Koyun ve Koyun Eti Fiyatlarının Ölçekleme Analizi ile Karşılaştırılması

Yıl 2019, Cilt 16, Sayı 3, 315 - 327, 30.09.2019

Çağrı KANDEMİR Hakan ADANACIOĞLU Turğay TAŞKIN Nedim KOŞUM

https://doi.org/10.33462/jotaf.529109

Öz

TÜİK istatistiki bölge sınıflandırması esas alınarak 12 bölgenin canlı koyun ve koyun eti fiyatlarının birlikte değerlendirilerek bölgelerin birbirlerine olan benzerlikleri ve farklılıkları ortaya koymaktır. Canlı koyun (koyun ve koç) ve koyun eti (şişek ve kuzu) fiyatlarına göre Türkiye’deki 12 istatistiki bölge çok boyutlu ölçekleme yöntemi ile karşılaştırılmıştır. Çalışmada kullanılan fiyat verileri yetiştirici eline geçen fiyatları kapsamakta olup, bu veriler TÜİK yayınlarından sağlanmıştır. Yapılan çok boyutlu ölçekleme analizinin birinci boyutunda pozitif yükler açısından en önemli ayrıştırıcı bölgeler İstanbul ve Orta Anadolu olarak belirlenmiştir. İstanbul (VAR1), Orta Anadolu (VAR7), Batı Marmara (VAR2), Ortadoğu Anadolu (VAR11), Kuzeydoğu Anadolu (VAR10) ve Doğu Karadeniz (VAR9) bölgeleri genel eğilimden farklılık göstermektedir. Bu bölgeler genelde koyun sayısı ile karkas et fiyatları arasındaki beklenen paralel ilişkinin gerçekleşmediği yerlerdir. Canlı koyun ve karkas et fiyatları açısından Ege, Doğu Marmara, Batı Anadolu, Akdeniz, Batı Karadeniz ve Güneydoğu Anadolu birbirine benzeyen bölgeler olarak saptanmıştır. Ancak, genel eğilimden farklılık gösteren İstanbul, Orta Anadolu ve Batı Marmara gibi bölgeler de bulunmaktadır. Koyun sayısının yüksek olduğu bölgelerde karkas et fiyatlarının yüksekliği dikkati çeken önemli noktalardan birisidir. Söz konusu bölgelerde dikkati çeken ikinci önemli nokta ise canlı hayvan ve karkas et fiyatları açısından benzer sıralamaya sahip olmamalarıdır. Sonuç olarak, Türkiye’de koyun eti üretimi ve arzı ile ilgili sağlıklı verilere ulaşmada sorunlar bulunmaktadır. Karar alıcıların sektörle ilgili politikaları yönlendirmesi için iyi işleyen bir veri tabanına gerek duyulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Koyun yetiştiriciliği, ekonomi, çok boyutlu ölçekleme analizi, bölgeler, Türkiye

Sheep and Sheep Meat Prices of Comparison Analysis of Scaling

Öz

The aim of this article is; based on the TURKSTAT statistical region classification, the prices of live sheep and mutton prices of 12 regions are evaluated together to reveal the similarities and differences between the regions. Live sheep (sheep and rams) and mutton (yearling and lamb), according to the price of 12 in Turkey were statistically compared with the multidimensional scaling method. The price data used in the study covers the prices of the farmers and these data are obtained from TURKSTAT publications. In the first dimension of the multidimensional scaling analysis, the most important disintegrating regions were determined as Istanbul and Central Anatolia. Istanbul (VAR1), Central Anatolia (VAR7), West Marmara (VAR2), Middle East Anatolia (VAR11), Northeast Anatolia (VAR10) and Eastern Black Sea (VAR9) regions differ from the general trend. These regions are generally the places where the expected parallel relationship between the number of sheep and carcass meat does not take place. In terms of live sheep and carcass meat prices, Aegean, East Marmara, Western Anatolia, Mediterranean, Western Black Sea, and Southeastern Anatolia were determined as similar regions. However, there are regions such as Istanbul, Central Anatolia and West Marmara, which differ from the general trend. The height of carcass meat prices is one of the important points in the high number of sheep. The second important point in these regions is that they do not have similar rankings in terms of livestock and carcass meat prices. As a result, Turkey has problems reaching the health-related data in mutton production and supply. A well-functioning database is needed for decision-makers to guide sector-related policies.

