TBMM’ye 1986-2025 arasında sunulan kanun tekliflerinde öğretmenlerle ilgili konuların analizi

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 749 - 782, 30.11.2025

Taner Atmaca , Eren Kesim , Hamit Özen

https://doi.org/10.33400/kuje.1730579

Öz

Bu araştırma, 1986-2025 yılları arasında Türkiye Büyük Millet Meclisine (TBMM) sunulan öğretmenlik mesleğine ilişkin kanun tekliflerini incelemeyi amaçlamaktadır. TBMM, yasama organı olarak kamusal alanı ilgilendiren her türlü konunun görüşüldüğü, çeşitli yasaların çıkarıldığı en üst kurumdur. Diğer memurların yanı sıra özellikle öğretmenleri ilgilendiren pek çok yasal düzenleme çeşitli dönemlerde TBMM çatısı altında farklı politik görüşler etrafında ele alınmış ve tartışılmıştır. Bunların bir kısmı yasal düzenlemeler sonucunda kanun haline gelirken kimisi ise kanunlaşma aşamasına gelmeden reddedilmiştir. Araştırmada, öğretmenlerin toplumsal statüsü, mesleki hakları, istihdam biçimleri ve yasal güvenceleri gibi konuların yasama sürecinde nasıl temsil edildiği analiz edilmiştir. Nitel metodoloji içinde yer alan doküman incelemesi modeliyle yürütülen bu araştırmada, TBMM’nin resmî web sitesinden elde edilen 321 kanun teklifi betimsel ve içerik analizi teknikleriyle analiz edilmiştir. Ortaya çıkan bulgulara göre, öğretmenlerle ilgili tekliflerin büyük çoğunluğu “özlük hakları ve statü” ile “istihdam türleri ve kadro” temalarında yoğunlaşmaktadır. Özellikle ek gösterge, maaş artışı, kadroya geçiş, atama kolaylıkları gibi maddi ve yapısal talepler ön plana çıkarken; eğitimde hukuki denetim, erişim adaleti ve uluslararası iş birlikleri gibi daha bütüncül düzenlemelerin oldukça sınırlı kaldığı görülmektedir. Ayrıca tekliflerin büyük kısmının hükümsüz kaldığı, yasalaşma oranlarının ise oldukça düşük olduğu belirlenmiştir. Bu bulgular, öğretmenlik mesleğine yönelik yasama faaliyetlerinde daha çok kısa vadeli taleplerin önceliklendirildiğini, mesleğin gelişimini önceleyen yapısal dönüşüm önerilerinin ise sınırlı düzeyde gündeme geldiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

öğretmenlik mesleği , kanun teklifleri , mesleki haklar , eğitim politikaları

Etik Beyan

Yayın Etiği Beyanı Bu araştırmanın planlanmasından, uygulanmasına, verilerin toplanmasından verilerin analizine kadar olan tüm süreçte “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında uyulması belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Yönergenin ikinci bölümü olan “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlığı altında belirtilen eylemlerden hiçbiri gerçekleştirilmemiştir. Bu çalışmanın yazım sürecinde bilimsel, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Etik kurul izin bilgileri Araştırmada kamuya açık veriler kullanıldığı ve doküman inceleme çalışması olduğu için Etik Kurul İzni alınmasını gerektiren çalışmalar grubunda yer almamaktadır. Bu nedenle Etik Kurul İzni beyan edilmemiştir.

Destekleyen Kurum

Finansal Destek Yazarlar olarak, araştırmanın gerçekleştirilmesi sürecine yönelik herhangi bir finansal destek beyanımız bulunmamaktadır.

Teşekkür

Destek ve Teşekkür Yazarlar olarak, araştırmanın gerçekleştirilmesi sürecine yönelik herhangi bir destek ya da teşekkür beyanımız bulunmamaktadır.

