DOĞA KURAMI BAĞLAMINDA MURRAY BOOKCHIN’NİN ONTOLOJİSİ

Yıl 2025, Sayı: 41, 199 - 218, 15.09.2025

Ümit Feyzioğlu

https://doi.org/10.53844/flsf.1703781

Öz

Bu çalışmanın amacı; literatürde genellikle siyasal yönüyle vurgulanan Murray Bookchin’in ve toplumsal ekoloji düşüncesinin doğa kuramı nezdinde ontolojik yönünü ortaya koymaktır. Nitel yöntemin kullanıldığı çalışmada; toplumsal ekolojinin siyasal saiklerine yer verilmemiş olup, Bookchin’in ontolojik dizgesinin ne olduğuna odaklanılmaktadır. Bookchin’e göre doğa; maddenin gizilgüçleri vasıtasıyla atomik yapı ve ilişkilerden çoklu yapıların ve ilişkilerin ortaya çıktığı sürekli bir oluş sürecidir. Bu sürecin diyalektik natüralizmle kavranabileceğini savunan Bookchin; görüngünün gerçekliğini ampirik ve edimsel olanın ilişkisiyle ele almakta ve bu ilişkiyi maddeye içkin bilinçle ilişkilendirerek doğallaştırmaktadır. Maddeye içkin bilincin kaynağı; maddede bulunan devinim, form ve yönelim tözlerinin etkileşimidir. Bu etkileşim, sürekli büyüyerek karmaşık yapıları oluşturan kendiliğinden organik bir evrimi beraberinde getirmektedir. Bu evrimin bütüncül biçimi olan doğa; kendisini oluşturan her görüngünün birbirleriyle tikel, doğanın bütünüyle tümel olarak etkileşimli ilişkilerin meydana geldiği ekolojidir. İçkin bir bilincin kendiliğindenliği olan doğa; kendiliğindenliğinden kaynaklı farklılıkları birarada barındıran ortak bir yaşamdır. Toplumsal ekolojiyi evrim felsefesi olarak tanımlayan Bookchin’in ontolojisi; diyalektik natüralizm, evrim ve ekoloji kavramları üzerine kuruludur.

Anahtar Kelimeler

Murray Bookchin , toplumsal ekoloji , evrim felsefesi , diyalektik naturalizm , ekoloji , evrim , toplumsal ekolojik ontoloji

MURRAY BOOKCHIN’S ONTOLOGY IN THE CONTEXT OF NATURE THEORY

Öz

The aim of this study is to reveal the ontological aspect of Murray Bookchin and the idea of social ecology, which is generally emphasized in the literature with its political aspect, in terms of the theory of nature. In this qualitative study, the political motives of social ecology are not included, and the focus is on Bookchin's ontological framework. According to Bookchin, nature is a continuous process of becoming in which multiple structures and relations emerge from atomic structures and relations through the latent powers of matter. Arguing that this process can be grasped through dialectical naturalism, Bookchin considers the reality of the phenomenon through the relationship between the empirical and the performative and naturalizes this relationship by associating it with the consciousness immanent in matter. The source of consciousness immanent in matter is the interaction of the entities of motion, form and orientation in matter. This interaction brings about a spontaneous organic evolution that constantly grows and forms complex structures. Nature, which is the holistic form of this evolution, is the ecology in which each phenomenon that constitutes it interacts with each other in particular and with the whole of nature in a holistic way. Nature, which is the spontaneity of an immanent consciousness, is a common life that harbors differences arising from its spontaneity. Defining social ecology as a philosophy of evolution, Bookchin's ontology is based on the concepts of dialectical naturalism, evolution and ecology.