Anahtar Kelimeler

Sheep husbandry, economic, multidimensional scaling analysis, regions, Turkey

Kaynakça

• Adanacıoğlu, H., Taşkın, T., Kandemir, Ç, Koşum, N. (2018). Türkiye’de Keçi Yetiştiriciliğinin Bölgelere Göre Çok Boyutlu Analizi İle Karşılaştırılması. Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg. 55(3):245-253. doi:10.20289/zfdergi.361268.
• Aktürk, D., Tatlidil, F., Savran, F. (2005). Çanakkale Damızlık Koyun ve Keçi Yetiştiricileri Birliğine Üye Olan İşletmelerde Süt Maliyetinin Belirlenmesi, Süt Keçiciliği Ulusal Kongresi. 26-27 Mayıs, İzmir. Bİldiri Kitabı: 214-218.
• Anonim. (2017). Milliyet Gazetesi. http://www.milliyet.com.tr/van-koyun-sayisinda-turkiye-lideri-van-yerelhaber-2274254. (Erişim tarihi Kasım 2018)
• Anonim. (2018). Et ve Süt Kurumu. https://www.esk.gov.tr/upload/Node/10255/files/Et_ve_Sut_Kurumu_ 2017_Sektor_Raporu.pdf. (Erişim tarihi Kasım 2018)
• Alpar, R. (2013). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler. Detay Yayıncılık, Dördüncü Baskı, Ankara.
• Bernabéu R. and Tendero A. (2005). Preference structure for lamb meat consumers. A Spanish case study. Meat Science. 71(3): 464-470. doi: 10.1016/j.meatsci.2005.04.027.
• Bernués A., Ripoll G. And Panea B. (2012). Consumer segmentation based on convenience orientation and attitudes towards quality attributes of lamb meat. Food Quality and Preference 26(2):211-220. doi: 10.1016/j.foodqual.2012.04.008
• Beyhan Acar, A. (2013). İşgücü Piyasası Temel Göstergeleri Bakımından Çok Boyutlu Ölçekleme Analizi ile Türkiye ile Diğer OECD Ülkelerinin Karşılaştırılması. İşletme İktisadı Enstitüsü Yönetim Dergisi, 24 (75): 121-144.
• Bülbül, S., Köse, A. (2010). Türkiye’de Bölgelerarası İç Göç Hareketlerinin Çok Boyutlu Ölçekleme Yöntemi ile İncelenmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 39(1), 75-94.
• Chao, A., Thun, M.J., Connell, C.J., McCullough, M.L., Jacobs, E.J., Flanders, W.D., Rodriguez, C., Sinha, R., Calle, E.E. (2005). Meat Consumption and Risk of Colorectal Cancer. JAMA. 293(2): 172-182. doi:10.1001/jama.293.2.172
• Çağatay, S., Saygın, O.P. (2009). Türkiye’de Tarımsal Asimetrik Arz Tepkisinin Test Edilmesi Ve Kırsal Kesimden Kentlere Gerçekleşen Iç Göçün Asimetri Üzerindeki Etkisinin Bulunması. TÜBİTAK, SOBAG Projesi, Proje No:107K421.
• Çelik, Ş. (2015). Çok Boyutlu Ölçekleme Analizi ile Hayvancılık Açısından Türkiye’de İllerin Sınıflandırılması. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 32(4):159-164.
• Daniel, C.R., Cross, A.J., Koebnick, C., Sinha, R. (2010). Trends in Meat Consumption in the USA. Public Health Nutrition 14(4):575-583 doi: 10.1017/S1368980010002077
• Doğan, İ. (2003). Kuzularda Büyümenin Çok Boyutlu Ölçekleme Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Uludağ Üniv. J. Fac. Vet. Med., 22(1-2-3): 33-37.
• Ertuğrul, M., Savaş, T., Dellal, G., Taşkın, T., Koyuncu, M., Cengiz, F., Dağ, B., Koncagül, S., Pehlivan, E. (2010). Türkiye Küçükbaş Hayvancılığının İyileştirilmesi, Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi Bildiri Kitabı, 11-15 Ocak S:667-685, Ankara.
• Fındıkkaya, A. (1995). Çok Boyutlu Ölçekleme Analizi ve Bir Uygulama Denemesi. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniv., Sosyal Bilimler Enstitüsü Ekonometri Anabilim Dalı İstatistik Bilim Dalı, 74 syf.
• Fonti Furnols, M., Realini, C., Montossi, F., Sañudo, C., Campo, M.M., Oliver, M.A., Nute, G.R., Guerrero, L. (2011). Consumer’s Purchasing Intention for Lamb Meat Affected by Country of Origin, Feeding System and Meat Price: A Conjoint Study in Spain, France and United Kingdom. Food Quality and Preference 22:443-451. doi:10.1016/j.foodqual.2011.02.007
• Gevrekçi, Y., Ataç, F.E., Takma, Ç., Akbaş, Y. Taşkın, T. (2011). Koyunculuk Açısından Batı Anadolu İllerinin Sınıflandırılması. Kafkas Univ. Vet. Fak. Derg. 17 (5): 755-760.
• Gracia, A., de Magistris, T., Nayga, R.M. Jr. (2011). Willingness to Pay for A Local Food Label for Lamb Meat in Spain. International Congress, Economists
• Grunert, K.G. (2006). Future Trends and Consumer Lifestyles with Regard to Meat Consumption. Meat Science 74 (1):149-160 doi: 10.1016/j.meatsci.2006.04.016
• Gürçaylılar Yenidoğan, T. (2008). Pazarlama Araştırmalarında Çok Boyutlu Ölçekleme Analizi: Üniversite Öğrencilerinin Marka Algısı Üzerine Bir Araştırma. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi (15): 138-169
• Johnson, R. A., Wichern, D.W. (1999). Applied Multivariate Statistical Analysis. Prentice Hall, Upper Saddle River, New Jersey, USA.
• Joy, M., Sanz, A., Ripoll, G., Panea, B., Ripoll-Bosch, R., Blasco, J. Alvarez-Rodriguez, J. (2012). Does Forage (grazing vs. hay) Fed to Ewes Before and After Lambing Affect Suckling Lambs Performance, Meat Quality and Consumer Purchase İntention. Small Ruminant Research 104:1-9.
• Kalaycı, Ş. (2006). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Asil Yayın Dağıtım, İkinci Baskı, ISBN 975-9091-14-3, 426s
• Kandemir, Ç., Alkan, İ., Yılmaz, H.İ., Ünal, H.B., Taşkın, T., Koşum, N., Alçiçek, A. (2015). İzmir Yöresinde Küçükbaş Hayvancılık İşletmelerinin Coğrafik Konumlarına Göre Genel Durumu ve Geliştirilme Olanakları. Hayvansal Üretim 56(1): 1-8.
• Kaymakçı, M., Eliçin, A., Işın, F., Taşkın, T., Karaca, O., Tuncel, E., Ertuğrul, M., Özder, M., Güney, O., Gürsoy, O., Torun, O., Altın, T., Emsen, H., Seymen, S., Geren, H., Odabaşı, A., Sönmez, R. (2005). Türkiye Küçükbaş Hayvan Yetiştiriciliği Üzerine Teknik ve Ekonomik Yaklaşımlar. Türkiye Ziraat Mühendisliği 6. Teknik Kongresi, 3-7 Ocak, 707-726, Ankara.
• Kaur, B. (2010). Consumer Preference for Goat Meat in Malaysia: Market Opportunities and Potential. Journal of Agribusiness Marketing 3:40-55.
• Keskin, G., Dellal, İ., Tatlıdil, F.F., Dellal, G. (2008). A Case Study on Economic Classification of Small Ruminant Farms in Turkey, Journal of Animal and Veterinary Advances, 7(12):1583-1588.
• Lichtenstein, A.H., Appel, L.J., Brands, M. (2006). Diet and Lifestyle Recommendations: A Scientific Statement from The American Heart Association Nutrition Committee. Circulation 114, 82-96.
• Montossi, F., Font-i Furnols, M., Del Campo, M., Julian, R.S., Brito, G., Sañudo, C. (2013). Sustainable Sheep Production and Consumer Preference Trends: Compatibilities, Contradictions and Unresolved Dilemmas. Meat Science 95(4):772-789. doi: 10.1016/j.meatsci.2013.04.048
• Nakip, M. (2003). Pazarlama Araştırmaları, Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar, Seçkin Yayınevi, Ankara.
• Napolitano, F. (2009). Meat Liking, Animal Welfare and Consumer Willingness to Pay. Ital. J. Anim. Sci. 8 (2):469-476.
• Norat, T., Lukanova, A., Ferrari, P., Riboli, E. (2002). Meat Consumption and Colorectal Cancer Risk: Dose‐Response Metaanalysis of Epidemiological Studies. International Journal of Cancer 98(2):241-256.
• OECD (2015). Meat Consumption (Indicator). Available from: https://data.oecd.org/agroutput/meat-consumption.htm. (Erişim tarihi Mayıs 2016)
• Özdamar, K. (2013). Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi 2. Nisan Kitabevi, Eskişehir.
• Paksoy, M. (2007). Kahramanmaraş İlinde Süt Üretimine Yönelik Keçi Yetiştiriciliğine Yer Veren Tarım İşletmelerinin Ekonomik Analizi, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü, Ankara,146s.
• Sañudo, C., Alfonso, M., Julián, R.S., Thorkelsson, G., Valdimarsdottir, T., Zygoyiannins, D., Stamataris, C., Piasentier, E., Mills, C., Berge, P., Dransfield, E., Nute, G.R., Enser, M., Fisher, A.V. (2007). Regional Variation in The Hedonic Evaluation of Lamb Meat from Diverse Production Systems by Consumers in Six European Countries. Meat Science. 75: 610-621.
• Semerci, A., Çelik, A.D. (2016). Türkiye’de Küçükbaş Hayvan Yetiştiriciliğinin Genel Durumu. Journal of Agricultural Faculty of Mustafa Kemal Üniversitesi. 21(2):182-196.
• Sepúlveda, W.S., Maza, M.T., Pardos, L. (2011). Aspects of Quality Related to The Consumption and Production of Lamb Meat. Consumers Versus Producers. Meat Science 87(4):366-372.
• Sönmez, R., Kaymakçı, M., Eliçin, A., Tuncel, E., Wassmuth, R., Taşkın, T. (2009). Türkiye Koyun Islahı Çalışmaları. Türkiye Koyunculuk Kongresi Açılış Bildirisi 2009, İzmir.
• Tan, S., Dellal, İ. (2004). The Econometric Analysis on Regional Differences of Milk and Meat Production of Sheep and Goats in Turkey. Pakistan Journal of Biological Sciences, 7(8): 1330-1333.
• Taşkın, T., Bardakçıoğlu, H.E., Yılmaz, Y. (2011). Ruminant Yetiştiriciliği (Koyun, Keçi, Sığır). Rasim Menteş Eğitim ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı Yayınları No:1 Meta Basım, Bornova-İzmir.
• Taşkın, T., Özder, M., Dellal, G. (2013). Türkiye’de Küçükbaş Hayvancılığının Mevcut Durumu ve Geleceği. 2. Ulusal Süt Zirvesi, 20-121 Mayıs, İzmir.
• Taşkın, T., Ünal, H.B., Canbolat, Ö. (2015). Koyunculuğun Temel Esasları. Hasad Yayıncılık, İstanbul.
• Tatlıdil, H. (2002). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz, Akademi Matbaası, Ankara.
• TÜİK (2016). İllere Göre Koyun Sayısı Dağılımı (baş)-2016, http://www.tuik.gov.tr/HbGetir.do?id =24655&tb_id=7 (Erişim tarihi Aralık 2018)
• TÜİK (2017). Hayvancılık İstatistikleri, http://www.tuik.gov.tr/ PreTablo.do?alt_id=1002
• Tüzüntürk, S. (2009). Çok Boyutlu Ölçekleme Analizi: Suç İstatistikleri Üzerine Bir Uygulama, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(2): 71-91.
• Uzmay, A., Çınar, G. (2017). The Likelihood of Sheep Meat Consumption in Turkey. Ital. J. Food Sci., 29: 209-221. doi: 10.14674/1120-1770/ijfs.v582
• Yaylak, E., Önenç, A., Taşkın, T., Konca, Y. (2010). İzmir İli Ödemiş Belediye Mezbahasında Kırmızı Et Üretiminin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. E.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 40(3): 81-88
• Yavuz, F., Işık, H., Demir, N. (2009). Destekleme Politikalarının Hayvancılık Sektörü Üzerine Etkilerinin Bölgesel Karşılaştırmalı Analizi. TÜBİTAK TOVAG Proje 108O269: 127 s.