Using Göbeklitepe, the Zero Point of History, in Cultural Heritage Education

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 15

Mekiye Yolaçan Kibar Aktın

https://doi.org/10.51637/jimuseumed.1453627

Öz

Cultural heritage education plays a crucial role in sparking curiosity about historical cultural elements, preserving and evolving cultural traditions, strengthening national identity, and cultivating engaged citizens. In light of this, this study aims to determine the educational outcomes of incorporating Göbeklitepe, a historical site, into the cultural heritage education component of the fifth grade Social Studies course. In this research, the most common type of qualitative research, the basic interpretive research approach, was preferred. The study group, comprising 22 fifth-grade students from a middle school, was selected through the use of criterion sampling, case sampling, and purposeful sampling. The data collection tools employed in the study included clay studies, talking object worksheets, student diaries, a Göbeklitepe newspaper, and a self-assessment form. The data were subjected to content analysis and descriptive statistical analysis. The findings of the study indicated that engagement in cultural heritage activities enhanced students' comprehension of the historical development of Göbeklitepe. They acquired knowledge about the historical trajectory of the site and were able to contextualize this process within the broader historical context of Şanlıurfa. In accordance with the nature of history, it was determined that students realized the impossibility of acquiring exhaustive knowledge about Göbeklitepe. In their diaries, students proposed the implementation of further research, excavations, and the utilization of knowledgeable individuals to elucidate the enigma of Göbeklitepe's history. However, it was determined that students encountered challenges in applying the skills of perceiving change and continuity.

Anahtar Kelimeler

Cultural heritage education, Göbeklitepe archaeological site, social studies education

