Özetleme Stratejilerinin Kullanımı ile Özetleme Başarımı Arasındaki İlişki

Yıl 2020, , 583 - 600, 25.10.2020

Gökhan Çetinkaya , Rahime Şentürk , Ayhan Dikici

https://doi.org/10.31464/jlere.763574

Cited By: 7

Öz

Bu araştırmanın amacı, öğrencilerin özetleme stratejilerini kullanım sıklıkları ile özetleme becerileri arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Araştırmanın katılımcılarını beşinci, dokuzuncu ve üniversite birinci sınıfta sürdüren 246 öğrenci oluşturmuştur. Öğrencilerin özetleme stratejilerini kullanma sıklıklarına ilişkin veriler okuma-anlama, taslak özet metni oluşturma ve taslak özet metni gözden geçirme olmak üzere üç boyut 56 maddeden oluşan dörtlü likert tipi bir sormaca ile toplanmıştır. Özetleme becerilerine ilişkin veriler için öncelikle öğrencilere bir öykü verilmiş ve öyküyü özetlemeleri sonrasında özet metinlerini gözden geçirerek tekrar yazmaları istenmiştir. Yazılan özet metinler iki ayrı araştırmacı tarafından değerlendirme rubriği doğrultusunda değerlendirilmiştir. Elde edilen veriler istatistik programına aktarılmış ve çözümlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre öğrencilerin özetleme stratejilerini kullanım sıklığı ile özet başarımı arasında anlamlı bir ilişki vardır. Bunun yanında, özetleme stratejilerini kullanım sıklığı ve özetleme başarımı cinsiyet değişkenine göre kız katılımcılar lehine anlamlı farklılık göstermiştir. Sınıf değişkenine göre ise özetleme stratejilerini kullanma sıklığında fark bulunmamış, özetleme başarımının iki alt boyutunda ise saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

özetleme başarımı, özetleme stratejileri, okuduğunu anlama, gözden geçirme

Kaynakça

• Aktaş, E. ve Bayram, B. (2017). Ortaokul öğrencilerinin okuduğunu anlamada özetleme stratejilerini kullanma becerilerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(1), 346-360.
• Anderson, V. & Hidi, S. (1989). Teaching students to summarize. Educational Leadership, 46, 26- 28.
• Aslan, A. (2006). İlköğretim okulu 4. sınıf öğrencilerinin bilgilendirici metinleri anlama, özetleme ve hatırlama becerilerinin üzerinde zihin haritalarının etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Bakeman, R., & Robinson, B. F. (2014). Understanding statistics in the behavioral science. Mahwah, New Jersey: Psychology Press. https://doi.org/10.4324/9781410612625
• Başkan, A. (2019). Yedinci sınıf öğrencilerinin öyküleyici metin yazma becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 453-467. https://dx.doi.org/10.17240/aibuefd.20xx.xx.xxxxx-xxxxxx
• Bayat, N. (2019). Yazma modelleri. N. Bayat (Ed.) içinde, Yazma ve eğitimi (ss. 9- 47). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Benzer, A., Sefer, A., Ören, Z. ve Konuk, S. (2016). Öğrenci odaklı bir araştırma: Metin özeti yazma stratejisi ve dereceli puanlama anahtarı. Eğitim ve Bilim, 41(186), 163-183.
• Bıyıklı, C. ve Doğan, N. (2015). Öğrenme stratejilerini tekrar amacıyla kullanmanın akademik başarıya etkisi. Eğitim ve Bilim, 40(181), 311-327.
• Brown, L.A., Day, J.D. & Jones, R.S. (1983). Center for the study of reading. The National Institute Education U.S. Department Education: Washington.
• Buhrke, L.; Henkels, L.; Klene, J. & Pfister, H. (2002). Improving fourth grade students’ writing skills and attitudes. ERIC. (ED: 471 788) veritabanından 2.07.2020 tarihinde alınmıştır.
• Bulut, P. (2013). İlköğretim 5. sınıf öğrencileri ve öğretmenlerinin özetleme stratejilerinin değerlendirilmesi: Türkçe dersi örneği. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Cavkaytar, S. (2010). İlköğretimde yazılı anlatım becerilerinin geliştirilmesinde yazma süreci modelinden yararlanma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(10), 134- 139.
• Çeti̇n, Ö. ve Bulut, K. (2020). 8. sınıf öğrencilerinin hikâye edici metinleri özetleme becerilerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 5(1), 69-85. Https://Dergipark.Org.Tr/En/Pub/Turkegitimdergisi/İssue/54397/732260
• Çetinkaya, G. ve Demir, P. B. (2016). Özetlemeye yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi: güvenirlik ve geçerlik çalışması. 9. Uluslararası Türkçenin Eğitim- Öğretimi Kurultayı Bildiri Özet Kitabı 06- 08 Ekim 2016 içinde (s. 69). Burdur: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi.
• Çıkrıkçı, S.S. (2008). İlköğretim öğrencilerinde özetleme becerisinin gelişimi. Dil Dergisi, 141, 19-35.
• Chiang, E., Therriault, D. & Franks, B. (2010). Individual differences in relative metacomprehension accuracy: variation within and across task manipulations. Metacognition Learning, 5, 121–135. https://doi.org/10.1007/s11409-009-9052-6
• Cohen, A. D. (1994). English for academic purposes in Brazil: the use of summary tasks. In C. Hill& K. Parry (Eds.), From Testing to Assessment: English as an İnternational Language (pp. 174- 204). London: Longman.
• Cordero-Ponce, W. (2000). Summarization instruction: Effects on foreign language comprehension and summarization of expository texts. Reading Research and Instruction, 39, 329-350.
• Crawford, L., Lloyd, S. & Knoth, K. (2008). Analysis of student revisions on a state writing test. Assessment for Effective Intervention, 33(2), 108-119. https://doi.org/10.1177/1534508407311403
• Deneme, S. (2009). İngilizce öğretmen adaylarının özetleme stratejilerini kullanım tercihleri. Journal of Language and Linguistic Studies, 5(2), 86-91.
• Delaney, Y. (2008). Investigating the reading-to-write construct. Journal of English for Academic Purposes, 7, 140- 150.
• Dijk, V. T. A. & Kintsch, W. (1983). Strategies of discourse comprehension. New York: Academic Press.
• Dilidüzgün, Ş. (2013). From reading to summary writing in secondary school Turkish lessons. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences, 46(2), 47-68.
• Doğan, Y. ve Özçakmak, H. (2015). Türkçe öğretmeni adaylarının dinlediğini özetleme becerilerinin değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(28), 153-176.
• Erdem, C. (2012). Türk dili ve edebiyatı öğretmen adaylarının özetleme stratejilerini kullanım tercihleri ve metin dilbilimsel bir özetleme çalışması. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(3), 36-52.
• Eroğlu, B. (2019). Ortaokul öğrencilerinin özetleme tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Eyüp, B., Stebler, M. Z. ve Yurt, S. U. (2012). Türkçe öğretmeni adaylarının özetleme stratejilerini kullanmadaki eğilimleri. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(1), 22-30.
• Faigley, L. & Witte, S. (1981). Analyzing revision. College Composition and Communication, 32, 400-414. http://dx.doi.org/10.2307/356602
• Hidi, S. & Anderson, V. (1986). Producing written summaries: task demands, cognitive operations, and implications for instruction. Review of Educational Research, 86, 473–549.
• Karadağ, Ö. (2019). Türkçe ders kitaplarında yer alan özetleme etkinlikleri üzerine bir değerlendirme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 469-485.
• Karatay, H. ve Okur, S. (2012). Öğretmen adaylarının öyküleyici ve bilgilendirici metinleri özetleme becerileri. International Journal of Social Science, 5(7), 399-420.
• Karatay, H., Güngör, H., Bolat, K. ve Okur, S. (2013). 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerinin özetleme becerileri. C. Demir ve H. Parlakyıldız (Ed.) içinde, Prof. Dr. Abdurrahman Güzel’e Armağan (ss. 277-298). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kavukçu, C. (1999). Avludaki Tren. İçinde, Dört Duvar Beş Pencere (ss. 126). İstanbul: Can Yayınları.
• Kintsch, E. (1983). Macroprocesses and microprocesses in the development of summarization skill. Colorado: Cognition and İnstruction. https://doi.org/10.1207/s1532690xci0703_1
• Kintsch, W. & van Dijk, T. A. (1978). Toward a model of text comprehension and production. Psychological Review, 85(5), 363- 394. https://doi.org/10.1037/0033-295X.85.5.363
• Kırmızı, F. S. ve Akkaya, N. (2011). İlköğretimde özetleme stratejilerinin kullanımına ilişkin nitel bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 267-277. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hunefd/issue/7797/102110
• King, J.R., Biggs, S. & Lipsky, S. (1984). Students' self-questioning and summarizing as reading studystrategies. Journal of Reading Behavior, 16(3), 205-218. https://doi.org/10.1080/10862968409547516
• Kudret, Z. B. ve Baydık, B. (2016). Başarılı ve başarısız dördüncü sınıf okuyucularının okuduğunu anlama ve özetleme becerileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 17(3), 317-346.
• Kurnaz, H. ve Akaydın, Ş. (2015). Ttürkçe öğretmeni adaylarının bilgilendirici ve öyküleyici metinleri özetleme becerileri. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 141-156.
• Kuşdemir, Y., Düşünsel, C. M., ve Çelik, M. (2018). İlkokul öğrencilerinin özetleme becerilerinin incelenmesi. Journal of Human Sciences, 15(2), 893- 910. Http://Doi.Org/10.14687/15i2.5208895
• Limpo, T., Alves, R. & Fidalgo, R. (2014). Childrens’ high-level writing skills: Development of planning and revising and their contribution to writing quality. British Journal of Educational, 84, 177-193. http://dx.doi.org/10.1111/bjep.12020
• Marchisan, M.L. & Alber, S. R. (2001). The write way: tips for teaching the writing process to resistant writers. İntervention in School and Clinic, 36, 154-161.
• Okur, S. (2011). Türkçe ve sınıf öğretmeni adaylarının Türkçe dersi öğretim araçlarındaki okuma metinlerini özetleme becerileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Okuyan, H. ve Gediklioğlu, Y. (2011). Öğretmenlerce üretilen yazılı özet metinlerin niteliksel özellikleri. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 1007 -1020.
• Özçakmak, H. (2014). Türkçe öğretmeni adaylarının dinlediğini özetleme konusunda yaşadıkları sorunlar. International Journal of Language Academy, 2(4), 487-503.
• Parsons, L. (2001). Revising and editing. Canada: Pembroke Publishers Limited.
• Pakzadian, M. & Rasekh, A. E. (2012). The effects of using summarization strategies on Iranian EFL learners' reading. English Linguistics Research, 1(1), 118- 125.
• Scardamalia, M, & Bereiter, C. (1983). The development of evaluative, diagnostic and remedial capabilities in children'scomposing. In M. Martlew (Eds.), The psychology of written language: Development and educational perspectives (pp. 67-95). New York: Wiley.
• Susar, F. ve Akkaya, N. (2009). University students for using the summarizing strategies. Procedia Social and Behavirol Sciences, 1, 2496-2499.
• Sulak, S. ve Arslan, Ş. (2017). Investigation of 4th grade primary school students’ level of usage of summarizing strategy. The Journal of Limitless Education and Research, 2(1), 63 – 77.
• Şapçı, D. ve Kuşdemir, Y. (2018). İlkokul öğrencilerinin bilgilendirici metinleri anlama ve özetleme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(17), 235-253.
• Ülper, H. (2019). Yazma Süreci. N. Bayat (Ed.) içinde, Yazma ve eğitimi (ss. 73-91). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Ülper, H. ve Akkök, E. A. (2010). The effect of using expository text structures as a strategy on summarization skills. In L. E. Kattington (Eds.), Handbook of Curriculum Development (pp. 303-327). New York: Nova Science Publishers.
• Ülper, H. ve Okuyan, F. (2010). Quality of written summary texts: an analysis in the context of gender and school variables. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2, 1057–1063.
• Van Dijk, T. A. & Kintsc, W. (1983). Strategies of discourse comprehension. New York, London: Academic Press.
• Yang, H. (2014). Toward a model of strategies and summary writing performance. Language Assessment Quarterly, 11, 403–431. https://doi.org/10.1080/15434303.2014.957381
• Yoder, S. L. (1993). Teaching writing revision: attitudes and copy changes. Journalism Educator, 47(4), 41-47. https://doi.org/10.1177/107769589304700406
• Zenci, Ç.S. (2020). Öğretmen adaylarının metin özetleme stratejilerini kullanım tercihleri. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 21, 341-359. https://doi.org/10.30767/Diledeara.662103