Analysis of issues related to teachers in the legislative proposals submitted to the grand national assembly of Turkey between 1986 and 2025

Öz

This study aims to examine the legislative proposals concerning the teaching profession that were submitted to the Grand National Assembly of Türkiye (TBMM) between 1986 and 2025. The Turkish Grand National Assembly is the highest legislative body where public matters, including teacher-related regulations, are debated. While some proposals became law, others were rejected at various stages due to differing political views. The research analyzes how issues such as teachers’ social status, professional rights, employment types, and legal protections are represented within the legislative process. The study employs the document analysis method, one of the qualitative research techniques, and analyzes 321 legislative proposals retrieved from the official website of the TBMM using descriptive and content analysis. According to the findings, the majority of the proposals related to teachers are concentrated under the themes of “professional rights and status” and “employment types and staffing.” While tangible and structural demands such as additional compensation, salary increases, transition to permanent positions, and facilitation of teacher appointments are prominent, more comprehensive legislative proposals concerning legal oversight in education, equitable access, and international cooperation remain notably limited. Moreover, a significant portion of the proposals were declared null (expired without enactment), and the rate of enacted proposals is considerably low. These findings indicate that legislative initiatives regarding the teaching profession predominantly prioritize short-term demands, whereas structural transformation proposals aimed at advancing the profession receive limited attention in the parliamentary agenda.

Anahtar Kelimeler

teaching profession , legislative proposals , professional rights , educational policies

