İki Farklı Evren Tasarımı: Platon ve Aristoteles’te Bilim

Yıl 2021, Sayı: 1, 83 - 99, 25.04.2021

Neslihan Doğan

Öz

Bilme ediniminin kendisi ile eş güdümlü bir biçimde ilerleyen ve kapsamlı bir sorgulamayı içerisinde barındıran bilim, köklü bir anlama ve anlamlandırma etkinliğidir. Özünde dış dünyanın niceliksel ve niteliksel olgularını açıklama amacında olan bu etkinlik, tarihsel olarak da oldukça eskiye dayanmaktadır. Özellikle “doğa nedir?” sorusuyla başlayan ancak günümüzde evrenin daha tikel ve özel olgularını arayan bu uğraş, gerçekte konusunun veya nesnesinin hep aynı kaldığı bir sorgulamadır. Öyle ki, “doğada bulunan hareketliliğin ardında değişmeden kalan, daimi bir neden bulunabilir mi?” sorusuyla bu etkinliğe yaklaşan Platon ve Aristoteles, farklı iki temellendirmeyle evren tasarımlarını oluşturmuşlardır. Bu çalışmanın amacı ise doğa ve evren bilimi konusunun, Platon’da idealar kuramı; Aristoteles’te ise madde-form düşüncesi kapsamında açıklanması ve anlamlandırılmasıdır. Bu nedenle bakılan ilk çerçeve, benimsenen bu iki farklı bakış açısının, onların bilim anlayışları üzerine olan etkisini açıklamaktır. İkinci çerçeve ise bilim anlayışlarındaki konu, nesne ve yöntem tercihlerinin, doğa bilimi ve evren tasarımlarına nasıl yansıdığını ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

bilim, doğa, devinim, neden, madde, evren

Two Different Universe Designs: The Natural Science of Plato and Aristotle

Öz

Science, which progresses in coordination with the acquisition of knowing and includes a comprehensive questioning, is a profound understanding and interpretation activity. This activity, which in essence aims to explain the quantitative and qualitative phenomena of the external world, dates back to quite old times. Especially "what is nature?" This occupation, which started with the question, but is looking for more particular and special phenomena of the universe today, is an inquiry in which its subject or object remains the same. So much so that “can there be a permanent reason behind the mobility found in nature that remains unchanged?" Plato and Aristotle, who approached this event with their question, created universe designs with two different foundations. The aim of this study is the subject of nature and cosmology, the theory of ideas in Plato; In Aristotle, it is the explanation and interpretation within the scope of matter-form thought. Therefore, the first framework that is looked at is to explain the effect of these two different perspectives adopted on their understanding of science. The second framework is to reveal how the subject, object and method preferences in the understanding of science are reflected in natural science and universe designs.

Anahtar Kelimeler

science, nature, movement, cause, matter, cosmos

Kaynakça

• Aristoteles (2017). Metafizik (Ahmet Arslan, çev.). İstanbul: Divan Kitap.
• Aristoteles (2018b). Gökyüzü Üzerine (Saffet Babür, çev.). Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Aristoteles (2018a). Hayvanların Hareketleri Üzerine (Furkan Akderin, çev.). Ankara: Say Yayınları.
• Aristoteles (2018c). İkinci Çözümlemeler (Ali Houshiary, çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aristoteles (2019). Oluş ve Bozuluş (Y. Gurur Sev, çev.). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Aristoteles (2020). Fizik (Saffet Babür, çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cevizci, A. (Ed.) (1999). İdealar Kuramı. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Collingwood, R. G. (1999). Doğa Tasarımı (Kurtuluş Dinçer, çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Cushing, J. T. (2003). Fizikte Felsefi Kavramlar (B. Özgür Sarıoğlu, çev.). İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları.
• Falcon, A. (2005). Aristotle and The Science of Nature. New York: Cambridge University Press.
• Losee, J. (2001). A Historical Introduction to the Philosophy of Science. New York: Oxford University Press.
• Koyre, A. (2000). Bilim Tarihi Yazıları (Kurtuluş Dinçer, çev.). Ankara: Tübitak Yayınları.
• Mason, F. S. (2019). Bilimler Tarihi (Umut Daybelge, çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Platon (1999). Devlet (Sabahattin Eyüboğlu-M. Ali Cimcoz, çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Platon (2014). Parmenides (Saffet Babür, çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Platon (2015). Diyaloglar (Teoman Aktürel, çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Platon (2017). Phaidros (Furkan Akderin, çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Platon (2020). Timaios (Furkan Akderin, çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Ross, D. (2017). Aristoteles (Ahmet Arslan, çev.). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Reichanbach, H. (2019). Bilimsel Felsefenin Doğuşu (Cemal Yıldırım, çev.). Ankara: Fol Kitap.
• Topdemir, H. G. & Unat, Y. (2018). Bilim Tarihi. Ankara: Pegem Akademi.
• Topdemir, H. G. & Unat, Y. (2019). Bilim Tarihi ve Felsefesi. Ankara: Pegem Akademi.
• Unat, Y. (2013). İlkçağlardan Günümüze Astronomi Tarihi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Thilly, F. (2016). Felsefeye Yolculuk (İbrahim Şener, çev.). İstanbul: Karbon Kitap.
• Tepe, H. (2017). Varlık ve Bilgi. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Weber, A. (1938). Felsefe Tarihi (H. Vehbi Eralp, çev.). İstanbul: Sosyal Yayınlar.