Stoa Felsefesinde Düşler ve Düş Görenler

Yıl 2023, Sayı: 1, 80 - 94, 28.04.2023

Melike Molacı

Öz

Antikçağ insanı için düş görme bugün anlamakta hayli zorlanacağımız bir deneyimdi. Düşlerin, düş görenlerin ve düşleri yorumlayanların doğası Antikçağın sıradan insanları için olduğu kadar filozoflar, bilginler ve bilgeler için de merak konusuydu. Düş görme deneyimini araştıran Antikçağ filozofları birbirinden oldukça farklı sonuçlara ulaşmışlardı: Bir yanda düş görmeyi mistik bir deneyim, düşleri yorumlamayı da ustaca yahut kahince bir iş sayanlar vardı, öte yanda bunun aksini düşünen, hem düşlerin tanrısallığını hem de düş yorumculuğunu reddeden filozoflar bulunuyordu. Bununla birlikte bu karşıt kutupları uzlaştırmanın bir yolunu bulmuş görünen bir Antikçağ okulu, Stoacılık vardı. Stoacılar düşlere ve düş yorumculuğuna ilişkin yaklaşımlarıyla her iki görüşü de belirli bakımlardan benimsemiş, kehanete ve onun özel bir türü olan düş yorumculuğuna dair kuramlarıyla hem akla hem de inanca yer açmanın yollarını aramışlardı. Stoacıların bu konu hakkındaki görüşleri bugün için tali ve belki de anlamsızdır, fakat Antikçağ filozoflarının böyle bir konu hakkında ne düşündüklerini ve nasıl bir yol bulduklarını anlamaya çalışmak bilimle sözde bilimin, mistisizmle fizyolojinin, akılla inancın sınırları üzerine düşünmemiz için bir çağrıdır. Dolayısıyla bu çağrıyı dinlemek ve Stoacı düş görme deneyimini ayrıntılı olarak incelemek bu yazının amacını oluşturmaktadır. Bu amaç doğrultusunda yazıda “bilimsel bir mistisizm” ya da “mistik bir bilimcilik” şeklinde tanımlanmaya olanak veren

