Gastronomi Perspektifinden Kültürel Kimlik Üzerine Nitel Bir Araştırma: Edremit Körfezi-Balıkesir Örneği

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 55 - 79, 18.03.2025

Kübra Ürkün , Gizem Özgürel

https://doi.org/10.32572/guntad.1488176

Öz

Kültür, içine doğulan toplumun etkisiyle zaman içerisinde kazanılan ve yine zaman içerisinde değişen bir olgudur. Toplumların örf, adet, gelenek, dil, din, ırk, yeme-içme alışkanlıkları gibi birçok unsurun birleşimi kültürü oluşturmaktadır. Söz konusu unsurların toplumca sahiplenilmesi ve atadan oğula aktarılarak devam ettirilmesi kültürel kimliğin varlık kazanmasına yol açmaktadır. Kültürel kimlik olgusu, çeşitli toplumsal bağlantılar ve farklı kategori etiketlerine dayandırılabilmektedir. Yapılan çalışma kapsamında kültürel kimlik yemek ve kültür ile yemek ve kimlik ilişkisi temelinde irdelenmiştir. Çalışmada Edremit Körfezi'nin Balıkesir iline bağlı ilçelerindeki (Ayvalık, Burhaniye, Edremit, Gömeç, Havran) yiyecek ve içecek işletmesi yetkililerinin bölgenin kültürel kimliğine ilişkin görüşleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Nitel araştırmanın benimsendiği çalışmada 09.10.2023-03.04.2024 tarihleri arasında bölgede faaliyet gösteren 15 yiyecek içecek işletmesi yetkilisinden elde edilen veriler içerik analizine tabi tutulmuştur. Araştırma bulguları; 410 kod, 13 alt tema ve 4 ana tema altında toplanmıştır. Ana temalar; “Edremit Körfezi’nin Gastronomi ve Kültür Ekseninde Algılanışı”, “Edremit Körfezi’nin Gastronomik Kimlik Bileşenleri”, “Edremit Körfezi’nde Tercih Edilen Ürünler” ve “Edremit Körfezi Kültürel Kimliğinin Yiyecek İçecek İşletmelerindeki Temsilleri” olarak ortaya çıkmıştır. 12 işletmenin menülerinde yöresel isimler taşıyan yiyecek ve içeceklerin yer aldığı tespit edilmiştir. Katılanlardan 8’i işletmelerinin Edremit Körfezi kültürünü tamamen yansıttığı, 4’ü ise kısmen yansıttığı görüşündedirler.

Anahtar Kelimeler

Gastronomi, Kültürel Kimlik Teorisi, Edremit Körfezi, Yiyecek İçecek İşletmeleri

A Qualitative Research on Cultural Identity from the Perspective of Gastronomy: Edremit Gulf-Balıkesir Example

Öz

Culture is a phenomenon that is acquired and changed over time with the influence of the society into which it is born. The combination of many elements such as society's customs, traditions, language, religion, ethnicity, eating and drinking habits forms culture. The social ownership of these elements and their continuation by transferring them from generation to generation leads to the existence of cultural identity. When the concept of cultural identity affected by environmental factors is examined the relationship between food and culture and food and identity emerges. The phenomenon of cultural identity can be based on various social connections and different category labels. Within the scope of this study, cultural identity is examined on the basis of the relationship between food and culture and food and identity. In the study, the views of food and beverage business officials in the districts of Edremit Bay in Balıkesir province (Ayvalık, Burhaniye, Edremit, Gömeç, Havran) on the cultural identity of the region were tried to be determined. In the study where qualitative research was adopted, the data obtained from 15 food and beverage business officials operating in the region between 09.10.2023-03.04.2024 were subjected to content analysis. Research findings were collected under 410 codes, 13 sub-themes and 4 main themes. The main themes are; ‘Perception of Edremit Bay on the Axis of Gastronomy and Culture’, ‘Gastronomic Identity Components of Edremit Bay’, ‘Preferred Products in Edremit Bay’ and ‘Representations of Edremit Bay Cultural Identity in Food and Beverage Establishments’. It was determined that 12 establishments have food and beverages with local names in their menus. 8 of the participants are of the opinion that their businesses fully reflect the culture of Edremit Bay, while 4 of them partially reflect it.

Anahtar Kelimeler

Gastronomy, Cultural Identity Theory, Edremit Bay, Food and Beverage Enterprises

Kaynakça

• Aka, E. (2024). Türkiye’yi Doyuran Şehir Balıkesir. https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/eren-aka/turkiyeyi-doyuran-sehir-balikesir-7062741 adresinden 3 Mart 2024 tarihinde alınmıştır.
• Ataman, H. (2018). Akıllı turizm ve akıllı destinasyonlar: Edremit Körfezi'ne yönelik bir uygulama. [Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi]. https://dspace.balikesir.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12462/3467
• Bekar, A., & Karakulak, Ç. (2017). Coğrafi işaretleme yoluyla gastronomik kimlik oluşturma ve gastronomik kimliğin destinasyon pazarlamasındaki rolü: Trakya örneği. D. Bozok, C. Avcıkurt, M. Doğdubay, M. Sarıoğlan ve G. K. Girgin (Editörler), Gastronomi Üzerine Araştırmalar içinde (1. Baskı, s. 156-178). Detay Yayıncılık.
• Bilgin, A., & Oksal, A. (2018). Kültürel kimlik ve eğitim. ACJES, 2(1), 82-90. https://doi.org/10.31805/acjes.346729 Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö., & Köklü, N. (2018). Sosyal bilimler için istatistik, (22. Baskı). Pegem Akademi.
• Chen, V. H-H. (2014). Cultural identity. Key Concepts in Intercultural Dialogue, (22), 1-2. https://centerforinterculturaldialogue.org/wp-content/uploads/2014/07/key-concept-cultural-identity.pdf
• Çalışkan, O. (2013). Destinasyon rekabetçiliği ve seyahat motivasyonu bakımından gastronomik kimlik. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 1(2), 3-12.
• Diker, O., & Deniz, T. (2017). Kars kültürel ve gastronomik kimliğinde kaz. Doğu Coğrafya Dergisi, 22(38), 189-204. https://doi.org/ 10.17295/ataunidcd.303192
• Domšić, L. (2013). Cultural heritage and identity in the contemporary tourism development. Croatia: Dubrovnik International Economic Meeting, 1(1), 1-10.
• Duran, E. (2009). Sürdürülebilir turizm kapsamında toplumsal ve kültürel kimliğin korunması: Gökçeada örneği [Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi]. https://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12397/12210
• Fawziah, L. (2020). Food, cultural identity, and emotional release in home novel by Leila S. Chudori [A Bachelor Degree Thesis, State Islamic University of Syarif Hidayatullah Jakarta]. https://repository.uinjkt.ac.id/dspace/handle/123456789/51837
• Gupta, M., Thakur, S., Stephen, S., Rani, A., Ramchandra Panse, A., & Singh, S. (2024). Impact of globalization on the creation of a ‘hybrid’ culture: A psycho-social perspective. Onomázein, 63, 321-327. https://www.onomazein.com/index.php/onom/article/view/626/520
• Harrington, R. (2005). Defining gastronomic identity. Journal of Culinary Science & Technology, 4:2(3), 129-152. https://doi.org/ 10.1300/J385v04n02_10
• Hjalager, A.-M., & Richards, G. (2002). A typology of gastronomy tourism. Routledge. Holton, R. (2013). Küreselleşmenin kültürel sonuçları. (K. Karaman, Çev.). İstanbul Journal of Sociological Studies, 1(47), 59-75.
• Jorgensen, B. S., & Stedman, R. C. (2001). Sense of place as an attitude: Lakeshore owners attitudes toward their properties. Journal of Environmental Psychology, 21(3), 233-248. https://doi.org/10.1006/jevp.2001.0226
• Kara, C., & Türkay, O. (2024). İstanbul’un yöresel lezzetleri ve gastronomi kimliğine katkıları bakımından incelenmesi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 8(1), 108-133. https://doi.org/10.32572/guntad.1333329
• Karakulak, Ç. (2016). Coğrafi işaretleme yoluyla gastronomik kimlik oluşturma ve gastronomik kimliğin destinasyon pazarlamasındaki rolü: Trakya örneği [Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=NtBAevXNhYaNqJFoAcdBdkuvn2nX9VFETSBEaEhWLDvzNgB1MkAtnaG-PDpWlNU4
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Koçak, A., & Arun, Ö. (2013). İçerik analizi çalışmalarında örneklem sorunu. Selçuk İletişim, 4(3), 21-28. https://doi.org/10.18094/si.51496
• Liang, T. (2024). Impact of college English education thoughts on enhancing national cultural identity. Trans/Form/Ação, 47(4). https://doi.org/10.1590/0101-3173.2024.v47.n4.e0240065
• Metin, O. & Ünal, Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: İletişim bilimlerinde ve sosyolojide doktora tezlerinde kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22/Özel Sayı 2, 273-294. https://doi.org/ 10.18037/ausbd.1227356
• Nar, M. Ş. (2019). Kültürel kimlik sorunsalı: Görecelik mi, Evrenselcilik mi? Yoksa uzlaşı mı? Antropoloji, 37, 72-80. https://doi.org/10.33613/antropolojidergisi.529387
• Nebioğlu, O. (2017). Gastronomik kimlik ve gastronomik turizm ürünlerinin sınıflandırılması üzerine nitel bir araştırma: Alanya örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5(2), 39-60. https://doi.org/ 10.21325/jotags.2017.69
• Ning, X., Xiao-zhen, J., & Ying-zhi, G. (2022). A Study on the relationship between cultural identity, place attachment, and tourist loyalty. Journal of Tourism and Hospitality Management, 10(1), 38-50.
• Özcan, İ. (2019). İzmir'de düzenlenen festivallerin kültürel kimlik ve aidiyet unsurları açısından incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=5VBoDkQO-Iv_4g4lRKRJYg
• Özgürel, G. (2018). Kültürel mirasa bir bakış: Marmaris örneği. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 5(31), 4894-4906. https://doi.org/ 10.26450/jshsr.969
• Polat, A. (2022). Nitel araştırmalarda yarı-yapılandırılmış görüşme soruları: Soru form ve türleri, nitelikler ve sıralama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (Özel Sayı 2), 161-182. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227335
• Polat, E. (2017). Turizm ve coğrafi işaretleme: Balıkesir örneği. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 1 (1), 17-31.
• Proshansky, H., Fabian, A., & Kaminoff, R. (1978). Place identity: Physical world socialization of the self. Journal of Environmental Psychology, 3, 57-83. https://doi.org/10.1016/S0272-4944(83)80021-8
• Süt, A. E. (2019). Kültürel miras olarak yöresel yiyeceklerin gastronomik varlık öğelerinin kültürel kimlik üzerinden incelenmesi: Mersin tantunisi örneği [Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=FgmkGchPKo23qQqBeqzVZgtbSo4cKBYX3h4rrBUa1yPLkA-BIBuVEwDItmdgEPiB
• Şahin, B. (2023). Restoranlarda kültürel kimlik ve iç mekan tasarım ilişkisi, Türk kültürünü yansıtan bir restoran modeli önerisi [Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=kIrIdtdJ31bRgjb6fHvMUWb_EGsFVLOfSzsLDXovko2NBS0Ns-8mEDMUmeiwa2b_
• Şen, N. & Silahşör, Y. (2018). Gastronomi Turizmi Kapsamında Erzincan İli Yiyecek İçecek İşletmelerinde Sunulan Yöresel Yemekler Üzerine Bir Araştırma. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(Ek.1), 414-429.
• T.C. Balıkesir Valiliği (2016). Türkiye'yi Doyuran İl: Balıkesir. http://www.balikesir.gov.tr/turkiyeyi-doyuran-il-balikesir adresinden 11 Şubat 2024 tarihinde alınmıştır.
• Tekeli, M., Yıldırım, İ., & Çıtak, B. (2024). Kültürel miras unsuru olarak ulusal mutfağın sürdürülebilirliği: Gastromilliyetçilik çerçevesinde nitel bir araştırma. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 8(1), 45-65. https://doi.org/10.32572/guntad.1318209
• Tian, D., Wang, Q., Law, R., & Zhang, M. (2020). Influence of cultural identity on tourists’ authenticity perception, tourist satisfaction, and traveler loyalty. Sustainability, 12(16), 6344. https://doi.org/ 10.3390/su12166344
• Töre Başat, H., Sandıkçı, M., & Çelik, S. (2017). Gastronomik kimlik oluşturmada yöresel ürünlerin rolü: Ürünlerin satış ve pazarlanmasına yönelik bir örnek olay incelemesi. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 5(Special Issue 2), 67-76. https://doi.org/10.21325/jotags.2017.112
• Türk Patent ve Marka Kurumu (2024). Balıkesir Coğrafi İşaretli Ürünleri Listesi. https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/liste?il=10
• Türk Patent ve Marka Kurumu (2024). Türkiye'nin Coğrafi İşaretleri. https://ci.turkpatent.gov.tr/ adresinden 11 Şubat 2024 tarihinde alınmıştır.
• Urieta, L., & Noblit, G. (2018). Cultural identity theory and education: What we have learned about selves and others. Cultural Constructions of Identity Meta-Ethnography and Theory (s. 1-33) içinde. New York: Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oso/9780190676087.001.0001
• Usborne, E., & Sablonnière, R. (2014). Understanding my culture means understanding myself: The function of cultural identity clarity for personal identity clarity and personal psychological well-being. Journal for the Theory of Social Behaviour, 44(4), 436-458. https://doi.org/10.1111/jtsb.12061
• Ward, C., Szabó, Á., & Ng Tseung-Wong, C. (2024). The motivation to integrate and perceived discrimination as antecedents of cultural identity styles. Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology. Advance online publication. https://doi.org/10.1037/cdp0000648
• Yalın, G. (2020). Kaybolmakta olan yerel mutfak kültürünün turizme kazandırılması: Balıkesir ili Edremit Körfezi örneği. [Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Yılmaz, G., & Akman, S. (2020). Simbiyotizm kavramı ve gastronomi turizmi ile ilişkisi. Aydın Gastronomy, 4(2), 125-134. https://doi.org/ 10.17932/IAU.GASTRONOMY.2017.016/gastronomy_v04i2006
• Yurdusev, N. (1997). Türkiye ve Avrupa: Batılılaşma, kalkınma ve demokrasi. (1. Baskı). (A. Eralp, Ed.) Ankara: İmge Yayınları.