Metaverse (Öte-Evren) Ekolojisinin Eğitime Yansımalarının Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 1 - 15, 29.06.2025

Burhan Akpınar , Ayşenur Kuloğlu , Taha Yasin Akyıldız

Öz

Bu çalışmanın amacı, metaverse (öte evren) olgusunu eğitim ve teknoloji ilişkisi perspektifinden analiz etmektir. Derleme niteliğindeki bu çalışmada, ilgili literatürden seçilen veriler doküman analizi yöntemi ile incelenmiştir. Metaverse olgusunun tarihsel arka planı, yapısı, uygulama alanları ve eğitimi dönüştürme potansiyeli ele alınmıştır. Bulgular, yeni nesil internet teknolojilerine dayalı sanal bir ekosistem olan metaversenin, eğitim teorisi ve öğretim uygulamaları üzerinde önemli etkileri olduğunu göstermektedir.
Olumlu bir açıdan bakıldığında, metaversenin eğitim içeriğini zenginleştirdiği, öğrencilerin ders materyallerine erişimini artırdığı ve akademik, duygusal ve sosyal gelişimlerini desteklediği belirlenmiştir. Bu nedenle, metaverse ekosisteminin Türk eğitim sisteminin Bilgi Çağı’na uyum sağlamasında önemli katkılar sunma potansiyeline sahip olduğu değerlendirilmiştir. Bununla birlikte, metaversenin formal eğitimi zaman ve mekân bağlamından kopararak bozabileceği, kimlik karmaşasına yol açabileceği ve eğitimin epistemolojik temellerini zayıflatabileceği konusunda endişeler dile getirilmiştir. Ayrıca, metaversenin bağımsız bir eğitim ekosistemine dönüşmesiyle öğrenci, öğretmen ve bilgi kavramlarının rollerinde belirsizlikler yaratabileceği ifade edilmiştir. Son olarak, metaversenin eğitimin sosyal ve politik boyutları üzerindeki etkisinin, bireyin ulusal kimliğini zedeleyerek küresel güçlerin dijital sömürge malzemesi haline getirme riski taşıdığına dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Metaverse ekolojisi , Metaverse ekosistemi , Öte-evren , Sanal ve dijital eğitim ortamı

Evaluation of the Reflections of Metaverse Ecology on Education

Öz

The aim of this study is to analyze the metaverse phenomenon from the perspective of the relationship between education and technology. This review study used data selected from relevant literature and analyzed it through document analysis. The historical background, structure, applications, and transformative potential of the metaverse in education were examined. The findings suggest that the metaverse, a virtual ecosystem based on next-generation internet technologies, has notable impacts on educational theory and teaching practices.
From a positive perspective, the metaverse enriches educational content, enhances students’ access to learning materials, and supports academic, emotional, and social development. Thus, it has the potential to contribute to the adaptation of the Turkish education system to the Information Age. However, concerns were noted regarding the metaverse’s potential to disrupt formal education by isolating it from time and space, leading to identity confusion and weakening the epistemological foundations of education. Furthermore, as the metaverse transforms into an independent educational ecosystem, it may create ambiguities in the roles of students, teachers, and knowledge. Lastly, its influence on the social and political dimensions of education raises concerns about undermining national identity and exposing individuals to the risks of digital colonialism by global powers.

Anahtar Kelimeler

Metaverse ecology , Metaverse ecosystem , Virtual and digital education environment

