Veliler, Öğrenciler ve Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin 2005 Programdaki Değerlere İlişkin Değer Hiyerarşileri, Gerekçeleri ve Önerileri

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 8 - ARALIK, 243 - 264, 15.12.2017

Tekin Çelikkaya , Mutlu Kürümlüoğlu

https://doi.org/10.20860/ijoses.338565

Cited By: 10

Öz

Bu araştırmada öğrenci
ile sosyal bilgiler öğretmenleri ve velilerin sahip oldukları değer
hiyerarşilerini, nedenleri ile ortaya koyabilmek için nitel araştırma
yöntemlerinden durum çalışması kullanılmıştır. Çalışma grubunu, 2016-2017 eğitim-öğretim
yılında uygun örnekleme yöntemi ile belirlenen ve gönüllük esasına dayalı
olarak Sivas ilinde görev yapan 30 Sosyal Bilgiler Öğretmeni, 117 ortaokul 8.
sınıf öğrencisi ve bu öğrencilerin velileri arasından seçilen 76 kişi örneklemi
oluşturmaktadır. Araştırmada kullanılan yapılandırılmış görüşme formu açık uçlu
3 sorudan oluşmaktadır. Sosyal Bilgiler Öğretim Programı’nda yer alan değerleri
kendilerince önem derecesine göre (ilk 5 değer) sıralamaları ve gerekçelerini
ifade etmeleri istenmiştir. Araştırma kapsamında elde edilen verilerin çö­zümlenmesinde
içerik analizi türlerinden tüme­varımcı analiz kullanılmıştır. Dürüstlük, saygı
ve sorumluluk değerleri öğretmen ve veliler tarafından daha yüksek bir oranda
sıralamaya dâhil edilmişken adil olma ve vatanseverlik değerleri ise öğrenciler
tarafından daha yüksek bir oranda sıralamaya dâhil edilmiştir. Öğrenciler,
öğretmen ve veliler ilk beş değerin aileden kazanılması gerektiği yönünde hem
fikirlerken öğrenciler aileye ek olarak her değer için öğretmenden de
kazanılması gerektiğini ifade etmiştir. Bunların yanı sıra çevre, okul, toplum
ve dini karakterlerden de kazanılabileceği ifade edilmiştir. Bu değerlerin
kazandırılmasında izlenecek yöntemler konusunda ise model olunması, uygulama
yaptırılması ve kavramsal olarak açıklama yapılması konusunda her iki tarafta
hem fikir iken, öğrenciler özellikle saygı ve vatanseverlik değerlerini
kazanmalarında kendilerine nasihat verildiğini ifade etmişlerdir. Öğretmen ve
veliler ise nasihat yöntemini ifade etmemişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, öğretmen, veli, öğrenci

Value Hıerarchıes, Reasons And Recommendations Of Parents, Students And Social Studies Teachers Regarding Value In Social Studies Curriculum

Öz

Text In this study, the case studies of qualitative research methods were
used to reveal the value hierarchies of students and social studies teachers
and parents . The study group is composed of 30 Social Studies Teachers, 117
middle school 8th grade students and 76 students selected from the parents of
these students, who are determined by the appropriate sampling method and based
on volunteerism, in Sivas, in 2016-2017 academic year. The structured interview
form used in the study consists of 3 open-ended questions. They were asked to rank the values in the
Social Studies Curriculum according to their degree of importance (first 5
values) and to express their reasons. In the analysis of the data obtained within
the research, the content analysis method was used. While honesty,
respect, and responsibility values were included in higher rankings by teachers
and parents, fairness and patriotism values were included by students in a
higher order. Students, teachers, and parents stated that the first five values
should be earned from the family, and that students should also be taught for
each value in addition to the family. In addition to these, the environment, school,
society and religious characters can be won. As to the methods to be followed in the
acquisition of these values, while both sides are conscious about the modeling,
application and conceptual explanations, the students have expressed their
advice to them especially in acquiring values of respect and patriotism.
Teachers and parents did not express the advice method