Anahtar Kelimeler

Stoacılık, Düş, Düş Yorumu, Kehanet, Bilim, Mistisizm

Kaynakça

• Aetius. Placita. H. Diels (ed.). Doxographi Graeci içinde (pp. 267-444). Berlin: Reimer.
• Amory, A. (1966). The Gates of Horn and Ivory. G. S .Kirk & A. Parry (Ed.). Yale Classical Studies 20: Homeric Studies içinde (pp. 2-57) New Haven: Yale University Press.
• Aristoteles. (2022a). Rüyalar. Y. Gurur Sev (Çev.). Parva Naturalia. (ss. 84-99) İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Aristoteles. (2022b). Uykuda Kehanet. Y. Gurur Sev (Çev.). Parva Naturalia. (ss. 100-107) İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Aristoteles. (2022c). Uyku ve Uyanıklık. Y. Gurur Sev (Çev.). Parva Naturalia. (ss. 67-83) İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Artemidorus. (2012). Artemidorus' Oneirocritica: Text, Translation, and Commentary. (D. E. Harris-McCoy, Trans.), Oxford: Oxford University Press.
• Augustine. (1965). City of God, Volume V: Books 16-18.35, (E. M. Sanford & W. M. Green, Trans.), Cambridge: Harvard University Press.
• Burkert, W. (1987). Greek Religion: Archaic and Classical, (J. Raffan, Trans.), Oxford: Blackwell Publishing.
• Cicero, M. T. (1923). On Divination, W. A. Falconer (Trans), On Old Age. On Friendship. On Divination içinde (pp. 212-539), Cambridge: Harvard University Press.
• Cicero, M. T. (2012). Tanrıların Doğası, (Ç. Menzilcioğlu. Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Çakmak, C. (2005). Herakleitos’ta Uyku ve Rüyalar, İnsancıl, 2005, c. 4, ss. 1–7.
• Dodds, E. R. (1951). The Greeks and the Irrational, California: University of California Press.
• Empiricus, S. (1949). Against Professors. (R.G. Bury. Trans.). Cambridge: Harvard University Press.
• Galen. (1823). De dignotione ex insomniis. C. G. Kühn (Ed.). Galeni opera omnia VI içinde (pp. 832-835) Hildesheim: Georg Olms Verlagsbuchhandlung.
• Galen. (1879). Historia philosophia. H. Diels (ed.). Doxographi Graeci içinde (pp. 595-648). Berlin: Reimer.
• Harris, W. V. (2009). Dreams and Experience in Classical Antiquity, Cambridge: Harvard University Press.
• Herakleitos. (2005). Fragmanlar, (C. Çakmak. Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Hippocrates. (1931). Regimen IV-Dreams. W. H. S. Jones (Trans. & Ed.). Hippocrates: Nature of Man. Regimen in Health. Humours. Aphorisms. Regimen 1-3. Dreams. Heracleitus: On the Universe içinde (pp. 421-447) Cambridge: Harvard University Press.
• Homeros. (2006). Odysseia, (A. Erhat & A. Kadir. Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Homeros. (2007). İlyada. (A. Erhat & A. Kadir. Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Kessels, A. H. M. (1969). Ancient Systems of Dream-Classification, Mnemosyne, Vol. 22, Fasc. 4, pp. 389-424.
• Kessels, A. H. M. (1978). Studies on the Dream in Greek Literature, Utrecht: HES Publishers.
• Laertius, D. (1931). Lives of Eminent Philosophers Books 6-10. (R.D. Hicks, Trans.), Cambridge: Harvard University Press.
• Miller, P. C. (2015). Geç Antikçağda Düş Görme: Bir Kültürün Düş Gücüne İlişkin Araştırmalar, (M. Yolal, Çev.), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Oberhelman, S. M. (2013). Introduction: Medical Pluralism, Healing, and Dreams in Greek Culture. S. M. Oberhelman (Ed.), Dreams, Healing, and Medicine in Greece içinde (pp. 1-30) Burlington: Ashgate Publishing Company.
• Osmanoğlu, Ö. (2017). Aristoteles’in Rüya Teorisi ve ‘Rüyalar Üzerine’ Adlı Eserinin Çevirisi, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4, ss. 139-173.
• Nemesius. De natura hominis. Graece et Latine. (ed. Ch. F. Matthaei). Halle: Gebauer.
• Platon. (1958). Devlet. (S. Eyüpoğlu & M. A. Cimcöz. Çev.), İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Platon. (2001). Timaios. (E. Güney & L. Ay. Çev.), İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Platon. (2012). Phaidon. (N. Kalaycı. Çev.), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Platon. (2016). Sokrates’in Savunması. (A. Çokona. Çev.), İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Platon. (2020). Kriton. (E. Çoraklı. Çev.), İstanbul: Alfa Yayınları.
• Plutarch. (1976). Against the Stoics on Common Conceptions. H Cherniss. (Trans.). Moralia Volume XIII: Part 2. (pp. 660-873) Cambridge: Harvard University Press.
• Seneca, L. A. (1928). Moral Essays Vol I. (J. W. Basore. Trans.). Cambridge: Harvard University Press.
• Simplicii. (1907). In Aristotelis Categorias Commentarium (Commentaria in Aristotelem Graeca Vol VIII). (C. Kalbfleisch. Ed.). Berlin: Reimer.
• Stobaei, I. (1884). Anthologium Volume II. (C. Wachsmuth & O. Hense. Eds.), Berlin: Apud Weidmannos. von Arnim, H. (1964). Stoicorum Veterum Fragmenta Vol. I-IV, Stuttgart: Teubner.