Öz
William
Shakespeare’in trajediyi işlediği ve en etkileyici oyunlarından biri olan Hamlet bir çok kez Türkçeye tercüme
edilmiş ve yayımlanmıştır. İstanbul Üniversitesi İngiliz Edebiyatı Seminerinin
bir parçası olarak oluşturulan, Halide Edib Adıvar ve öğrencisi Vahit Turhan’ın
1941 yılında yaptığı Hamlet çevirisi ise, çevirinin yanı sıra bilgilendirici ek
bir bölümle okura daha çok eğitici bir eser özelliğiyle ulaşmaktadır. Kaynak metnin yazarından, esere, metnin
karakter analizine kadar detaylı bilgilerin de yer aldığı çeviri eser bir
“külliyat” olarak hazırlanmıştır. Hamlet’in o dönemde yapılan diğer
çevirilerinden farklı olarak çevirmenler “bir mukaddime ile notlar”
eklemişlerdir. Bunun yanı sıra çeviriye yazdıkları “ilk söz”, kullandıkları
“dipnotlar” ve çeşitli çeviri stratejileriyle de özellikle Türkçeye özgü
ifadeleri seçerek görünür olmayı tercih etmişlerdir denebilir. Hamlet
çevirisinden öte okura, yazar Halide Edib’in “Hamlet” eseri izlenimi verildiği
düşünülmektedir. Halide Edib çevirmen kimliğinin yanı sıra yazar kimliği ile de
metni şekillendirmektedir. Okurun çeviri eseri okumadan önce eserin yazıldığı
dönem, yazar, karakterler, metin içi göndermeleri okuyarak bilgisel yönden
donanımlı bir hale gelmesi beklenmektedir. Dolayısıyla çeviride okurun metni
yeterince anlamasını engelleyecek bir ihtimal bu şekilde ortadan kaldırılmaya
çalışılmıştır. Bu çalışmada özgün metnin çevirisi dışında çeviri esere
çevirmenler tarafından eklenen yan metinler (ilk söz, mukaddime ve dipnotlar)
Gérard Genette’in metinlerarası ilişkileri açıklamak için önerdiği
“Metinsel-Aşkınlık Kuramı”nda bahsettiği yan-metinsellik (paratextuality)
temelinde ele alınacaktır. Yan metinlerin eserin çevrilmek için seçilmesinin
nedenlerini ortaya koyduğu düşünülmektedir. Bu çalışmanın kuramsal temelini ise
Gideon Toury’nin norm ve kısıtlamaları esas alan, erek odaklı kuramı
oluşturacak ve çalışmada “Çeviri Normlarının Doğası ve Çevirideki Rolü” (“The
Nature and Role of Norms in Translation”) başlıklı makalesi esas alınacaktır.
Yan metinsel öğeler ile çeviri sürecini yönlendiren normlar tespit edilmeye
çalışılacaktır. Bu kapsamda özgün metnin, yan-metinler ve çeviri metin
sayesinde nasıl bir “Külliyat”a dönüştüğü üzerinde durulacaktır. Çeviri
çözümlerinden örnekler alınarak, “ilk söz” ve “mukaddime”de yer verilen öncül
normların ve süreç öncesi normların ne derece uygulandığı belirlenecektir. Bu
bağlamda bu çalışmanın amacı “yan-metinsel öğeler” sayesinde çevirmenin yazar
kimliği ile metni nasıl şekillendirdiğini göstermek olacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Bengi-Öner, Işın (2001). Çeviri Kuramlarını Düşünürken, İstanbul: Sel Yayıncılık.
- Edib, H., Turhan, V. (1941). Hamlet. İngiliz Edebiyatı Seminer Mesaisinden Shakespeare Külliyatı No:1. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Neşriyatından No.155. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası
- Edib, H, (1942). Tenkidi Tenkid. Tercüme. (19 Temmuz 1942) sayı: 14 Cilt: 3 Maarif Vekilliği Neşriyat Müdürlüğü, Ankara: Maarif MatbaasıNutku, Ö . (1972). Çağdaş Hamlet. Tiyatro AraştırmalarıDergisi,.3, 107-118
- Paker, S. (1986). Türkçe’de ilk Hamlet çevirileri (Saliha Paker, Türkiye’de Hamlet, New Comparison, No.2 1986, Londra ss 89-105 – Metis Çeviri s 20 İngilizceden çeviren Güzin Özkan)
- Shakespeare ,W. (1999). The Tragedy of Hamlet, Prince of Denmak electronic source. 17 Ekim 2017 tarihinde https://www.w3.org/People/maxf/XSLideMaker/hamlet.pdf sitesinden alınmıştır.
- Venuti, L. (1995). Translator’s Invisibility: A History of Translation. London and New York: Routledge.
Öz
Hamlet which is
a typical Shakespearean tragedy and which is one of the most fascinating plays of
him has been translated into Turkish many times and published by different
publishing houses. Translation of Hamlet
by the author and translator Halide Edib Adıvar and her student Vahit Turhan (1941)
reaches to the reader as a kind of an educative text with its informative
introduction part in addition to the translation. Translation which also
included detailed information about the author, the main text and the character
analysis was prepared as “a complete work” (külliyat). Translators added notes
within an introduction part (mukaddime) as distinct from other translations at
that period. Besides, it can be said that by choosing Turkish words
specifically and adding “preface” (ilk söz), “endnotes” and using various
translation strategies, they preferred to be more visible. It’s thought that
the impression of reading Halide Edib Adıvar’s Hamlet is given to the reader in addition to reading the
translation of Hamlet. Halide Edib Adıvar
shapes the text with both her translator and author identity. It’s expected
from the readers that, they would become equipped with the period, the author,
characters and intertextual references by reading these paratexts. Thus it was
tried to avoid any probability of not being comprehended by the reader in that
way. In this study, paratexts (introduction, preface and endnotes) that were
added to the main text apart from the translation will be handled with
paratextuality based on Gérard Genette’s Transtextual Theory. Paratexts are
thought to present the reason of why the source text has been selected.
Accordingly the theoretical side of this study is based on Gideon Toury’s
theory about norms and limitations and his article of “The Nature and Role of
Norms in Translation” will be used at this study. Norms that rules the
translation process will be tried to be identified by using paratexts. Within
this scope, how the source text was transformed to “a complete work” by using
paratexts and target text will be discussed. Through getting samples from
translation solutions, initial and preliminary norms which were placed in
“preface” (ilk söz) and “introduction” (mukaddime) will be specified. In this
regard the aim of this study is to show how the text can be shaped by the
author identity of the translator with paratexts.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Bengi-Öner, Işın (2001). Çeviri Kuramlarını Düşünürken, İstanbul: Sel Yayıncılık.
- Edib, H., Turhan, V. (1941). Hamlet. İngiliz Edebiyatı Seminer Mesaisinden Shakespeare Külliyatı No:1. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Neşriyatından No.155. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası
- Edib, H, (1942). Tenkidi Tenkid. Tercüme. (19 Temmuz 1942) sayı: 14 Cilt: 3 Maarif Vekilliği Neşriyat Müdürlüğü, Ankara: Maarif MatbaasıNutku, Ö . (1972). Çağdaş Hamlet. Tiyatro AraştırmalarıDergisi,.3, 107-118
- Paker, S. (1986). Türkçe’de ilk Hamlet çevirileri (Saliha Paker, Türkiye’de Hamlet, New Comparison, No.2 1986, Londra ss 89-105 – Metis Çeviri s 20 İngilizceden çeviren Güzin Özkan)
- Shakespeare ,W. (1999). The Tragedy of Hamlet, Prince of Denmak electronic source. 17 Ekim 2017 tarihinde https://www.w3.org/People/maxf/XSLideMaker/hamlet.pdf sitesinden alınmıştır.
- Venuti, L. (1995). Translator’s Invisibility: A History of Translation. London and New York: Routledge.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Edebi İncelemeler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 2 Temmuz 2019 |
| Gönderilme Tarihi | 30 Kasım 2018 |
| Kabul Tarihi | 23 Mayıs 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 18 Sayı: 3 |