Anahtar Kelimeler

Social Studies, teacher, parent, student

Kaynakça

• Acun,İ., Yücel,C., Önder, A. ve Tarman, B. (2013). Değerler: Kim ne kadar değer veriyor?. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 191-206
• Akın, U. ve Özdemir, M. (2009). Öğretmen adaylarının demokratik değerlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi eğitim bilimleri fakültesi örneği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(2),183-198.
• Aktepe, V. ve Yel, S. (2009). İlköğretim öğretmenlerinin değer yargılarının betimlenmesi: kırşehir ili örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(3), 607-622. Altunay, E. ve Yalçınkaya, M. (2011). Öğretmen adaylarının bilgi toplumunda değerlere ilişkin görüşlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(1), 5-28
• Aydın, M. (2003). Gençliğin değer algısı: Konya örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 121- 144.
• Bacanlı, H. (1999). Üniversite öğrencilerinin değer tercihleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20, 597-610
• Balcı, F. A. ve Yelken, T. Y. (2010). İlköğretim öğretmenlerinin “değer” kavramına yükledikleri anlamlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 81-90.
• Balcı, F.A ve Yelken, T. Y. (2013). İlköğretim sosyal bilgiler programında yer alan değerler ve değer eğitimi uygulamaları konusunda öğretmen görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(1), 195-213.
• Başçiftçi, G. N., Akdoğan, T., ve Koç, Z. (2011). Öğretmen adaylarının değer tercihleri ile epistomolojik inançlarının incelenmesi. Paper presented at the 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications, Antalya, Turkey.
• Başol, S., Ünal, F., Azer, H., Yıldız, A. ve Evirgen, Ö., F. (2012). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 5. sınıf öğretmen kılavuz kitabı(3.Baskı), Ankara: Devlet Kitapları. Baydar, P. (2009). İlköğretim beşinci sınıf sosyal bilgiler programında belirlenen değerlerin kazanım düzeyleri ve bu süreçte yaşanılan soruların değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana
• Birbiçer, B. (2015). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4. sınıf öğretmen kılavuz kitabı, Ankara: Dikey Yayıncılık.
• Cafoğlu, Z. ve Somuncuoğlu, D. (2000). Global Values in Education and Character Education. 24 Nisan 2008 tarihinde http://www.eric.ed.gov/ERICDocs/data/ericdocs2sql/content_storage_01/0000019b/80/16/d0/e1.pdf adresinden erişildi.
• Coşkun, Y. ve Yıldırım, A. (2009). Üniversite öğrencilerinin değer düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(6), 311-328.
• Çelikkaya, T. (2016). Sosyal bilgiler programındaki değerlere ilişkin sosyal bilgiler öğretmen adaylarının değer öncelikleri ve gerekçelerine ilişkin görüşleri. The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR’2016) October, 14-16, 2016, proceedings book s.945-962, Barcelona-SPAIN
• Çelikkaya, T. ve Demirbaş, Ö., Ç. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilgiler öğretim programındaki değerlere ilişkin görüşleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(5), 527-556., Doi: 10.9761/JASSS1617.
• Çelikkaya, T. ve Seyhan, O.(2016) Değerlerin kazanılmasındaki etkili faktörler (Öğrenci görüşleri). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(36), 167-191
• Çengelci, T. (2010). İlköğretim beşinci sınıf sosyal bilgiler dersinde değerler eğitiminin gerçekleşmesine ilişkin bir durum çalışması. Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Debats, D.L. & Bartelds, B.F. (1996). The structure of human values: a principal components analysis of the Rokeach Value Survey (RVS)http://www.rug.nl/research/portal/files/10223324/c5.pdf
• Demirtaş, Ö., Ç. ve Çelikkaya, T. (2012). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının programdaki değerlere ilişkin algısal farkındalıkları. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(8), 415 427., Doi: 10.9761/jasss_345.
• Demirtaş, S. (2009). Çocuk yuvasında kalan korunmaya muhtaç çocukların değerler eğitiminde yaratıcı dramanın etkinliği, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Deveci, H. ve Ay, S. T. (2009). İlköğretim öğrencilerinin günlüklerine göre günlük yaşamda değerler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 167-181.
• Deveci, H. ve Dal, S. (2008). Primary school teachers’ opinions on the efficacy of social studies program in the value gain. Humanity &Social Sciences Journal, 3(1), 1-11.
• Dilmaç, B., Bozgeyikli, H. ve Çıkılı, Y. (2008). Öğretmen adaylarının değer algılarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 69-91.
• Doğanay, A. (2009). Değerler eğitimi. C. Öztürk (Edt.) Sosyal bilgiler öğretimi demokratik vatandaşlık eğitimi (s.225-256), Ankara: Pegem A. Ekşi, H. (2003). Temel insani değerlerin kazandırılmasında bir yaklaşım: Karakter eğitimi programları. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 79–96.
• Fidan, N. K. (2013). Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi: nitel bir araştırma. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(3), 361-388.
• Fidan, N. K. (2009). Öğretmen adaylarının değer öğretimine ilişkin görüşleri. Kuramsal Eğitim Bilim, 2(2), 1-18.
• Güngör, E. (1998). Değerler psikolojisi üzerinde araştırmalar, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Karatekin,K., Gençtürk, E. ve Kılıçoğlu, G.(2013). Öğrenci, sosyal bilgiler öğretmen adayı ve öğretmenlerinin değer hiyerarşisi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 411-459
• Katılmış, A. (2010). Sosyal bilgiler derslerindeki bazı değerlerin kazandırılmasına yönelik bir karakter eğitimi programının geliştirilmesi. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Katılmış, A. ve Ekşi, H. (2011). Değerler eğitimi yaklaşımları. DİB Dergisi, 245, 11-15.
• Keskin, Y. (2008). Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programlarında değerler eğitimi: tarihsel gelişimi, 1998 ve 2004 programlarının etkililiğinin araştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kıncal, R.,Y. (2007). Vatandaşlık bilgisi (2.Baskı), Ankara: Nobel Yayınları.
• Komisyon (2012a). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6. sınıf öğretmen kılavuz kitabı, (2.Baskı), Ankara: Devlet Kitapları.
• Komisyon (2012b). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 7. sınıf öğretmen kılavuz kitabı, (2.Baskı), Ankara: Devlet Kitapları.
• Meydan, A., Aktepe, V. ve Durmaz A. (2015). Okul ortamında kazandırılması hedeflenen değerlere yönelik öğrenci görüşlerinin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilgiler Eğitimi Dergisi, 2(2), 43-54.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis (2nd ed.), Thousand Oaks, London: Sage Publications.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6-7.sınıflar öğretim programı ve kılavuzu (Taslak basım), Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Oğuz, E.(2012) Öğretmen adaylarının değerler ve değerler eğitimine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (2), (Ek Özel Sayı), 1309-1325
• Öztürk, C. ve Otluoğlu, R. (2011). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünler ve yazılı materyaller, Ankara: Pegem Akademi.
• Özdemir, S. ve Sezgin, F. (2011). Öğretmen adaylarının bireysel ve örgütsel değerler ile öğrencilerde görmek istedikleri değerlere ilişkin önem sırası algıları. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 1-21
• Poyraz, H. (2004). Değerler nasıl oluşur?. 26. Uluslararası Değerler Eğitimi Sempozyomu, İstanbul.
• Prencibe, A. (2001). Children’s Reasoning About The Teaching of Values.(Master’s Thesis, Univeristy of Toronto,2001). ProQuest Dissertations and Thesis, AAT.MQ58877.
• Sarı, E. (2005). Öğretmen adaylarının değer tercihleri: Giresun eğitim fakültesi örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 3(10), 73-88.
• Schwartz, S. H. (1992). Universals in the Content and Structure of Values: Theoretical Advances and Empirical Tests in 20 Countries, In M. Zarına (Ed.) Advances in experimental social psychology ( Vol. 25, pp. 1-65). Orlando, F L : Academic Press.
• Sezer, T. (2008). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde sorumluluk değerinin öğretimine ilişkin öğretmen görüşleri, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şahin, T. ve Katılmış, A.(2016) Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının değerler eğitimi öz yeterlilikleri. Alan Eğitimi Araştırmaları Dergisi (ALEG), 2(1), 1-16.
• Taşdemir, A. (2012). Değerlere ilişkin türkiye, irak ve suudi arabistan örneklemindeki türk öğrencilerin görüşlerinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (3), 1707-1736
• Topkaya, Y.(2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değer aktarım yaklaşımları hakkındaki görüşlerine ait nitel bir çalışma. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 637-652.
• Turan, S. ve Aktan, D. (2008). Okul hayatında var olan ve olması düşünülen sosyal değerler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 227-259.
• Yaman, E., Mermer, E. Ç. ve Mutlugil, Ş. (2009). İlköğretim okulu öğrencilerinin etik davranışlara ilişkin görüşleri: Nitel bir araştırma. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(17), 93-108.
• Yapıcı, A. ve Zengin, Z. S. (2003). İlahiyat fakültesi öğrencilerinin değer tercih sıralamaları üzerine psikolojik bir araştırma: Çukurova üniversitesi ilahiyat fakültesi örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 173-206.
• Yaşar, Ş. ve Çengelci, T. (2012). Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimine ilişkin bir durum çalışması. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 3(9), 1-23.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 10. Genişletilmiş Baskı, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yılmaz, F., Göçen, S. ve Yılmaz, F. (2013). Ssokakta çalışan ve çalışmayan ilköğretim öğrencilerinin sosyal bilgiler programındaki değerlere ilişkin algıları. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 82-99.
• Yiğittir, S. (2009). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 4 ve 5. Sınıf Değerlerinin Kazanılma Düzeyi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Yiğittir, S. (2010). İlköğretim öğrenci velilerinin okullarda kazandırılmasını arzuladığı değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 8(19), 207-223. Yiğittir, S. ve Öcal, A. (2010). İlköğretim öğrencilerinin değer yönelimleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 407-416.