Çivi Yazılı Hukuk Metinlerinin Işığında Ataerkil Düzenin İnşası

Yıl 2024, Sayı: 29, 12 - 22, 31.10.2024

Serkan Başol

https://doi.org/10.26650/iukad.2024.1490608

Öz

İnsanoğlu yüzbinlerce yıl avcı-toplayıcı yaşam sürmüş, buna bağlı olarak yabani bitki ve hayvanlarla iç içe bir hayat geçirmiştir. İnsanlık tarihinin yüzde doksan dokuzundan daha uzun bir süreyi kapsayan bu göçebe, avcı-toplayıcı dönemde anaerkil bir düzen olduğu düşünülmektedir. Paleolitik ve Mezolitik evrelerden sonra varılan Neolitik Çağla birlikte yerleşik hayata geçilmiş ve Mezolitik dönemde korumaya alınan buğday türleri ıslah edilerek Neolitik Dönem olarak isimlendirilen bu çağda tarıma geçilmesiyle birlikte çeşitli hayvanların aşama aşama evcilleştirilmesine başlanmış ve anaerkil paradigma yavaş yavaş değişmiştir. Üst Paleolitik dönemde mağara sanatında arkeolojik kalıtlarına rastlanan kadın figürinlerinin izleri Avrupa’dan Asya’ya, oradan Afrika’ya kadar takip edebilmektedir. Anaerkil yaşam tarzının arkeolojik kanıtları olarak yorumlanan bu eserler tanrıça olarak tapınılan kadınların Paleolitik yaşamdaki konumu hakkında bir fikir vermektedir. Bu çalışmada, kurulmaya çalışılan ataerkil düzenin fikri temellerinin, tanrılıkları ve özgürlükleri ellerinden alınan kadınların üzerinde yükselmesinin sebepleri incelenmeye çalışılacaktır. İncelemeler, yazının icadıyla birlikte Erken Tunç çağlarından itibaren kayda alınan ve böylece kil tabletlere aktarılan çivi yazılı hukuki metinler ışığında değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Çivi Yazılı Hukuki Metinler, Kadın, Anaerki, Ataerki, Mülkiyet

The Construction of the Patriarchal Order in the Light of Cuneiform Legal Texts

Öz

Our ancestors lived millions of years in a hunter-gatherer lifestyle, where their lives depended on wild plants and animals. In this nomadic, hunter-gatherer period, which covers more than ninety-nine percent of human history, there is a matriarchal order. With the Neolithic Age, which was after the Paleolithic and Mesolithic phases, settled life began and the wheat species that were protected during the Mesolithic period were amended and with the transition to agriculture in this era, also called the Neolithic Revolution, various animals began to be domesticated gradually and the Matriarchal paradigm started to change. We can follow the traces of the Mother Goddess figurines, whose archaeological remains we find in cave art in the Upper Paleolithic period, in an area ranging from Europe to Asia and then to Africa. These artifacts, interpreted as the archaeological evidence of the matriarchal lifestyle, give us an idea about the position of women who were worshiped as goddesses in Paleolithic life. This article aims to explain how the ideological foundations of the Patriarchal order, which was tried to be established, rose above the freedoms taken from women, in the light of cuneiform legal texts recorded in the period from the Chalcolithic to the Bronze Age with the invention of writing and thus transferred to clay tablets.

Anahtar Kelimeler

Cuneiform Law Texts, Women, Matriarchy, Patriarchy, Ownership

Kaynakça

• Adams, C. J. (2010). Etin Cinsel Politikası, Feminist-Vejetaryen Eleştirel Kuram, çev. Güray Tezcan, Mehmet Emin Boyacığolu, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Arı, B. B. Ü. (2019). Geçmişten Güncele Venüs, İdil Dergisi, 8/55, 321-330. google scholar
• Arslan, S. (2018). Çivi Yazısı Hukuku ve Toplumsal Hayatta Nadîtu(m) Kadınları, Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 4/8, 80 - 99. google scholar
• Atalay, M. M.-Süle, E. (2019). Paleolitik Dönem ve Chauvet Mağarası’nın Son Odasındaki Aslan Panelinin Estetik Yapısına Dair Bir İnceleme, Ulak Bilge Sosyal Bilimler Dergisi, 41, 737-743. google scholar
• Ateş, M. (2012). Mitolojiler ve Semboller "Ana Tanrıça ve Doğurganlık", İstanbul: Milenyum Yayınevi. google scholar
• Aydın, N. (2016). Hitit Yasaları, Antalya: Okan Şen Matbaası. google scholar
• Aydın, N. (2017). Hammurabi Kanunları, İstanbul: Alfa Yayınları. google scholar
• Aydıngün, Ş. G. (2020). Mucizenin Kaynağı, Bereketli ve Her Şeye Hâkim, Anadolu’da Kadın, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Bachofen, J. J. (1997). Söylence, Din ve Anaerki, çev. Nilgün Şarman, İstanbul: Payel Yayınları. google scholar
• Bilgiç, E. (1963). Eski Mezopotamya Kavimlerinde Kanun Anlayışı ve An’anesi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 21/3.4,103-119. google scholar
• Bookchin, M. (2013). Özgürlüğün Ekolojisi, çev. Mustafa Kemal Coşkun, İstanbul: Sümer Yayıncılık. google scholar
• Braidwood, R. J. (2008). Tarih Öncesi İnsanları, çev. Bilgi Altınok, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. google scholar
• Campbell, J. (2020). Tanrıçalar ve Tanrıçaların Dönüşümleri, çev. Nur Küçük, İstanbul: İthaki Yayınları. google scholar
• Caner, E. (2017). Kutsal Fahişeden Bakire Meryem’e: Toprak ve Kadın, İstanbul: Su Yayınları google scholar
• Catullus, (1997). Bütün Şiirleri, çev. Çiğdem Dürüşken, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Darga, M. (2011), Anadolu’da Kadın, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Engels, F. (1990). Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni, çev. Kenan Somer, İstanbul: Sol Yayınları. google scholar
• Erten, E. (2018). Antik Yazarlarda Bir Assur Kraliçesi: Semiramis, İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, 2018/I: 45-95. google scholar
• Estes, C. P. (2021). Kurtlarla Koşan Kadınlar, Vahşi Kadın Arketipine Dair Mit ve Öyküler, çev. Hakan Atalay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Herodotos (2011). Tarih, çev. Müntekin Ökmen, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
• Heywood, A. (2013). Siyasi İdeolojiler, çev. Nasuh Uslu, İstanbul: Liberte Yayınevi. google scholar
• Imparati, F. (1992). Hitit Yasaları, Çev: Erendiz ÖZBAYOĞLU, İstanbul: İtalyan Kültür Heyeti Arkeoloji Araştırmaları Bölümü, Genç Büro Matbaası. google scholar
• Işık, M. F. (2022). Feminizm Kim(ler) İçindir: Bell Hooks, İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, 24, 1-12. google scholar
• Kınal, F. (1983). Eski Mezopotamya Tarihi, Ankara: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Basımevi. google scholar
• Kristeva, J. (2014). Korkunun Güçleri, çev. Nilgün Tutal, İstanbul: Ayrıntı. google scholar
• Kropotkin, P. (2001). Karşılıklı Yardımlaşma, çev. Işık Ergüden, İstanbul: Kaos Yayınları. google scholar
• Marx, K. (2020). Kapital I. Cilt çev. Mehmet Selik, Nail Satlıgan, İstanbul: Yordam Kitap Basım ve Yayınları. google scholar
• Martin, Ö. S. (2023). Anaerkil Yapıdan Ataerkil Topluma Dönüşümde Yazının Rolü, Belgü, Özel Sayı, 15-36. google scholar
• Mclellan, D. (2005), İdeoloji, çev. Barış Yıldırım, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Basımevi. google scholar
• Morgan, L.H. (1986). Eski Toplum I, çev. Ünsal Oskay, İstanbul: Payel Yayınları. google scholar
• Mumford, (2007), Tarih Boyunca Kent, çev. Tamer Tosun, Gürol Koca, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Neumann, E. (1974), The Great Mother: An Analysis of the Archetype, New York: Princeton University Press. google scholar
• Özmen, S. S. (2016). Anadolu’da Ana Tanrıça Kybele Kültü, Humanitas, 4/7, 381-397. google scholar
• Özkan, S. (2022). Eski Anadolu Mühür Sanatı, Ankara: Akademisyen Yayınevi. google scholar
• Paglia, C. (2004). Cinsel Kimlikler, çev. Fikriye Demirci, İstanbul: Epos Yayınları. google scholar
• Proudhon, P. J. (2010). Mülkiyet Nedir ?, çev. Devrim Çetinkasap, İstanbul: İş Bankası Yayınları. google scholar
• Proudhon, P. J. (2014). Federasyon İlkesi, çev. Merve Özsalan, İstanbul: Öteki Yayınevi. google scholar
• Reich, W. (1976). Cinsel Ahlakın Boy göstermesi, çev. Bertan Onaran, İstanbul: Payel Yayınları. google scholar
• Roberts, A. (2020). Evcilleştirme, çev. Aykut Cumbul, İstanbul: Epsilon Yayınları. google scholar
• Rollar, L.E. (2004). Ana Tanrıçanın İzinde, çev. Betül Avunç, İstanbul: Homer Yayınevi. google scholar
• Sevinç, F. (2008). Hitit Dininde Arinna’nın Güneş Tanrıçası ve Onunla Özdeş Tutulan Diğer Tanrıçalar, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 175-195. google scholar
• Şahin, G.G.M. (2017), Hitit Yasalarında Kadının Yeri, Bartın Üniversitesi Çeşm-i Cihan: Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları E - Dergisi, 4/2, 134-143. google scholar
• Tekin, N. (2021). 2000 Sonrası Türk Sinemasında Ataerki ve Kadın Temsili, Yüksek Lisans Tezi, Batman: Batman Üniversitesi. google scholar
• Tekin, A. (2001). Ana Tanrıçanın Işığında Kadının Yeni Bilinci, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi. google scholar
• Tosun, M-Yalvaç, K. (1989). Sumer, Babil, Assur Kanunları ve Ammi Şaduqa Fermanı, Ankara: Türk Tarih Kurumu. google scholar
• Uysal, G. (2011). Mağara Sanatı, V. Ulusal Speleoloji Sempozyumu, 34-47. google scholar
• Ünal, A. (2014). Puduhepa ve Zamanı, Ankara: Hitit Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, Salmat Basımevi. google scholar
• Wells, J. (1997). Fahişeliğin Tarihi, çev. Nesrin Arman, İstanbul: Pencere Yayınları. google scholar
• van den Hout, T.P.J. (2019), Hitit Krallığı ve İmparatorluğunun Kısa Tarihi, Hititler, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• von Petzinger, G. (2022). İlk İşaretler: Dünyanın En Eski Sembollerinin Gizemlerini Çözme, çev. Yakup Yaşar, İstanbul: Doruk Yayınevi. google scholar