Kaynakça

• Akpınar, B. ve Akyıldız, T. Y. (2022). Yeni eğitim ekosistemi olarak metaversal öğretim. Tarih Okulu Dergisi, 15(56), 873-895. https://doi.org/10.29228/joh.56881
• Akpınar, B. (2017). Eğitimde Program Geliştirme. Data Yayınları. https://doi.org/10.14527/9786052410509.02
• Akpınar, B. ve Halitoğlu, S. (2022). Digital transformation in education: Metavaryal. 4th International Symposium on Global Pandemics and Multidisciplinary Covid-19 Studies, March 1-2, 2022 / Ankara, Turkey
• Alanka, Ö. ve Cezik, A. (2017). Dijital epistemoloji: sanal gerçeklik ve bilginin değişen doğası İçinde "İletişim ve Kültür" (Eds. Suat Gezgin ve Tuğba Akdal). Eğitim Yayınları.
• Ardıç, E. ve Altun, A. (2017). Dijital çağın öğreneni. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 1, 12-30.
• Arslan, S., Bütün, M., Gökçek, T., Güneş, G., Çakıroğlu, O., Baran, B. ve Coştu, S. (2017). Yaşamdaki matematiğe yönelik 3b sanal öğrenme ortamının (MATHLIFE) uygulanması: Deneyimler ve zorluklar. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 8(3), 459-480.
• Artkan, M., Kaya M. (2021). Mimarlık eğitimini z kuşağı İle yeniden düşünmek: Bir görsel öğrenme biçimi olarak "Bricolage". International Design and Art Journal, 3(1), 54-69.
• Avcı, K. Ş. (2017). 3 boyutlu sanal öğrenme ortamında probleme dayalı öğrenmenin, kavramsal anlama ve problem çözmeye dayalı öğrenme performansı üzerindeki etkisi [Doktora tezi, Sakarya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Avşar Arık, I. (2018). Teknoloji bağımlılığı ve sosyal kimlik oluşumu: Y nesli. [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Ayiter, E. (2008). Art Education in a metaverse: ground<c>. https://www.academia.edu/1795393/Art_Education_in_a_metaverse_ground_c (Erişim: 11.10. 2021).
• Bakioğlu, A. ve Şentuna, T. (2001). İnternet ile eğitimde öğretmen ve okulyöneticilerinin görevleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(9), 10-18.
• Balcı, A. (2009). Sosyal Bilimlerde Araştırma. Pegem Akademi.
• Baloğlu, F. (1999). İnternetteki kaynakların bilimsel çalışmalarda gösterilmesi. Sosyoloji Konferansları, 26, 1999, 253-257.
• Balyer, A. (2016). Öğretmen liderler: Öğretmen algıları üzerine nitel bir araştırma. İlköğretim Online, 15(2), 391-407. https://doi.org/10.17051/io.2016.81764
• Batu, M. ve Kocaömer, C. (2023). Metaverse nedir? literatür art alanı bağlamında yeni bir tanım önerisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 51, 92-112.
• Can, E. (2020). Coronavirüs (Covid-19) pandemisi ve pedagojik yansımaları: Türkiye'de açık ve uzaktan eğitim uygulamaları. AUAd, 6(2), 11-53.
• Ceylan-Dabakoğlu, S. ve Aksoy, Ş. (2020). Second life sanal ortamının özellikleri ve sanat eğitimi kapsamında değerlendirilmesi. E. Journal of Human Sciences, 17(2), 485-512. https://doi.org/10.14687/jhs.v17i2.5769
• Choi, H.S ve Kim, S. H. (2017). A content service deployment plan for metaverse museum exhibitions-Centering on the combination of beacons and HMDs. International Journal of Information Management, 37, 1519-1527. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2016.04.017
• Çakır Yeygel, S. (2017). Sosyal medyada dijital aktivist haraketler üzerine kuramsal bir İnceleme. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 5(2), 753-783. https://doi.org/10.19145/e-gifder.303261
• Damar, M. (2021). Eğitimde dijitalleşme ve yeni yaklaşımlar. T. Talan (Ed), Metaverse ve eğitim teknolojisi (s. 162-192) içinde. Efe Akademi.
• Demir, M. N. (2020). Sosyo-epistemik bir argüman olarak dijital estetik şiddet. Felsefe Dünyası Dergisi, 72, 332-350.
• Demirbağ, İ. (2020). Üç boyutlu sanal dünyalar. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 6(4), 97-112.
• Deniz, L. ve Tutgun Ünal, A. (2019). Sosyal medya çağında kuşakların sos-yal medya kullanımı ve değerlerine yönelik bir dizi ölçek geliştirme çalışması. OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(18), 1025-1057. https://doi.org/10.26466/opus.557240
• Duan, H., Li, J., Fan, S., Lin, Z., Wu, X. ve Cai, W. (2021). "Metaverse for social good: A university campus prototype". In Proceedings of the 29th ACM International Conference on Multimedia (MM '21), October 20-24, 2021, Virtual Event, China. https://doi.org/10.1145/3474085.3479238
• Eraslan, L. (2021). Metaverse. https://www.yenisafak.com adresinden 22 Mart 2022 tarihinde alınmıştır.