Anahtar Kelimeler

Murray Bookchin , social ecology , evolutionary philosophy , dialectical naturalism , ecology , evolution , social ecological ontology

Kaynakça

• Aristoteles. Metafizik, Çeviren Ahmet Arslan, 2. Baskı, İstanbul: Sosyal Yayınları, 1996.
• Aristoteles. Fizik, Çeviren Saffet Babür, 2. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
• Arslan, İshak. Çağdaş Doğa Düşüncesi, İstanbul: Küre Yayınları, 2012.
• Biehl, Janet. The Murray Bookchin Reader, Montreal: Black Rose Books, 1999.
• Blackburn, Simon. Oxford Dictionary Of Philosophy, 2. Edition, New York: Oxford University Press, 2008.
• Bookchin, Murray (Lewis Herber mahlasıyla). Our Synthetic Environment, New York: Alfred A. Knopf, 1962.
• Bookchin, Murray. Özgürlüğün Ekolojisi, Çeviren Mustafa Kemal Coşkun, İstanbul: Sümer Yayıncılık, 2013a.
• Bookchin, Murray. Toplumsal Ekoloji ve Komünalizm, Çeviren Fuat Dara Elhüseyni, İstanbul: Sümer Yayıncılık, 2013b.
• Bookchin, Murray. Toplumu Yeniden Kurmak, Çeviren Kaya Şahin, İstanbul: Sümer Yayıncılık, 2013c.
• Bookchin, Murray. Toplumsal Ekolojinin Felsefesi: Diyalektik Doğalcılık Üzerine, Çeviren Rahmi G. Öğdül, İstanbul: Sümer Yayıncılık, 2014.
• Cantzen, Rolf. Daha Az Devlet Daha Çok Toplum: Özgürlük/Ekoloji/Anarşizm, Çeviren Veysel Ataman, 2. Baskı, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2000.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü, 3. Baskı, İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Tinin Görüngübilimi, Çeviren Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayıncılık, 1986.
• Kropotkin, Pyotr. Karşılıklı Yardımlaşma, Çeviren Işık Ergüden, İstanbul: Kaos Yayınları, 2001.
• Kropotkin, Pyotr. Anarşist Ahlak, Çeviren Işık Ergüden, İstanbul: Kaos Yayınları, 2013.
• Lovejoy, Arthur O. ve Boas, George. “Some Meanings of Nature”, Primativism and Related Ideas in Antiquity, Ed. Arthur O. Lovejoy ve George Boas, Baltimore: The Johns Hopkins Press, 1935.
• Skirbekk, Gunnar ve Gilje, Nils. Antik Yunan’dan Modern Döneme Felsefe Tarihi, Çeviren Emrah Akbaş ve Şule Mutlu, 3. Baskı, İstanbul: Kesit Yayınları, 2006.
• Vester, Frederic. Ekolojinin Anlamı, Çeviren Aydın Arıtan, İstanbul: Arıtan Yayınevi, 1997.
• İnternet Kaynakları
• Erkan, Hüsnü. “Temel teknolojik Paradigmal Kaymalardan Sosyal Bilimlere Yansımalar”, Sosyoloji Konferansları Dergisi, Sayı 45 (2012): 125-148. Erişim Tarihi: Ocak 24, 2025. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/101305
• Gür, Hanaslı. “Kuantum Fiziği Çağı”, TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, Cilt 22, Sayı 256, (1989): 4-8. Erişim Tarihi: Ocak, 7, 2025. https://ia600308.us.archive.org/1/items/turkiye-tubitak-bilim-ve-teknik-dergisi-arsivi-pdf-indir-oku/0256_1989_03.pdf.
• Feyzioğlu, Ümit ve Çınar, Kerim Çınar. “Çevrecilik ve Siyasal Ekoloji Üzerine Ontolojik ve Epistemolojik Bir Mukayese”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25/1, (2023): 1-12. Erişim Tarihi: Ocak 17, 2024. https://doi.org/10.33707/akuiibfd.1171742.
• İnce, Murat. “Murray Bookchin’’in Toplumsal Ekoloji Kavrayışı Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 53, Sayı 4, (2020): 59-64.Erişim Tarihi: Şubat 15, 2024. https://www.researchgate.net/profile/Assoc-Prof-Murat-Ince/publication/348186675_Murray_Bookchin'in_Toplumsal_Ekoloji_Kavrayisi_Uzerine_Elestirel_Bir_Degerlendirme_A_Critical_Review_of_Murray_Bookchin's_Understanding_of_Social_Ecology/links/5ff2fd34a6fdccdcb82b0661/Murray-Bookchinin-Toplumsal-Ekoloji-Kavrayisi-Uezerine-Elestirel-Bir-Degerlendirme-A-Critical-Review-of-Murray-Bookchins-Understanding-of-Social-Ecology.pdf