Sınıf Öğretmenlerinin Mesleki Bağlılık, İşten Ayrılma Niyeti ve Bazı Sosyo- Demografik Özelliklerinin Örgütsel Bağlılığı Yordama Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 16 Sayı: 3, 1262 - 1274, 21.04.2017

Hasan Uştu Songül Tümkaya

https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.330256

Cited By: 7

Öz

ÖZ. Bu çalışma da sınıf öğretmenlerinin örgütsel bağlılık, mesleki bağlılık ve işten ayrılma niyetlerinin hangi düzeyde olduğunu; öğretmenlerin mesleki bağlılık, işten ayrılma niyeti ve bazı sosyo-demografık özelliklerinden hangilerinin örgütsel bağlılıklarını daha iyi bir yordadığının ortaya çıkarılması amaçlamıştır. Nicel, ilişkisel tarama modeli kullanılarak yapılan araştırmada verilerin analizinde betimsel istatistikler, korelâsyon analizi ve çok değişkenli doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır. Şanlıurfa merkez ilçesinde çalışan 712 sınıf öğretmeninden elde edilen veriler üzerinde yapılan analizler sonucunda; sınıf öğretmenlerinin örgütsel bağlılıklarının alt boyutu olan duygusal bağlılıkları orta düzeyde, devam ve normatif bağlılıkları düşük düzeydedir. Öğretmenlerin mesleki bağlılıkları ve işten ayrılma niyetleri ise düşük düzeyde çıkmıştır. Bununla birlikte sınıf öğretmenlerinin duygusal bağlılıklarını en iyi şekilde yordayan değişkenler; öğretmenlerin mesleki bağlılıkları ve hizmet yıllarıdır. Öğretmenlerin devam bağlılıklarını en iyi şekilde yordayan değişken işten ayrılma niyetleridir. Normatif bağlılıklarını en iyi şekilde yordayan değişken ise öğretmenlerin işten ayrılma niyetleri ve cinsiyetleridir. Bu sonuçlar doğrultusunda öğretmenlerin kurumlarına ve mesleklerine bağlılıklarını arttırıcı; özlük haklarında, çalışma ortamlarında iyileştirme, kariyer olanaklarının sağlanması gibi çalışmaların yapılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler: sınıf öğretmeni, örgütsel bağlılık, mesleki bağlılık, işten ayrılma niyeti, yordamak.

 

ABSTRACT. The goal of this research is twofold. Firstly, describing primary school teachers' organizatinal commitment, occupational commitment and intent to leave levels than the second part is detecting teachers' predictors of organizational commitment. For this goals we questionnaired 712 primary school teacher in Şanlıurfa province in 2011-2012 education year. In order to meausurin gteachers' organizational commitment levels; Meyer, AllenandSmith's (1993) Organizational Commitment Scale, for ocupationoal commitment Blau 's (1985a) Occupational Commitment Scale and for intent to leave Cammann et al.'s (1979) Intent to Leave Scale(in the Michigan Organizational Assessment Questionnaire) were used.The results indicated that primary schoolt eachers' affective commitment is at the middle level, continuance commitment and normative commitment are at the low level. However teachers' occupational commitment and inten to leave are at the low level, too. At the same time we found that occupational commitment and seniority are the best predictors of affective commitment; only intent to leave is the best predictor of continuance commitment; occupational commitment, intent to leave and gender are the best predictors of normative commitment.

Keywords: K12_teachers, organizational commitment, occupational commitment, intent to leave, predicting.

Anahtar Kelimeler

Sınıf Öğretmeni, Örgütsel Bağlılık, Mesleki Bağlılık, İşten Ayrılma Niyeti, Yordamak

Kaynakça

• Akyol, P., Atan, T., & Gökmen, B. (2012). Beden eğitimi ve sınıf öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeylerinin incelenmesi. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 4(1 ),3 8-45.
• Aranya N., Barak A., & Amernic J. (1981). A test of Holland’s theory in a population of accountants, Journal of Vocational Behavior, 19(1),15-24.
• Aranya, N., & Ferris, K. R. (1984). A reexamination of accountants’ organizational-professionalconflict. The Accounting Review, 59(1),1-15.
• Aranya, N., & Jacobson, O. (1975). An empricalstudy of theories of organizational and occupational commitment, The Journal of SocialPsychology, 97,15-22.
• Arbak, Y., & Kesken, J. (2005). Örgütsel bağlılık, sağlık hizmetlerinde sürekli gelişim için davranışsal bir yaklaşım. Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 1. Baskı, İzmir.
• Balay, R. (2000). Yönetici ve öğretmenlerde örgütsel bağlılık. Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Bayram, N., & Ceylan, C. (2006). Mesleki bağlılığın örgütsel bağlılık ve örgütten ayrılma niyeti üzerine etkilerinin düzenleyici değişkenli çoklu regrasyon analizi ile analizi. Uludağ Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(1), 105-120.
• Blau, G. (1985a). The measurement and prediction of careercommitment. Journal of Occupational Psychology, 58, 277-288.
• Blau, G. (2003). Testingfor a four-dimensional structure of occupational commitment. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 76,469-488.
• Blau, G., & Lunz, M. (1998). Testing the incremental effect of professional commitment on intent to leave one’s profession beyond the effects of external, personal, and work-related variables. Journal of Vocational Behavior, 52, 260¬269.
• Bline, D. M., Meixner, & Aranya, N. (1992). Theımpact of worksetting on the organizational and professional commitment of accountants. Research in Governmental andNonprofitAccounting,7,79-98.
• Cammann C., Fichman M., Jenkinks D., & Klesh J. (1979). The Michigan Organizational Assessment Questionnaire. Yayımlanmamış el yazması(Unpublished Manuscript), Ann Arbor, University of Michigan.
• Cappelli, P., Katz, H., Knoke, D., Osterman, P., & Useem, M. (1997). Change at work. Oxford University Press, New York.
• Carson, K. D., & Carson, P. P., (1997). Career entrachment: A quite march toward occupational death? Academy of ManagementExecutive,11(1), 62-75.
• Carson, K. D., Carson, P. P., & Bedeian, A. G., (1995). Development and construct validation of career entrenchment measure. Journal Of Occupationaland Organizational Psychology, 68,301-320.
• Ceylan, C., & Bayram, N. (2006). Mesleki bağlılığın örgütsel bağlılık ve örgütten ayrılma niyeti üzerine etkilerinin düzenleyici değişkenli çoklu regrasyon analizi ile analizi. Uludağ Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Dergisi, 20(1 ),105-120.
• Cho, V., & Huang, X. (2012). Professional commitment, organizational commitment, and the intention to leave for Professional advancement: An empiricalstudy on IT professionals. Information Technology & People, 25(1 ),31 - 54.
• Chughtai, A. A., & Zafar, S. (2006). Antecedents and consequences of organizational commitment among Pakistani university teachers. [Available online
• at:http://applyhrm.asp.radford.edu/Volume%2011/MS%2011 1 %20Chughtai%20(pages%2039-64).pdfl, Erişim
• tarihi: 2 Eylül 2013.
• Cohen, A. (2007). Commitment before and after: An reconceptualization of organizational commitment. Hum Manag Rev, 17, 336-354.
• Cohen, A. (2003). Multiple commitments in workplace. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. [Available online at :http://books.google.com.tr/books?id=nE6vü70ue08C&printsec=frontcover&hl=trl, Erişim tarihi: 14 Şubat 2012.
• Çakır, Ö. (2001). İşe bağlılık olgusu ve etkileyen faktörler, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Çakmakçı, C. (2006). Kara Kuvvetleri Komutanlığında görev yapan öğretmenlerin bireysel ve ailevi özellikleri ile kuruma bağlılık düzeyleri ve kurumdan ayrılma istekleri. Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Çelikten, M., Şanal, M., & Yeni, Y. Ö. (2005). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2),207-237.