• Erden, N. S. (2017). Yeni nesillere yeni öğretim yöntemleri: Z kuşağının öğrenme stilleri ve yükseköğrenim İçin öneriler. International Journal of Academic Value Studies, 3(12), 249-257. https://doi.org/10.23929/javs.329
• Ergin, A. (1998). Öğretim Teknolojisi İletişim. Anı Yayıncılık.
• Erkılıç, H. ve Dönmez, S. C. (2020). Sanal gerçeklik anlatısının izini sürmek: Trinity VR ve selyatağı VR örnekleri. Sine Filozofi Dergisi, Özel Sayı, 318-344. https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.674107
• Fettahlıoğlu, S., Birin, C. ve Yıltay, S. (2018). Teknoloji kabul modeline göre kuşaklar arası farklılığın İncelenmesi: Akıllı telefon uygulamaları kullananlara yönelik bir araştırma. Journal of Social And Humanities Sciences Research, 5(29), 3904-3915. https://doi.org/10.26450/jshsr.904
• Fırat, D. ve Kayacan, D. (2020). Teknolojinin eğitimdeki dönüştürücü etkisi üzerine düşünmek. Eğitim Bilim ve Toplum, 19(73), 30-48.
• Gennett, Z. A. (2010). Shortfall online: The development of an educational computer game for teaching sustainable engineering to millennial generation students. [Master Thesis, The Department of Mechanical and Industrial Engineering Northeastern University Boston, Massachusetts].
• Glesne, C. (2014). Nitel Araştırmaya Giriş (Çev: Ali Ersoy ve Pelin Yalçınoğlu). Anı Yayıncılık.
• Göker, G. (2017). Dijital heterotopyalar: "Başka" Bir bağlamda yeni medya. Selçuk İletişim, 9(4),164-188.
• Güzel, E. (2016). Dijital kültür ve çevrimiçi sosyal ağlarda rekabetin aktörü: "Dijital Habitus". Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 4(1), 82-103. https://doi.org/10.19145/guifd.26114
• Halisdemir, M. (2015). Okul yöneticilerinin z kuşağına yönelik tutumları ve z kuşağının okul yöneticisi algısı. [Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Hazneci, U. Ö. (2019). "Güncel artırılmış gerçeklik uygulamalarının eğitim alanında kullanımı üzerine bir inceleme". Ondokuz Mayıs Üniversitesi Uluslararası 100. Yıl Eğitim Sempozyumu 26-28 Ekim 2019 (s. 499-508). Samsun.
• İlic, U. (2013). Yabancı dil öğretiminde üç boyutlu sanal dünyalar uygulaması. [Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• İsmailzada, L. (2017). Sanal dünyada sanal dönüşüm. Yeni Medya Elektronik Dergi, 1(3), 227-236. https://doi.org/10.17932/IAU.EJNM.25480200.2017.1/3.227-236
• Kanematsu, H., Kobayashi, T., Barry, D. M., Fukumura, Y., Dharmawansa, A. ve Ogawa, N. (2014). Virtual STEM class for nuclear safety education in metaverse. Elsevier Procedia Computer Science, 3, 1255-1261. https://doi.org/10.1016/j.procs.2014.08.224
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Kardaş, S. (2018). Dijital sosyoloji ya da yeni toplumsallıklar. [Yüksek Lisans Tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi], https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Kesgin, G. (2019). X,Y,Z kuşaklarının yaşlılara yönelik tutumunun ölçülmesi; İstanbul İli, Kadıköy İlçesi Örneği. [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi], https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Kim, J.G. (2021). A study on metaverse culture contents matching platform. International Journal of Advanced Culture Technology, 9(3), 232-237.
• Kiraz, A. (2014). Yapay zekâ destekli sanal laboratuvar tasarımı: Çekme deneyi uygulaması. [Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Koçak, Ö., Karakuş Yılmaz, T. ve Göktaş, Y. (2018). Bir öğrenme ortamı olarak sanal dünyaların tasarımında karşılaşılan pedagojik zorluklar. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 8(2), 90-106. https://doi.org/10.17943/etku.364110
• Lee, J. Y. (2021). A study on metaverse hype for sustainable growth. International Journal of Advanced Smart Convergence, 10(3), 72-80.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber (Çev. Selahattin Turan). Nobel Yayıncılık.
• Merwe, D. (2021). "The metaverse as virtual heterotopia". 3rd World Conference on Research in Social Sciences. 22-24 October, 2021, Vienna, Austria. https://doi.org/10.33422/3rd.socialsciencesconf.2021.10.61
• Mete, M.H. (2022), Metaverse teknolojileri ve etki alanları. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(2), 155-171.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (2016). Nitel Veri Analizi (Çev: Sadegül Akbaba Altun ve Ali Ersoy). Pegem Akademi.
• Narin, N. G. (2021). A content analysis of the metaverse articles. Journal of Metaverse, 1(1), 17-24.
• Öktem, M. Kemal ve Çiftçi, L. (2020). Kamu yönetimi -teknoloji etkileşimi ve Türk eğitim sistemi. Kamu Yönetimi ve Teknoloji Dergisi, 1, 28-40.
