Gastronomi Şehri Afyonkarahisar ve Slow Food Nuh’un Ambarı Projesindeki Yeri

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 281 - 300, 21.03.2023

Demet Güner , Hakkı Çılgınoğlu

https://doi.org/10.32572/guntad.1245000

Cited By: 3

Öz

Araştırmada Afyonkarahisar mutfak kültürüne ait gıda ürünlerinin, Slow Food Nuh’un Ambarı projesi için aday olma potansiyeli incelenmiştir. Söz konusu değerlendirme Nuh’un Ambarı kataloğunda yer alabilmek için gerekli altı ölçüt üzerinden yapılmıştır. Başvuru süreci için potansiyel taşıyan ürünlerin belirlenebilmesi için nitel araştırma yöntemi ve tarama deseni benimsenmiştir. Afyonkarahisar mutfak kültürüne ait tüm yazılı ve basılı kaynaklar detaylı olarak incelenmiş tescilli ya da tescilsiz kayıt altına alınan tüm gıda ürünleri değerlendirilmiştir. Potansiyel taşıyan gıda ürünleri belirlendikten sonra Nuh’un Ambarı kataloğundan Türkiye’ye ait ürünlerin tamamı derinlemesine incelenmiş ve Afyonkarahisar’dan aday olabilecekler üzerine bir karşılaştırılma yapılmıştır. Yapılan incelemeler ve karşılaştırmalar Ocak 2023 tarihinde Nuh’un Ambarı listesinde yer alan 79 ürün üzerinden gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak; Afyon Övmesi/Öğmesi (Afyon Ekmeği), Haşhaş Yağı, Afyon Patatesli Ekmeği, Eber Sarısı Çiçeği, Afyon Manda Yoğurdu, Göce Tarhanası ve Ergenli Eriştenin projeye aday gösterilebilecek ürünler olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Afyonkarahisar, Nuh’un Ambarı, Coğrafi İşaret, Gastronomi Şehri

Gastronomy City Afyonkarahisar and The Place of Slow Food in the Ark of Taste Project

Öz

In the study, the potential of food products related to Afyonkarahisar culinary culture to be a candidate for the Slow Food Ark of Taste project has been examined. The evaluation has been made on the basis of six criteria required to be included in the Ark of Taste catalogue. Qualitative research method and survey model has been adopted to identify the products with potential for the application process. All written and printed sources of Afyonkarahisar culinary culture have been examined in detail and all registered or unregistered food products have been evaluated. After determining the potential food products, all of the products belonging to Turkey from the Ark of Taste catalog has been examined in depth and a comparison have been made on the candidates from Afyonkarahisar. The examinations and comparisons have been carried out on 79 products in the Ark of Taste list in January 2023. In conclusion, it has been determined that Afyon Övmesi/Öğmesi (Afyon Bread), Poppy Oil, Afyon Potato Bread, Eber Flower, Afyon Buffalo Yogurt, Göce Tarhana and Cranberry Noodle are the products that can be nominated for the project.

Anahtar Kelimeler

Afyonkarahisar, Ark of Taste, Geographical Indication, Gastronomy City

Kaynakça

• Afyon Türkeli Haber Sitesi (2022, 14 Temmuz). Yarım asırlık tecrübe yıllara meydan okuyor. https://www.afyonturkeligazetesi.com/yarim-asirlik-tecrube-yillara-meydan-okuyor/32938/ adresinden 3 Aralık 2022 tarihinde alınmıştır.
• Afyonkarahisar İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Tanıtım Yayınları (2018). Afyonkarahisar yöresel yemek kitapçığı. Afyonkarahisar.
• Ark of Taste (2023). Arca del gusto. https://www.Fondazioneslowfood.com/it/cosa-facciamo/Arca-Del-Gusto/ adresinden 1 Ocak 2023 tarihinde alınmıştır.
• Aydın, E. (2015). Gastronomi Turizminin şehir markalaşmasına etkisi Afyonkarahisar ili örneği [Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=sY7m19PfcL6F1NUw-cr80Dctjbw8Wg9jVhLu2iHMllTmsaP79UOU6rC4GHeWIfnx
• Barstow, C., & Zocchi, D. M. (2018). The ark of taste in Kenya. food, knowledge and history of the gastronomic heritage. Bra: Slow Food Editore.
• Baysal, A. (1991). Afyonkarahisar beslenme kültürü. 2. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Afyonkarahisar: Afyon Belediyesi Yayınları.
• Baytok, A., Pelit, E., & Cerit, A. (2020). Afyonkarahisar mutfağının turizm eğitimi alan öğrenciler tarafından bilinme ve tadılma durumlarının tespiti üzerine bir araştırma Afyon Kocatepe Üniversitesi örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8(1), 501-522. https://doi.org/10.21325/jotags.2020.561
• Baytok, A., Gürel, N., Emren, A., Dalkıranoğlu, A., Güney, H., & Töre, H. (2001). Afyonkarahisar mutfağı. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları.
• Baytok, A., Pekyaman, A., Töre Başat, H., Emren, A., Çelik, T., Çelik, E., & Kara, A. M. (2013). Afyonkarahisar yemek kültürü. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları.
• Boyraz, M. (2018). Coğrafi işaretli ürünler ve Afyonkarahisar örneği. 2. Uluslararası EMI Girişimcilik ve Sosyal Bilimler Kongresi, Nevşehir, Türkiye.
• Cankül, D., & Orhan, K. (2019). Turizm işletmelerinin menülerinde yöresel ürünler Sandıklı örneği. 4. Uluslararası Gastronomi Araştırmaları Kongresi, Nevşehir, Türkiye.
• Cihan, A., Yılmaz, H., & Denktaş, S. (2017). Afyonkarahisar’ın gastronomi turizmi açısından tanıtılmasında geleneksel ve yenilikçi gıda ürünlerinin kullanılması. Avrasya Bilimler Akademisi Sosyal Bilimler Dergisi, (Özel Sayı), 219-233.
• Çakıcı, H. H., & Zencir, E. (2018). Unutulmaya yüz tutmuş mutfak kültürleri: Çakırözü köyü örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(Özel Sayı 3), 285-297. https://doi.org/10.21325/jotags.2018.255
• Çılgınoğlu, H., & Güner, D. (2021b). Türkiye'nin tescilli gastronomik ürünleri bazında bir karşılaştırma (Nuh’un Ambarı ve Coğrafi İşaret). 2. Uluslararası Turizmde Yeni Jenerasyonlar ve Yeni Trendler Kongresi, Sakarya, Türkiye.
• Çılgınoğlu, H., & Güner, D. (2021a). Kastamonu gastronomik ürünlerinin Nuh’un Ambarı projesi kapsamında değerlendirilmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 9(4), 2874-2892. https://doi.org/10.21325/jotags.2021.924
• Çıtak, B., & Sandıkçı, M. (2020). Afyonkarahisar mutfağının yöresel çorbaları ve diğer şehirlerle karşılaştırılması. AHBVÜ Turizm Fakültesi Dergisi, 23(2), 256-270. https://doi.org/10.34189/tfd.23.02.002
• Çiftçi, N. (2019). Tören yemeklerinin bilinirliği üzerine kuşaklar arasındaki farklılıkların belirlenmesine yönelik bir araştırma: Afyonkarahisar ili örneği. [Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=4J_FzTwlrMCH4qBROpXPH7Kso7SdYKcIUN4ondRDkgb4kgglXt39II8YTQvcPeLM
• Fontefrancesco, M. F., & Zocchi, D. M. (2019). Narrazioni e prodotti nella patrimonializzazione della gastronomia locale: Una nota metodologica. Narrare i Gruppi, 14(2), 273-285.
• Fontefrancesco, M. F., Zocchi, D. M., & Pieroni, A. (2022). Scouting for food heritage for achieving sustainable development: The methodological approach of the atlas of the Ark of Taste. Heritage (5), 526-544. https://doi.org/ 10.3390/heritage5010030
• Gökgöz, H. (2017). Afyonkarahisar’da gastronomi sunumunun geliştirilmesi: unesco gastronomi kenti Gaziantep rehberliğinde bir değerlendirme. [Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=vbVkXe1KChYWNElr1MuLZk11hjNVuovq3KiERdQQ-Kd2tAQaxa5Q72JipxfI8xGw
• Gülen, M. (2017). Gastronomi turizm potansiyeli ve geliştirilmesi kapsamında Afyonkarahisar ilinin değerlendirilmesi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(1), 31-42.
• Gündüz, H., & Gül Yılmaz, E. (2019). Afyonkarahisar yöresel yiyeceklerinin termal otellerin menülerinde kullanım düzeyi. 20 Ulusal Turizm Kongresi, Eskişehir, Türkiye.
• Güzeler, N., Koboyeva, F., & Özbek, Ç. (2020). Food products considered within the scope of slow food movement: A case of Adana province. 3. International New York Conference on Evolving Trends in Interdisciplinary Research & Practices, New York City, USA.
• Hürriyet Haber Sitesi (2019, 10 Mayıs). Eber sarısı nedir? Nerelerde bulunur?. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/eber-sarisi-nedir-nerelerde-bulunur-41209291 adresinden 5 Aralık 2022 tarihinde alınmıştır.
• Kılıç, G., Çimen, H., & Ergün, B. (2018). Traditional Afyonkarahisar cuisine and local dishes. Rusev M., Straus E., Avcıkurt C., Soykan A., Parlak B. (Ed), Social Sciences Researches in The Globalizing World (s. 630-643). St. Kliment Ohridsky University Pulications.
• Kızıldemir Ö. (2019). Afyonkarahisar mutfak kültürü üzerine bir değerlendirme. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7(1), 647-663. https://doi.org/10.21325/Jotags.2019.383
• Kozak, M. A., & Korkmaz, E. (2008). Otel mutfaklarında haşhaşın kullanımı ile ilgili bir değerlendirme: Afyonkarahisar ve yakın çevredeki iller örneği. N. Kozak (Editör), içinde Prof. Dr. Fermani Maviş Anı Kitabı, s.115-136.
• Kurt, H. (2017). İnsanlığın gıda sorunu ve biyolojik çeşitlilik. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 13-26. https://doi.org/10.5578/jeas.63950
• Littaye, A. (2015). The role of the Ark of Taste in promoting pinole, a Mexican heritage food. Journal of Rural Studies, 42, 144-153. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2015.10.002
• Mutlu, H. (2022). Afyonkarahisar gastronomi envanteri oluşturularak gastronomi rotalarının belirlenmesi [Doktora Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=RsTBl6RWK25OBMIKtIgYYfv39yzXnfuek_DHOgK-2Emd51ycnR9HVk0E5YtcX7jA
• Mutlu, H., & Sandıkçı, M. (2022). Gastronomi envanteri oluşturulması: Gastronomi şehri Afyonkarahisar örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 10(2), 1168-1195. https://doi.org/10.21325/jotags.2022.1036
• Nabhan, G. P., Walker, D., & Moreno, A. M. (2010). Biocultural and ecogastronomic restoration: The renewing America’s food traditions alliance. Ecological Restoration, 28(3), 266–279. https://doi.org/10.3368/er.28.3.266
• Nasrattınoğlu, İ. Ü. (1974). Anamın (Afyonkarahisar) yemekleri. Afyonkarahisar: Nasrattınoğlu Yayınları.
• Nasrattınoğlu, İ. Ü. (2003). Afyonkarahisar folklor-edebiyat-tarih araştırmaları. Afyonkarahisar: Afyon Belediyesi Yayınları.
• NTV Haber Sitesi (2022, 31 Mayıs). 'Eber sarısı' çiçeğini koparana 109 bin lira ceza. https://www.ntv.com.tr/turkiye/eber-sarisi-cicegini-koparana-109-bin-lira-ceza,02MU-pjAXU2yzVGY3fu8Qg adresinden 5 Aralık 2022 tarihinde alınmıştır.
• Özdemir, F., & Güngör, B. (2016). Kültürel bir değer olarak unutulmaya yüz tutmuş geleneksel Hatay yemekleri ve bu kültürel değerin korunması önerileri. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(Özel Sayı 1), 190-199. https://doi.org/10.21325/jotags.2016.30
• Özkan, F. (2019). Coğrafi işaretli ürünlerin gastronomik kimlik oluşturmada etkisi Afyonkarahisar örneği. [Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=Mir2lXQK1dkmQ9Ige3PZbtApDEPgrgbdj3_7NkGUz4CX3lZpjLsdYfR9e6L48zj2
• Özkök, G. A., Maden, B., & Yalçın, S. A. (2020). Regional food of Afyonkarahisar cuisine: Sausage doner kebab. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2), 301-313. https://doi.org/10.37847/tdtad.835501
• Petursson, J. Þ., & Hafstein, V. T. (2022). Stirring up skyr: from live cultures to cultural heritage. Journal of American Folklore, 135(535), 49-74. https://doi.org/10.5406/15351882.135.535.03
• Pietrykowski, B. (2004). You are what you eat: The social economy of the Slow Food Movement. Review of Social Economy, 62(3), 307-321. https://doi.org/10.1080/0034676042000253927
• Sandıkçı, M., & Çelik, S. (2011). Afyonkarahisar mutfağında haşhaşın yeri. 5.Ulusal Gastronomi Sempozyumu, Antalya, Türkiye.
• Sandıkçı, M., & Özkan, F. (2017). Afyon kaymağı ve Afyonkarahisar mutfağındaki Yeri. I. International Sustainable Tourism Congress, Kastamonu, Türkiye.
• Sandıkçı, M., & Özkan, F. (2019). Coğrafi işaretli gastronomik ürünler ve şehir bilinirliğine etkisi. 4. Uluslararası Gastronomi Araştırmaları Kongresi, Nevşehir, Türkiye.
• Sandıkçı, M., Mutlu, H., & Mutlu, A. S. (2020). Unesco gastronomi kenti Afyonkarahisar mutfağı üzerine yapılan çalışmaların bibliyometrisi. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(3), 2527-2541. https://doi.org/10.26677/TR1010.2020.495
• Slow Food (2023a). What is the foundation?. https://www.fondazioneslowfood.com/en/what-is-the-foundation/ adresinden 2 Ocak 2023 tarihinde alınmıştır.
• Slow Food (2023b). Our history. https://www.slowfood.com/about-us/our-history/ adresinden 2 Ocak 2023 tarihinde alınmıştır.
• Slow Food Boston (2022). Slow food membership. http://www.Slowfoodboston.org/Membership.Html#:~:Text=%Ef%Bb%Bf%Ef%Bb%Bfslow%20food%20ınternational,Food%20communities%20throughout%20150%2b%20countries adresinden 3 Aralık 2022 tarihinde alınmıştır.
• Şahin Ören, T., Çatır, O., & Ören, V. E. (2021). Dijital pazarlama açısından gastronomi kenti Afyonkarahisar: Dijital mutfak kültürü geleneksel mutfak kültürüne karşı. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 9(3), 2109-2131. https://doi.org/10.21325/jotags.2021.884
• Taş, D., & Aksoy, M. (2020). Edirne’nin sınır köylerinde yaşayan pomak ve muhacirlerin yemek kültürü üzerine bir inceleme. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8(4), 2565-2587. https://doi.org/10.21325/jotags.2020.727
• Thompson, C. J., & Kumar, A. (2018). Beyond consumer responsibilization: slow food’s actually existing neoliberalism. Journal of Consumer Culture, 21(2), 317-336. https://doi.org/10.1177/1469540518818632
• Türk Patent ve Marka Kurumu [TÜRKPATENT] (2023). Afyonkarahisar coğrafi işaretli ürünleri. https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/liste?il=03 adresinden 10 Ocak 2023 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye Kültür Portalı (2022). Afyonkarahisar patatesli ekmeği. https://www.kulturportali.gov.tr/portal/afyonkarahisarpatatesliekmegi-1 adresinden 10 Aralık 2022 tarihinde alınmıştır.
• Urban Affairs Kerala Web Sitesi (2023, 15 Şubat). Best cuisines in the world ranking- Indian cuisine, Italian cuisine, Greece cuisine. https://urbanaffairskerala.org/best-cuisines-in-the-world- ranking/#:~:text=in%20the%20global%20list%20released,second%20and%20third%20places%20respectively adresinden 15 Şubat 2023 tarihinde alınmıştır.
• Venturino, M. (2021). Historical ecology and ark of taste: an interpretation and enhancement of rural landscape. [Master Thesis, Università degli Studi di Torino]. https://www.academia.edu/49528723/Historical_Ecology_and_Ark_of_Taste_an_interpretation_and_enhancement_of_rural_landscape
• Vural, M., Erdem, O., Ergin, E., & Erkol, I. L. (2015). Baklagillerin kraliçesi eber sarısı-piyan (thermopsis turcica) Tür koruma eylem planı. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü.
• Yalım Kaya, S., & Canlı, D. (2019). Kızılcık meyvesi ve kullanılma potansiyeli. Dünya Sağlık ve Tabiat Bilimleri Dergisi, 2(2), 59-65.
• Yasak, N. (1993). Geleneksel Afyonkarahisar davetlerinde sıra yemekleri. III. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 22-24 Ekim 1993, Afyonkarahisar: Afyon Belediyesi Yayınları.
• Yavuz, M., & Yavuz, A. (2013). Sandıklı yemek kültürü. Afyonkarahisar: Sandıklı Kaymakamlığı Kültür Hizmeti.
• Yılmaz, S. (2013). Afyonkarahisar yöresi manda yetiştiriciliğ: Küçük Çobanlı Köyü örneği. [Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi]. http://adudspace.adu.edu.tr:8080/xmlui/handle/11607/1207
• Yiğit, S., & Bucak, T. (2017). Yöresel ürünlerin destinasyon pazarlamasına etkisi: Mardin bulguru için bir model önerisi. 18. Ulusal Turizm Kongresi, Mardin, Türkiye.
• Zengin, B., & Gürkan, A. S. (2019). Afyonkarahisar mutfağının gastronomi turizmi açısından değerlendirilmesi. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(2), 225-240.
• Zocchi, D. M., & Fontefrancesco, M. F. (2020). Traditional products and new developments in the restaurant sector in East Africa. The case study of nakuru county, Kenya. Frontiers in Sustainable Food Systems, 4(599138). https://doi.org/10.3389/fsufs