık, G. K., and Erdoğan, D. G. (2017). Dijital okuryazarlık ölçeği: Türkçe’ye uyarlama çalışması. Ege Eğitim Dergisi, 408- 429.
• Karalı, Y. (2021). Eğitimde matematik okuryazarlığı. . E. Koçoğlu (Ed.), Eğitimde Okuryazarlık Becerileri II (363-377 ss.), Pegem Akademi Yayınları. Ankara.
• Karagöz, Y. (2019). Spss Amos Meta uygulamalı nitel-nicel-karma bilimsel araştırma yöntemleri ve yayın etiği (2. Baskı b.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kaya, F. (2021). İlköğretim öğrencilerinin sosyal bilgiler ile insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi derslerindeki değerlere ilişkin tutumları. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzincan.
• Kaya, F., Özkul, R. ve Kirbaç, M. (2021). Investigation of education faculty students' views on distance education: The example of İnonu Unıversıty, Turkey. European Journal Of Education Studies, 8(7).
• Kellner, D. (2000). New technologies/new literacies: Reconstructing education for the new millennium. Teaching Education, 11(3), 245-265.
• Kıyıcı, M. (2008). Öğretmen adaylarının sayısal okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. (Yayınlanmış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Klimova, B. ve Poulova, P. (2015, March). Mobile learning and its potential for engineering education. In 2015 IEEE Global Engineering Education Conference (EDUCON) (pp. 47-51). IEEE.
• Knobel, M. ve Lankshear, C. (2006). Digital literacy and digital literacies: Policy, pedagogy and research considerations for education. Nordic Journal of Digital Literacy , 1(01), 12-24.
• Korucu, A. T. ve Biçer, H. (2019). Mobil öğrenme: 2010-2017 çalışmalarına yönelik bir içerik analizi. Trakya Eğitim Dergisi, 9(1), 32-43
• Kurtdaş, E. M. (2021). Gündem belirleme ve yorumlama açısından medya okuryazarlığı. E. Koçoğlu and Ö. Akman (Ed.), Medya okuryazarlığı ve eğitimi. Pegem Akademi, Ankara.
• Kurtdaş, M. Ç. (2021). Toplum açısından medya okuryazarlığı ve eğitimi. E. Koçoğlu and Ö. Akman (Ed.), Medya okuryazarlığı ve eğitimi. Pegem Akademi, Ankara.
• Kurudayıoğlu, M. ve Tüzel, M. S. (2010). 21. yüzyıl okuryazarlık türleri, değişen metin algısı ve Türkçe eğitimi. Türklük Bilimi Araştırmaları, (28), 283-298.
• Lafcı-Tor, D. ve Yavuz, E. (2020). Development of perceived school effectiveness scale: Validity and reliability study. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49, 506-529. doi: 10.9779/pauefd.595719
• Meyers, E.M., Erickson, I. ve Small, RV. (2013). Digital literacy and informal learning environments: an introduction. Learning, Media and Technology, 38(4), 355-367, Doi: 10.1080/17439884.2013.783597.
• NG, W. (2012). Can we teach digital natives digital literacy?. Computers & Education, 59(3), 1065-1078.
• Ocak, G. ve Karakuş, G. (2018). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık öz-yeterliliği ölçek geliştirme çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(5), 1427-1436.
• Özbay, M. ve Özdemir, O. (2014). Türkçe öğretim programı için bir öneri: Dijital okuryazarlığa yönelik amaç ve kazanımlar. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 2 (2), 31-40.
• Pala, S.M. ve Basibuyuk, A. (2020). 10-12 Yaş grubu öğrencileri için dijital okuryazarlık ölçeği geliştirme çalışması. Akdeniz Egitim Arastirmalari Dergisi, 14(33), 542-565. doi: 10.29329/mjer.2020.272.25.
• Prior, D. D., Mazanov, J., Meacheam, D., Heaslip, G. ve Hanson, J. (2016). Attitude, digital literacy and self efficacy: Flow-on effects for online learning behavior. The Internet and Higher Education, 29, 91-97.
• Scherer, R. F., Luther, D. C., Wiebe, F. A. ve Adams, J. S. (1988). Dimensionality of coping: Factor stability using the ways of coping questionnaire. Psychological Reports, 62(3), 763-770. https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.2466/pr0.1988.62.3.763 adresinden alındı.
• Seçer, İ. (2013). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Seçer, İ. (2015). Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci: SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sönmez, E. E. ve Gül, H. Ü. (2014). Dijital okuryazarlık ve okul yöneticileri. XIX. Türkiye'de İnternet Konferansı, 27-29.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2012). Using multivariate statistics (6 b.). Pearson.
• Tavşancıl, E. (2014). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Beşinci Baskı. Nobel Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu, (2021). Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/ (Nisan 2021 tarihinde erişilmiştir)
• Tüzel, S. ve Tok, M. (2013). Öğretmen adaylarının dijital yazma deneyimlerinin incelenmesi. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 6(15), 577-596.
• Üstündağ, M. T., Güneş E. ve Bahçıvan E. (2017). Dijital okuryazarlık ölçeğinin Türkçeye uyarlanması ve fen bilgisi öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık durumları. Journal of Education and Future,12, 19-29.
• Varol, F. ve Yıldırım, E. (2017). Siberaylaklık: Öğretmen adayları ve mobil teknolojiler. Mersin University Journal of the Faculty of Education, 13(3), 1046-1057.
• Yavuz, B. (2014). Yeni iletişim ortamı olarak mobil iletişim teknolojilerinin pazarlama iletişimi etkinliğini arttırmada bağlam temelli kullanımı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yeşildal, M. (2018). Yetişkin bireylerde dijital okuryazarlık ve sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi