Fen ve Teknoloji Ders Kitaplarında ve Öğretim Programındaki Benzetmelerin İncelenmesi

Yıl 2012, Cilt: 11 Sayı: 4, 856 - 868, 26.06.2012

Muammer Çalık , Emine Kaya

Öz

Bu araştırma, Fen ve Teknoloji Öğretim programının içerdiği benzetmeler ile ders kitaplarındaki
benzetmelerin karşılaştırılması ve gruplandırılması amacıyla yapılmıştır. Bu çalışmada, doküman analizi
yöntemi dâhilinde, 4–8. sınıf arasındaki 16 adet Fen ve Teknoloji ders kitabının incelemesi yapılmıştır.
Gruplandırmada basit benzetme, zenginleştirilmiş benzetme, genişletilmiş benzetme ve metafor olmak üzere
temelde 4 kategori kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda, Fen ve Teknoloji Öğretim Programında önerilen
benzetmelerin, ders kitaplarında kullanılan benzetmelerle belirli bir dereceye kadar örtüştüğü ortaya çıkmıştır.
Ancak Fen ve Teknoloji Öğretim Programının ve ders kitaplarının benzetimsel haritalamanın en önemli bileşeni
olan sınırlılıkların verilmesinde ve benzetmenin nerede kırıldığını açıklama hususunda eksikliklerinin olduğu
sonucuna varılmıştır. Ayrıca benzetme sayısının yayınevleri türüne göre değişkenlik gösterdiği sonucuna
ulaşılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına bağlı olarak, yayınevlerinin veya kitap yazarlarının benzetmeleri planlı
olarak ve sınırlılıklarıyla birlikle kullanmaları gerektiği önerisinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Benzetme, Metafor, Fen Eğitimi, Fen ve Teknoloji Öğretim Programı, Ders Kitabı

Examining Analogies in Science and Technology Textbooks and Science and Technology Curriculum

Öz

The aim of this study was to compare analogies in Science and Technology Curriculum with
those in Science and Technology textbooks and to categorize them. Within document analysis research method,
16 Science and Technology textbooks for grades 4-8 were examined. Four principal categories, ―simple
analogy‖, ―enriched analogy‖, ―extended analogy‖ and ―metaphor‖, were used to label the data. As a result of
this study, it was found out that analogies suggested by the new Science and Technology Curriculum overlapped
with those exploited by the Science and Technology textbooks to some extent. But it can be deduced that both
the new Science and Technology Curriculum and textbooks had shortcomings in presenting un-compared
features, which is the most important component in analogical mapping and in explaining where the analogy
breaks up. Moreover, it was elicited that the number of analogies used showed a shift depending on the type of
textbook publisher. In light with the results, it is recommended that publishers or authors should use the
analogies in a planned manner and present their un-compared features or limitations.

Anahtar Kelimeler

Analogy, Metaphor, Science Education, Science and Technology Curriculum, Textbook

Kaynakça

• Atılboz, N. G. (2004). Lise 1 sınıf öğrencilerinin mitoz ve mayoz bölünme konuları ile ilgili anlama düzeyleri ve kavram yanılgıları. GÜ Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(3): 147-157.
• Arslan, M. M. & Bayrakçı, M. (2006). Metaforik düşünme ve öğrenme yaklaşımının eğitim öğretim açısından incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 171: 100-108.
• Ary, D., Jacobs, L., Razevieh, A. & Sorensen, C. (2006). Introduction to research in education.
• Belmont, CA: Wadsworth.
• Atasoy, B., Kadayıfçı, H. & Akkuş, H. (2007). Öğrencilerin yaratıcı düşüncelerini ortaya çıkaran çizimleri ve açıklamaları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(4): 679-700.
• Atıcı, T., Keskin Samancı, N. & Özel, Ç. A. (2007). İlköğretim fen bilgisi ders kitaplarının biyoloji konuları yönünden eleştirel olarak incelenmesi ve öretmen görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1): 115-131.
• Curtis, R. V. & Reigeluth, C. M. (1984). The use of analogies in written text. Instructional Science, 13: 99-117.
• Çalık, M. & Ayas, A. (2005a). A cross-age study on the understanding of chemical solution and their components. International Education Journal, 6(1), 30-41
• Çalık, M. & Ayas, A. (2005b). A comparison of level of understanding of grade 8 students and science student teachers related to selected chemistry concepts. Journal of Research in Science Teaching, 42(6), 638-667.
• Çepni, S. (2007). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş (Genişletilmiş 3. Baskı). Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Demirci Güler, M.P. (2007). Fen öğretiminde kullanılan analojiler, analoji kullanımının öğrenci başarısı, tutumu ve bilginin kalıcılığına etkisinin araştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, G.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Demirel, Ö. (1999). Planlamadan değerlendirmeye öğretme sanatı (1. Baskı). Ankara: Pegema Yayıncılık.
• Dikmenli, M., Altunsoy, S. & Kıray, S. A. (2006). 2004 fen ve teknoloji dersi öğretim programına göre hazırlanan ders kitapları ile 2000 fen bilgisi dersi öğretim programına göre hazırlanan ders kitaplarının analoji kullanımı bakımından karşılaştırılması. VII. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Gazi Eğitim Fakültesi, Ankara
• Dikmenli, M. & Kıray, S. A. (2007). İlköğretim fen ve teknoloji ders kitaplarında kullanılan analojilerin analizi. 7th International Educational Technology Conference. Near East University, KKTC.
• Dole, J. A. (2000). Readers, texts and conceptual change learning. Reading and Writing Quarterly, 16: 99-118
• Duit, R., Roth, W-M., Komorek, M. & Wilbers, J. (2001). Fostering conceptual change by analogies— between scylla and charybdis. Learning and Instruction, 11: 283–303
• Erdogan, M., Marcinkowski, T. & Ok, A. (2009): Content analysis of selected features of K‐8
• environmental education research studies in Turkey, 1997–2007. Environmental Education
• Research, 15:5, 525-548
• Gökdere, M. & Keleş, E. (2004). Öğretmen ve öğrencilerin fen bilgisi ders kitaplarını kullanma düzeyleri üzerinde müfredat değişikliğinin etkisi. Milli Eğitim Dergisi, 161: 181–191
• Karamustafaoğlu, O. & Üstün, A. (2004). Yürürlükteki fen bilgisi 7. Sınıf ders kitabının incelenmesi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Malatya.
• Keleş, E. (2001). Fizik ders kitaplarını değerlendirme ölçeği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Maskan, A. K., Maskan, M. H. & Atabey, K. (2007). İlköğretim 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabının değerlendirme ölçütleri yönünden incelenmesi. D.Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 9: 22-32.
• MEB (2008). 2008–2009 öğretim yılı ders kitapları. Tebliğler Dergisi, 17(2606): 230-236
• Newton, D. P. & Newton, L. D. (1995). Using analogy to help young children understand. Educational Studies, 21(3): 379-393.
• Newton, L. D. (2003). The occurence of analogies in elementary school science boks. Intructional Science , 31: 353-375.
• Semerci, Ç. (2004). İlköğretim Türkçe ve Matematik ders kitaplarını genel değerlendirme Ölçeği. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 28(1): 49-54.
• Taber, K.S. (2001). When the analogy breaks down: modelling the atom on the solar system. Physics Educatıon, 36: 222-226
• Thiele, R. B. & Treagust, D. F. (1991). Using analogies to aid understanding in secondary chemistry education. Paper presented at the Royal Australian Chemical Institute Conference on Chemical Education, Perth, Western Australia, Australia.
• Thiele, R. B., Venville, B.V. & Treagust, D.F. (1995). A comparative analysis of analogies in secondary biology and chemistry textbooks used in Australian schools. Research in Science Education, 25(2): 221-230
• Tor, H. & Erden, O. (2004). İlköğretim öğrencilerinin bilgi teknolojilerinden yararlanma düzeyleri üzerine bir araştırma. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 3(1): 120-130.
• Treagust, D. F., Harrison, A. G. & Venville, G. J. (1998). Teaching science effectively with analogies: An aproach for preservice and inservive teacher education. Journal of Science Education, 9(2): 85-101.