Wallerstein’ın Tezlerine Yanıt Olarak Eleştirel Rasyonalite Temelli Sosyal Bilimler Modeli: Sosyal Bilimlerin Krizi ve Çok-Paradigmalılık Bağlamında Karl Popper

Yıl 2016, Sayı: 1 - 2016, 30 - 63, 31.01.2016

Ömer Faik Anlı

Öz

Wallerstein’a göre, doğa bilimleri, sosyal bilimler ve beşeri disiplinler arasındaki üçlü bölünme artık eskiden olduğu gibi kendiliğinden açık görünmemektedir. Bu duruma bağlı olarak, artık geçmişte bırakıldığı düşünülen bazı kökensel epistemolojik tartışmalar yeniden açığa çıkmaktadır. Fakat bu tartışmalar bu kez saf kuramsal ‘münazaralar’ değillerdir. Bilgi kuramcıları,epistemolojik tartışmaları çözmeye başladıklarında, kurumsal olarak da ne yapılması gerektiğine karar vermek zorundadırlar. Wallerstein için, en acil sorun sosyal bilimlerin kendi kurumsal ve örgütsel yapısına ilişkindir. Bunun da ötesinde, “disiplinler-arasılık” bu sorunun yanıtı değildir. Bu epistemolojik tartışmanın en önemli sonucu, sosyal bilimlere “çok-paradigmalılık” üzerindenyapılan çağrıdır. Bu kavram altında açığa çıkan soru, sosyal bilimlerde bilim ana fikrini kaybetmeden nasıl olup da paradigmatik çoğulluğun sağlanabileceğidir. Diğer taraftan, çok-paradigmalı bilim ancak kurumsal olduğu denli kuramsal olarak da meşrulaştırılabilirse geliştirilebilir. Pozitivist yaklaşımın sınırlılığı bu tür soruların yanıtlanabilmesi için yetersizdir. Epistemolojik post-modern kuşkuculuk ise bazen pozitivist yaklaşımların sınırları konusunda, en az kendisi kadar eleştirel olan başka perspektiflerin mahkûm edilmesine neden olan, körükörüne bir teori düşmanlığına yol açabilmektedir. Çözüm, çok-paradigmalılık kavramını aynı anda mevcut bilgi kuramları arasında ve onların ötesinde tartışmayı, diyalog ve karşılıklı değişim için yeni yollar açmayı içermektedir. Poppercı yaklaşım bu kuramlardan biridir. Bu çalışmanın amacı Wallerstein’ın sosyal bilimlerin yenilenmiş, genişletilmiş ve anlamlı bir biçimde çoğullaştırılmış bir evrenselliği araştırmak için tüm paradigmaları incelemek ve öğretmek için açık olması gerektiği düşüncesi temelinde Poppercı yaklaşımı çözümlemektir.

Anahtar Kelimeler

Bilgi Kuramı, Eleştirel Rasyonalite, Popper, Sosyal Bilimler, Wallerstein, Çok-paradigmalılık

The Social Science Model Based On Critical Rationalism In Response To Wallerstein’s Thesis: Karl Popper, In The Context of The Crisis of Social Science and Multiple-paradigm

Öz

According to Wallerstein, the tripartite division between the natural sciences, the social sciences, and the humanities is no longer as self-evident as it once seemed. Therefore, some of the original epistemological debates which is now thought to have been left in the past arise again. But this time these debates are not purely theoretical discussions. When epistemologists begin to resolve the epistemological debates, they are in need of deciding what to do organizationally. For Wallerstein, the most immediate question is related to the organizational structure of the social sciences themselves. What is more, ‘interdisciplinarity’ is not an answer to this question. The most significant consequence of this epistemological debate has been the call for social science that is based on the concept of  multipleparadigm’. The question that comes to the light under this concept is how to take seriously a plurality of paradigms in social science without losing the main idea of the science. On the other hand, a multi-paradigmatic science will only thrive if it is legitimated as much it is legitimated as organizationally. The limitedness of the positivist approach is an obstacle to answering this kind of questions. As for the epistemological postmodern scepticism, it sometimes leads to an antagonism of theory which condemns the other perspectives equally critical of the limitedness of the positivist approach. The solution seems to involve arguing the concept of multiple-paradigm within the existing theories of knowledge while simultaneously establishing new avenues for dialogue and exchange between and beyond the existing theories. Popperian approach is one of these theories, and this article’s aim is to analyse it on the base of Wallerstein’s idea that the social sciences should embrace a very wide opening to research and teach on all paradigms in the search for renewed, expanded, and meaningful pluralistic universalism.

Anahtar Kelimeler

Social Sciences, Popper, Wallerstein, Multiple-paradigm, Critical Rationalism, Theory of Knowledge

Kaynakça

• Bacon, Francis (2012). Novum Organum. çev.Sema Önal. İstanbul: Say Yayınları.
• Chalmers, Alan. (2007). Bilim Dedikleri –Bilimin Doğası, Statüsü ve Yöntemleri Üzerine Bir Değerlendirme-. Çev. Hüsamettin Arslan. Ankara: Vadi Yayınları.
• Comte, Auguste. (2001). Pozitif Felsefe Kursları, Çev. Erkan Ataçay. İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Gulbenkian Komisyonu (2011). Sosyal Bilimleri Açın –Sosyal Bilimlerin Yeniden Yapılanması Üzerine Rapor-. (I. Wallerstein, C. Juma, E. Fox Keller vd). 8. Baskı. çev. Şirin Tekeli, İstanbul: Metis Yayınları.
• Hawking, Stephen & Mlodinow, Leonard. (2012). Büyük Tasarım. Çev. Selma Öğünç. İstanbul: Doğan Kitap.
• Kuhn, Thomas (2000). Bilimsel Devrimlerin Yapısı. Çev. Nilüfer Kuyaş. İstanbul: Alan Yayınları.
• Moles, Abraham. (2004). Belirsizin Bilimleri –İnsan Bilimleri İçin Yeni Bir Epistemoloji-. Çev. Nuri Bilgin. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Popper, Karl (2005). Unended Quest – An Intellectuel Autobiography. London: Routlegde.
• Popper, Karl (2008). Tarihsiciliğin Sefaleti. çev. Sabri Orman. İstanbul: Plato Film Yayınları.
• Popper, Karl (2012). Bilimsel Araştırmanın Mantığı. çev. İlknur Aka. İbrahim Turan. İstanbul: YKY.
• Popper, Karl (2015). Hayat Problem Çözmektir –Bilgi, Tarih ve Politika Üzerine-. çev. Ali Nalbant. 5. Baskı, İstanbul: YKY.
• Urry, John (2015). Mekânları Tüketmek. 2. Basım. çev. Rahmi G. Öğdül. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Wallerstein, Imanuel. (2005). Yeni Bir Sosyal Bilim İçin. Çev. Ender Abadoğlu. İstanbul: Aram Yayıncılık.
• Wallerstein, Imanuel. (2012). Bildiğimiz Dünyanın Sonu -Yirmi Birinci Yüzyıl İçin Sosyal Bilimler-. Çev. Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları.
• Wallerstein, Imanuel. (2013). Bilginin Belirsizlikleri, Çev. Berivan Alataş. İstanbul: Sümer Yayıncılık.
• Wallerstein, Imanuel. (2013b). Sosyal Bilimleri Düşünmemek. Çev. Taylan Doğan. İstanbul: bgst Yayınları.