Kaynakça

• Achille, C. & Fiorillo, F. (2022). Teaching and learning of cultural heritage: Engaging education, professional training, and experimental activities. Heritage, 5(3), 2565-2593. https://doi.org/10.3390/heritage5030134
• Aird, P. (2005). Heritage, natural heritage, cultural heritage and heritage tree defined. Forestry Chronicle. 81(4), 555-561. https://pubs.cif-ifc.org/doi/10.5558/tfc81593-4
• Aktın, K. & Taze, H. K. (2021, 18-20 Kasım). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Sinop tarihi mekân ve müze gezilerinden yerel tarih keşfetme deneyimlerine ilişkin görüşleri. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi: Geçmişten Günümüze Metodoloji Çalışmaları, Sinop, Türkiye.
• Arias-Ferrer, L. & Egea-Vivancos A. (2017) Thinking like an archaeologist: Raising awareness of cultural heritage through the use of archaeology and artefacts in education, Public Archaeology, 16(2), 90-109, https://doi.org/10.1080/14655187.2017.1479558
• Atılkan, H. (2022). Sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenlerinin somut olmayan kültürel mirasa ilişkin görüşleri (Karabük İl Örneği) (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Karabük Üniversitesi.
• Avcı, M. (2014). Sosyal bilgiler dersinde kültürel miras eğitimine ilişkin öğrenci ve öğretmen görüşleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Avcı, M. & Memisoğlu, H. (2016). Views of social studies teachers about cultural heritage education. Ilkögretim Online, 15(1), 104-124. https://doi.org/10.17051/io.2016.58630
• Avcı, M. & Taşer, S. (2020). Sosyal bilgiler dersinde kültür ve miras öğrenme alanının sosyal bilgiler öğretim programı üzerinden incelenmesi Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(111), 368-385. http://dx.doi.org/10.29228/ASOS.46416
• Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğü. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 9(1), 23-28.
• Batmaz, O. & Yurtbakan, E. (2023). İlkokul Türkçe, hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitaplarının kültürel miras unsurları açısından incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 21(1), 1-21. https://doi.org/10.37217/tebd.1115153
• Blake, J. (2000). On defining the cultural heritage. International and Comparative Law Quarterly. 49(1), 61-85. https://doi.org/10.1017/S002058930006396X
• Boxtel, C. A., Klein, S. R. & Snoep, E. (2011). Heritage education: challenges in dealing with the past. https://dare.uva.nl/search?identifier=6ab0cbda-766e-4cbb-9dd2-2d9c1d47d9ef.
• Buckland, M. (2015). Cultural heritage (Patrimony): An ıntroduction. Zadar, 2013, 1-9.
• Bülbül, H. (2016). Müze ile eğitim yoluyla ortaokul öğrencilerinde kültürel miras bilinci oluşturma. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 6(3), 681-694.
• Carminati, L. (2018). Generalizability in qualitative research: a tale of two traditions. Qualitative Health Research, 28(13), 2094-2101. https://doi.org/10.1177/1049732318788379
• Creswell, J. W. (2014). Research design: qualitative, quantitative and mixed methods approaches (4th ed.). Sage.
• Çağrınur, Sağ. & Ünal, F. (2019). Öğrencilerin somut olmayan kültürel mirasa ilişkin farkındalıklarının belirlenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(4), 1550-1560. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019..-519901
• Çakmak, T. (2023). Ortaokul bilsem öğrencilerinin somut olmayan kültürel mirasa yönelik tutum ve farkındalıklarının incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Çengelci, T. (2012). Sosyal bilgiler öğretim programında somut olmayan kültürel mirasın yeri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 185-203.
• Demirezen, S. & Aktaş, G. (2020). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin somut olmayan kültürel miras öğretimine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(30), 413-434. https://doi.org/10.35675/befdergi.699782
• Dere, İ. (2021). Kültürel mirası belgeleyerek öğrenme: Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının saha tecrübeleri. lnternational Journal of Geography and Geography Education, 43, 108-121. https://doi.org/10.32003/igge.779915
• Gilan, A. (2021). Sosyal bilgiler öğretiminde yerel ve sözlü tarih kullanımı: Ahlat örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Graham, B., Ashworth, G., & Tunbridge, J. (2000). A Geography of Heritage (1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315824895
• Gresky, J., Haelm, J. & Lee, C. (2017). Modified human crania from Göbekli Tepe provide evidence for a new form of neolithic skull cult. Science Advances, 3(6). https://doi.org/10.1126/sciadv.1700564
• Güllühan, N. Ü. & Bekiroğlu, D. (2022). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler derslerinde yerel ve sözlü tarih: Tarihi anlamlandırmak. The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 8(1), 17-30. https://doi.org/10.34137/jilses.1062074
• Gürel, D. & Çetin, T. (2018). Sosyal bilgiler dersi ve kültür aktarımında edindiği rol üzerine bir inceleme. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 6(2), 22-40.
• Güzel, A., Parmaksız, A. & Özcanlı, M. (2023). Investigation of climate and vegetation change in Göbekli Tepe (Türkiye) region using polen data. Biological Diversity and Conservation, 16(3), 210-217. https://doi.org/10.46309/biodicon.2023.1263014
• Fuente, F., M.d.M., Chaparro-Sainz, Á. & Rodríguez-Pérez, R. A. (2020). Perceptions on the use of heritage to teach history in Secondary Education teachers in training. Humanit Soc Sci Commun 7,123. https://doi.org/10.1057/s41599-020-00619-3
• Henley, T. & Reysen, S. (2023). Further applications of social cognition to Göbekli Tepe. Journal of Cognition and Culture, 23(1-2), 49-64. https://doi.org/10.1163/15685373-12340152
• Hündür, S. C. (2022). Sosyal bilgiler dersinde öğretim materyallerinin somut olmayan kültürel miras eğitiminde kullanımı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi.
• Işık, Z., Tokgöz, L. & Başar, F. (2023). Turi̇zm rehberli̇ği̇ öğrenci̇leri̇ Göbekli̇tepe’ni̇n marka farkindaliğina sahi̇p mi̇?. İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 6(1), 118-131. https://doi.org/10.33416/baybem.1226956
• Kafadar, T. (2021). Cultural heritage in social studies curriculum and cultural heritage awareness of middle school students. International Journal of Progressive Education, 17(2), 260-274. https://doi.org/ 10.29329/ijpe.2020.332.16
• Kantekin, M. (2023). 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde kültürel miras konularının öğretiminde web 2.0 araçlarının kullanımı (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Anadolu Üniversitesi.
• Kartal, B. (2022). Sosyal bilgiler öğretiminde somut olmayan kültürel miras ögelerine ilişkin öğretmen görüşleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Amasya Üniversitesi.
• Karaköse, H. & Safran, M. (2023). Farklı okul türlerinde öğrenen lise öğrencilerinin tarihsel meraklarının araştırılması. Uluslararası Sosyal Bilimlerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 7(2), 287-304. https://doi.org/10.38015/sbyy.1360595
• Kazemian, M., Khodareza, M., Khonamri, F. & Rahimy, R. (2023). Elt scholars’ attitudes towards inclusion of intercultural competence assessment in language proficiency tests. Teaching English as a Second or Foreign Language--Tesl-Ej, 26(4), 1-21. https://doi.org/10.55593/ej.26104a6
• Kurt, A. O. & Göler, M. E. (2017). Anadolu’da ilk tapınak: Göbeklitepe. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 21(2), 1107-1138. Külçü, Ö. T. (2015). Kültürel miras kavramının eğitim açısından önemi. Akademia Disiplinlerarası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 1(1), 27-32.,
• López-Fernández, J.A., Medina, S., López, M.J., & García-Morís, R. (2021). Perceptions of heritage among students of early childhood and primary education. Sustainability, 13, 10636. https://doi.org/ 10.3390/su131910636
• Maroevic, I. (1982). The phenomenon of cultural heritage and the definition of a unit of material. Nordısk Museologı, 2, 135-142.
• MEB (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi (4-5. sınıflar) öğretim programı. MEB Yayınları.
• MEB (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). MEB Yayınları.
• MEB (2024). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (4, 5, 6 ve 7. Sınıflar) Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli. MEB Yayınları.
• Özbek Gül, M. N. (2022). Yerel tarih ve kültür unsurlarının sosyal bilgiler dersi değerler eğitimi açısından incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Özgüven, İ. E. (1994). Psikolojik testler. Yeni Doğuş Matbaası.
• Öztaşçı, C. A. (2017). Yerel tarih öğretim yöntemini Sosyal Bilgiler dersinde uygulamaya koymak: bir eylem araştırması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi.
• Pedroso, J.E.P. (2021). School on wheels and multimedia-aided instruction as mediators of students’ local cultural heritage awareness. İnteknational Journal of Arand Humanities Studies, 1(1), 63-69. https://doi.org/10.32996/ijahs.2021.1.1.10
• Pehlivan, A. (2015). Açık ve örgün eğitim sosyal bilgiler ders kitapları ve öğretim programında somut olmayan kültürel miras ögelerinin incelenmesi (Yayınlanmış Doktora Tezi), Anadolu Üniversitesi.
• Polat, S. (2019). Yeni program ve ders içeriklerine göre sosyal bilgiler öğretimi II (2. Baskı). Pegem Akademi.
• Polat, S. & Bekdemir, Ü. (2017). 4. sınıf sosyal bilgiler dersi kültür ve miras öğrenme alanındaki ders işleniş sürecinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (Teke) Dergisi, 6(3), 1844-1860.
• Resmî Gazete (1982). Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşmeye TürkiyeCumhuriyetinin Katılmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun (Resmi Gazete ile yayımı: 20.4.1982 Sayı: 17670)
• Rueter, J., McWhorter, R. & Delello, J. (2018). Decision-making practices during the instrument selection process: the choices we make. Assessment for Effective Intervention, 44(4), 281-291. https://doi.org/10.1177/1534508418758370
• Sağ, Ç. & Ünal, F. (2018). İlkokul sosyal bilgiler dersinde somut olmayan kültürel miras eğitimine yönelik etkinlik temelli bir eylem araştırması. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 425-468.
• Selanik Ay, T. & Kurtdede Fidan, N. (2013). Öğretmen adaylarının “kültürel miras" kavramına ilişkin metaforları. Electronic Turkish Studies, 8(12), 1135-1152
• Sevigen, E. (2021). Sosyal bilgiler öğretiminde müze eğitimi uygulamalarının öğrencilerin somut kültürel miras ve ders ile ilgili tutumlarına etkisi ve süreç hakkındaki görüşleri: Bir karma yöntem araştırması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Seyfzadeh, M. & Schoch, R. (2019). World’s first known written word at göbekli tepe on t-shaped pillar 18 means god. Archaeological Discovery, 7(02), 31-53. https://doi.org/10.4236/ad.2019.72003
• Sidekli, S. & Karaca, L. (2013). Sosyal bilgiler öğretiminde yerel, kültürel miras öğelerinin kullanımına ilişkin öğretmen adayı görüşleri. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 5, 20-38.
• Silverman, H. & Rugles, D.F. (2007). Cultural heritage and human rights. In: Silverman, H., Ruggles, D.F. (eds) Cultural Heritage and Human Rights. Springer. https://doi.org/10.1007/978-0-387-
• Schmidt, K. (2010). Göbekli Tepe–the stone age sanctuaries. new results of ongoing excavations with a special focus on sculptures and high reliefs. Documenta Praehistorica, 37, 239-256. https://doi.org/10.4312/dp.37.21
• Taşdemir, M. (2018). Ortaokul altıncı sınıf sosyal bilgiler ders kitabı metinlerinin kültürel mirasa duyarlılık değeri açısından incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi.
• Toksoy, B. (2022). 4. sınıf sosyal bilgiler dersi "kültür ve miras" öğrenme alanının öğretmen görüşleri ve ders kitabı açısından incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Topçu, N. (2022). Sosyal bilgiler öğretiminde müze ve tarihi mekânların kullanımına dair öğretmen görüş ve uygulamaları (Afyonkarahisar Dinar İlçe Örneği) (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi.
• Tuncel, G. & Altuntaş, B. (2020). İlköğretim 4. sınıf öğrencilerinin kültürel miras algısı: göstergebilimsel bir analiz. Uluslararası Alan Eğitimi Dergisi, 6(1), 123-140. https://doi.org/10.32570/ijofe.731122
• UNESCO (2022) Sürdürülebilir Kalkınma 2030 Hedefleri İhtisas Komitesi. https://www.unesco.org.tr/Pages/108/219/S%C3%BCrd%C3%BCr%C3%BClebilir-Kalk%C4%B1nma-2030-Hedefleri-%C4%B0htisas-Komitesi
• Utku, M. (2023). Sosyal bilgiler kültür ve miras öğrenme alanında okul dışı öğrenmenin çeşitli değişkenlere etkisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi.
• Üztemur, S., Dinç, E. & Acun, İ. (2018). Yer temelli eğitim yaklaşımı ve sosyal bilgiler öğretim programlarına yansımaları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 141-158. https://doi.org/10.17679/inuefd.326727
• Yalman, E. & Uzunöz, A. (2021). Nitel araştırmalarda geçerlik ve güvenirlik. A. Uzunöz (Ed.), Bilimsel Araştırma Becerileri ve Araştırmada Güncel Desenler Makale İncelemeleri ve Örnek Makale Çalışmalarıyla içinde (ss. 103-117). Pegem Akademi.
• Yeşilbursa, C. C. (2011). Sosyal bilgilerde miras eğitiminin öğrencilerin somut kültürel mirasa karşı tutumlarına ve akademik başarılarına etkisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, M. (2019). Sosyal bilgiler öğretiminde yerel tarih ögelerinin kullanımına ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşlerinin belirlenmesi: Trabzon örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trabzon Üniversitesi.