• Dilek, H. (2005). Liderlik tarzlarının ve adalet Algısının; örgütsel bağlılık, iş tatmini ve örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkilerine yönelik bir araştırma. Doktora tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gebze.
• Darling-Hammond, L. (2003).Access to quality teaching:An analysis of inequality in California’s public schools. Santa Clara Law Review, 43,101-239.
• Erdaş, Y. (2009). Denizli ilinde çalışan ilköğretim öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeyleri. Yüksek lisans tezi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi Denetimi Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı, Denizli.
• Etzioni, A. (1961). A comparativeanalysis of complexorganizations. New York: Free Press.
• Fidan, F., & Fidecioğlu A. (2010). Kutsallıkla tutsaklık arasında bir meslek öğretmenlik: Sorunlar, yaklaşımlar, beklentiler. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 146-159.
• Goleman, D. (2000). İşbaşında duygusal zekâ. Varlık Yayınları, II. Baskı, İstanbul.
• Goulet, L. R., & Singh, P. (2002). Career commitment: A reexamination and external, personel and work-related variables. Journal of VocationalBehavior, 52,260-269.
• Güney, S. (2004). Açıklamalı yönetim-organizasyon ve örgütsel davranış terimler sözlüğü. SiyasalKitabevi, Ankara.
• Günlük, M. (2010). Muhasebecilerin mesleki ve örgütsel bağlılık, iş memnuniyeti ve işten ayrılma eğilimleri üzerine bir araştırma. Doktora tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gebze.
• Hall, D. T., & J. E., Moss (1998). The new protean career contract: Helping organizations and employees adapt. OrganizationalDynamics, 26(3), 22-37.
• Handy, C. (1994). The empty rain coat. Hutchinson, London.
• Harrell, A., Chewning, E., & Taylor, M. (1986). Organizational-professional conflict and the job satisfaction and turnover intentions of internal auditors. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 5,109-121.
• Howkins, W. (1998). Predictors of organizantional commitment among high schollprinciples. Doctoral dissertation, Virginia Polytechnic Institute and State University, Virginia.
• Ingersoll, R. M., & Smith, T. M. (2003). Does teacher mentoring matter? Unpublished manuscript.
• Irving, P. G., Coleman, D. F., & Cooper, C. L. (1997). Further assessments of a three-component model of occupational commitment: Generalizability and differences across occupations. Journal of AppliedPsychology, 82,44-452.
• Kanter, R. M. (1968). Commitment and social organization:A study of commitment mechanisms in utopian communities. American SociologicalReviews, 33, pp. 499-517.
• Katz, D. & Khan, R. L., (1977). Örgütlerin toplumsal psikolojisi. (Çeviren: H. Can, Y. Bayar), TODAİE 167, Ankara.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Küçükahmet, L. (1999). Önsöz, öğretmenlik mesleğine giriş. Alkım Yayınevi, İstanbul.
• Lachman, R., & Aranya, N. (1986). Evaluation of alternative models of commitments and job attitudes of professionals. Journal of Occupational Behavior, 7, 227-243.
• Lee, K., Carswell, J. J., & Allen, N. J. (2000). A meta-analytic review of occupational commitment: Relations with person and work-related variables. Journal of Applied Psychology 85(5), 799-811.
• Liu, S., & Onwuegbuzie, A. J. (2012). Chinese teachers’ workstress and their turnover intention. International Journal of EducationalResearch, 53,160-170.
• Meixner, W. F., & Bline, D. M. (1989). Professional and job-related attitudes and the behavior they influence among government accountants. Accounting, Auditing and Accountability Journa,l 2(1),8-20.
• Meyer J. P., & Allen N. J. (1991). A three-component conceptualization of organizational commitment. Human Resource Management Review, 1(1), 61-89.
• Meyer J. P., Allen J., & Smith C. A. (1993). Commitment to organizations and occupations: Extensionand test of a three component conceptualization. Journal of Applied Psychology, 78(4), 538-551.
• Meyer, J. P., & Allen, N. J. (1997). Commitment in theworkplace: Theory, research, and application. Sage, Thausand Oaks, Ca.
• Morrow, P. C. (1983). Conceptredundancy in organizational research: Thecase of work commitment. The Academy of Management Review, 8(3), 486-500.
• Mowday, T. R., Porter, L. W., & Steers, R. M. (1982). Employee-organization linkages: Thepsychology of commitment, absenteeism and turnover. New York, Academic Press. In Reichers, A.E. A Revicevand Reconceptualization of Organizational Commitment, Academy of Management Review, 10(3),465-476.
• National Center Of Educationalstatics[NCES], (2007). Teacher professionalization and teacher commitment: A multi level analysis. [Available online at:http://nces.ed.gov/pubs/97069.pdfl, Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
• Nollen, S., & Axel, H. (1996). Managing contingent worker. American Management, New York.
• O’reilly, C. A., & Chatman, J., (1986). Organizational commitment and psychological attachment: The effects of compliance, identification, and internalization on prosocial behavior. Journal of Applied Psychology, 71(3),492-499.
• Obeng, K., & Ugboro, I. (2003). Organizational commitment among public transit employees: An assessment study. Journal of the Transportation Research Forum, 57(2),83-98.
• Özmen, Ö. T., Özer, P. S., & Saatçioğlu, Ö. Y. (2005). Akademisyenlerde örgütsel ve mesleki bağlılığın incelenmesine ilişkin bir örnek araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 6( 2),1-14.
• Sarıdere, U. & Doyuran, Ş. (2004). Eğitim örgütlerinde örgütsel bağlılığın işten ayrılma niyetine etkisi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Malatya.
• Sood, V., & Anand, A. (2010). Professional commitment among b. ed. teacher educators of Himachal pradesh.[Available online at:http://www.aiaer.net/eiournal/vol22110/7..pdfl, Erişim tarihi: 21 Nisan 2011.
• Şahin, A., Doğan, B., & Çermik H. (2010). Sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini tercih sebepleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2),201-212.
• Şimşek, M., & Aslan, Ş. (2007). Mesleki ve örgütsel bağlılığın, işin özellikleri, rol stresi, örgüte ilişkin davranışsal sonuçlar, iş ve yaşam doyumuyla ilişkilerinin araştırılması, 15. Ulusal Yönetim Organizasyon Kongresi, Sakarya.
• Tak, B., & Çiftçioğlu, B. A. (2008). Mesleki bağlılık ile çalışanların örgütte kalma niyeti arasındaki ilişki. Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 63,4.
• Tanrıöğen, A., Bakay, E., & Kurşunoğlu, A. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeyleri. Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2),101-115.
• Toplaoğlu, M., Koç, H., & Yavuz, E. (2008). Öğretmenlerin örgütsel bağlılığının bazı temel faktörle açısından analizi. Kamu İş Dergisi, 9(4), 38-57.
• Tumer, B. A., & Chelladurai, P. (2005). Organizational an occupationalcommitment, intentiontoleave, and perceived performance of intercollegiate coaches. Journal of Sport Management, 19,193-211.
• Obeng, K. & Ugboro, I. (2003). Organizational commitment among public transit employees: An assessment study. Journal of The Transportation Research Forum, 57(2),83-98.
• Özdevecioglu, M., & Aktaş, A. (2007). Kariyer bağlılığı, mesleki bağlılık ve örgütsel bağlılığın yaşam tatmini üzerindeki etkisi: İş-aile çatışmasının rolü. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28, 1-20.
• Vandenberg, R. J., & Scarpello, V. (1994). A longitudinal assessment of the determinant relationship between employee commitmentsto the occupation and the organization. Journal of Organizational Behavior, 15,535-547.
• Wasti, A. (2003). Organizational commitment, turnover intentions and the influence of cultural values. Journal of Occupational and OrganizationalPsychology. 76(3),303-321.
• Wright, T. A., & Cropanzano, R. (2003). Procedural justice and organizational staffmg: A tale of two paradigms. Human Resource Management Review, 13(1),7-3
• Yapıcı, N. (2008). İşyerinde sistematik yıldırma(mobbing), algılanan nedenleri ve iş tatmini ile işten ayrılma niyeti üzerine etkisi: Antalya ili tarım sektöründe bir araştırma. Yüksek lisans tezi. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.