• Özdemir, B. (2019). Dijitalleşen İletişim ortamlarında kimlik İnşası ve benlik sunumu: İletişim fakültesi öğrencileri üzerine bir araştırma. Yeni Medya Elektronik Dergi, 3(3), 178-191. https://doi.org/10.17932/IAU.EJNM.25480200.2019.3/3.178-191
• Özodaşık, M. (2019). Z nesli ve İletişim sorunları. Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Uluslararası Hakemli Dergisi, 27(4), 113-136.
• Pamukcu, B. S. ve Çakır, H. (2020). İşbirlikli öğrenmeyi destekleyen üç-boyutlu sanal öğrenme ortamı geliştirilmesi: Bir durum çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49, 530-563. https://doi.org/10.9779/pauefd.582519
• Park, S. M. ve Kim, Y. G. (2022). Metaverse: Taxonomy, components, applications, and open challenges. IEEE Access, 10, 4209-4251 https://doi.org/10.1109/ACCESS.2021.3140175
• Parlak, B. (2017). Dijital çağda eğitim: Olanaklar ve uygulamalar üzerine bir analiz. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22 (Özel Sayı), 1741-1759.
• Punch, K. F. (2011). Sosyal Araştırmalara Giriş: Nicel ve Nitel Yaklaşımlar (Çev: D. Bayrak, H. Bader Arslan ve Z. Akyüz) (2. Baskı). Siyasal Kitabevi.
• Soylu, M. S. (2019). Artırılmış gerçeklik uygulamalarına yönelik eğitim programının okul öncesi öğretmen adaylarının tutum ve görüşlerine etkisi. [Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2016). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Şahin, G. (2016). Second life oyununun sosyal bilgiler öğretiminde deneyimsel öğrenmeye yönelik bir model olarak kullanılması. [Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Şimşek, İ., Erbay, H. N. ve Kirişçi, M. (2019). Üç boyutlu sanal öğrenme ortamında 5. sınıf düzeyinde kesirlerin öğretimi: Second life örneği. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 139-154. https://doi.org/10.29299/kefad.2018.20.01.005
• Taş, H. Y., Demirdöğmez, M. ve Küçükoğlu, M. (2017). Geleceğimiz olan z kuşağının çalışma hayatına muhtemel etkileri. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(13), 1031-1048. https://doi.org/10.26466/opus.370345
• Taşlıbeyaz, E. (2019). Z kuşağı İle İlgili araştırma eğilimlerinin ve eğitime yönelik katkılarının analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3), 715-729. https://doi.org/10.16953/deusosbil.456533
• Tepe, T. (2019). Başa takılan görüntüleyiciler için geliştirilmiş sanal gerçeklik ortamlarının öğrenme ve buradalık algısı üzerine etkilerinin İncelenmesi. [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi] https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Tezci, E. ve Uysal, A. (2004). Eğitim teknolojisinin gelişimine epistemolojik yaklaşımların etkisi. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 3(2), 158-164.
• Topu, F. B. (2015). 3 boyutlu sanal ortamdaki rehberli ve rehbersiz öğrenmenin öğrenci meşguliyeti ve başarısına etkisi. [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Tsai, C.C., Chai, C.S., Wong, B. K. S., Hong, H.Y. ve Tan, S. C. (2013). Positioning design epistemology and its applications in education technology. Educational Technology & Society, 16(2), 81-90.
• Ulaş, İ (2013). Yabancı Dil Öğretiminde Üç Boyutlu Sanal Dünyalar Uygulaması. [Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Warburton, S. (2009). Second Life in higher education: Assessing the potential for and the barriers to deploying virtual worlds in learning and teaching. British Journal of Educational Technology, 40(3), 414-426. https://doi.org/10.1111/j.1467-8535.2009.00952.x
• Yang, Q., Zhao, Y., Huang, H. ve Zheng, Z. (2022). Fusing Blockchain and AI with Metaverse: A Survey (s. 1-15). https://arxiv.org/pdf/2201.03201.pdf
• Yardımcı, Y. (2021). Z kuşağının sosyal medya kullanım alışkanlıklarıyla değerlerin İncelenmesinde medya okuryazarlığının önemi: Sakarya üniversitesi İletişim fakültesi örneği. [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (9. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, D. (2013). Üç-boyutlu çok-kullanıcılı sanal ortamların İşbirlikli takım çalışmaları İçin kullanılması. [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Yıldız, M. (2023). “Metaverse ve metafizik”. Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi, 7(4), 646-662.
• Yoo, G. S. ve Keung, C. (2021). A study on the development of a game-type language education service platform based on metaverse. Journal of Digital Contents Society, 22(9), 1377-1386. https://doi.org/10.9728/dcs.2021.22.9.1377