Kaynakça

• Akyüz, Y. (2016). Türk eğitim tarihi. Pegem Akademi.
• Akyüz, Y. (2019). Türkiye’de öğretmenlerin toplumsal değişimdeki etkileri (1839-1950). Pegem Akademi.
• Apple, M. (2006). Eğitim ve iktidar (Çev. Ergin Bulut). Kalkedon Yayınları.
• Arı, A. (2002). Tevhid-i Tedrisat ve laik eğitim. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 181-192.
• Bowen, G.A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Bozbayındır, F. (2019). Öğretmenlik mesleğinin statüsünü etkileyen unsurların öğretmen görüşleri temelinde incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(72), 2076-2104. https://doi.org/10.17755/esosder.583274
• Bozkurt, E., & Kutlu, H. (2021). Öğretmenlik mesleğinin imajı: toplumsal algı, mesleğin doğası, saygınlık ve gelecekteki durumuna ilişkin deneyimler. Uygulamada Eğitim ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(2), 114-142.
• Çelikten, M., Şanal, M., & Yeni, Y. (2005). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(19), 207-237.
• Darling-Hammond, L., Heyler, M.E., Gardner, M. (2017). Effective teacher professional development. Learning Policy Institute.
• Doğan, B., & Sönmez, B.A. (2021). Türkiye’de anayasa değişiklikleri kapsamında yürütmenin güçlendirilmesi eğilimi. Türk Kamu Yönetimi Dergisi, 2(1), 29-51. https://doi.org/10.51229/TUJPA.2021.8
• Durkheim, E. (2016). Eğitim ve sosyoloji (Çev. Pelin Ergenekon). Pinhan Yayıncılık.
• Ergün, M. (1982). Atatürk devri Türk eğitimi: 1923-1938. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Freire, P. (2019). Kültür işçileri olarak öğretmenler: öğretmeye cesaret edenlere mektuplar (Çev. Çağdaş Sümer). Yordam Kitap.
• Giroux, H. (2007). Eleştirel pedagoji ve neoliberalizm. Kalkedon.
• Gündüz, M. (2016). Maariften eğitime: tanzimattan cumhuriyete eğitim düşüncesinde dönüşüm. DoğuBatı Yayınları.
• Güven, İ. (2022). 100. yılına girerken Türkiye’de eğitim: cumhuriyet dönemi insan yetiştirme anlayışı. Demokrasi Platformu Dergisi, 11(37), 49-175.
• Harımdar, M. (2024). Duygusal emek ve tükenmişlik arasındaki ilişki: Denizli il milli eğitim müdürlüğü’ne bağlı devlet okullarında bir araştırma. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Herzberg, F. (1959). The motivation to work. John Wiley & Sons
• İnal, K. (1991). Durkheim’ın eğitim anlayışı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 24(2), 511-518.
• Kafadar, O. (2016). Türk eğitim düşüncesinde Batılılaşma. Vadi Yayınları.
• Kaplan, İ. (2019). Türkiye’de milli eğitim ideolojisi. İletişim Yayınları.
• Kaplan, A. Y. (2022). Yürütme organının kanun yapım sürecine etkisi bakımından Türk anayasalarının karşılaştırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(1), 117-170. https://doi.org/10.52273/sduhfd..1106242
• Karataş, İ. H. (2024). Yeni öğretmenlik meslek kanunu teklifi ve millî eğitim akademisi’nin kurulmasına dair. Okul Yönetimi (SAJ), 4(1), 1-10.
• Keleş, O., & Aslan, G. (2022). Neoliberal politikaların öğretmenlik mesleğine yansımalarına ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 55(2), 509-540.
• Kirby, F. (2019). Türkiye’de Köy Enstitüleri (Çev. Niyazi Berkes). Tarihçi Kitabevi.
• Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50(4), 370–396. https://doi.org/10.1037/h0054346
• MEB (2025). MEB mevzuat. Erişim: https://www.meb.gov.tr/mevzuat/liste.php?ara=2
• Oder, B.E., & Keskin, O.B. (2022). Popülizm ve Türk anayasa mahkemesi: oyun kurucu, popülist ve popüler. Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 13(25-26), 149-158.
• OECD (2019), TALIS 2018 Results (Volume I): Teachers and School Leaders as Lifelong Learners, TALIS, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/1d0bc92a-en
• Pakdil, N.B.H. (2024). 2017 Anayasa değişiklikleri sonrasında Türkiye’de kanun tekliflerinin hazırlanmasında yasama ve yürütmenin rolü. İstanbul Hukuk Mecmuası, 81(4), 943-995. https://doi.org/10.26650/mecmua.2023.81.4.0004
• Pişkin, Z., & Parlar, H. (2021). Toplumsal statü ve algı açısından öğretmenlik mesleğinin incelenmesi. Academic Platform Journal of Education and Change, 4(1), 1-28.
• Resmî Gazete (1939). Köy eğitmen kurslariyle ilk öğretmen okullarının idaresine dair kanun. Resmî Gazete Sayısı: 4258. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3704&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=3
• Resmî Gazete (1961). İlköğretim ve eğitim kanunu. Resmî Gazete Sayısı: 10705. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=222&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=4
• Resmî Gazete (1973). Milli eğitim temel kanunu. Resmî Gazete Sayısı. 14574. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=1739&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• Resmî Gazete (1986). Mesleki eğitim kanunu. Resmî Gazete Sayısı: 19139. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3308&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• Resmî Gazete (2024). Öğretmenlik meslek kanunu. Resmî Gazete Sayısı: 32696. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=7528&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• Salihoğlu, M., & Yayla, A. (2023). Hizmet içi eğitimlerin öğretmen niteliğine olan etkisinin değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 134-153.
• TBMM (2005). TBMM’de yasama süreci. TBMM Yayınları.
• TBMM (2018). Yasama el kitabı. TBMM Yayınları. https://cdn.tbmm.gov.tr/TbmmWeb/Yayinlar/Dosya/8746211c-9eed-4bb3-b8fc-8b255b45f39d.pdf
• Ulusoy, K., İşçi, T.G., & Erkuş, B. (2024). Öğretmenlik meslek kanununa ilişkin öğretmen görüşleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 13(1), 335-348. https://doi.org/10.7884/teke.1385561
• Yay, E., & Aktel, M. (2015). 1980 Sonrası dönemde Türk kamu yönetiminde zihinsel dönüşüm. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 7(2), 1-15.
• Yüksel, İ. (2018). 1982 Anayasası’na göre Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin kanun yapma yetkisi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi.