NIRXANDINA ÇANDA QUBEDEYÊN DIYARBEKIRÊ LI GOR QALIBA EŞQIYAYÊN CIVAKÎ YA ERIC HOBSBAWM

Yıl 2020, Sayı: 2, 110 - 119, 29.04.2020

Veysel Tanrıkulu

Öz

Yek ji hemanên çanda jiyana bajêr a Diyarbekirê “qubede” ne. Qubedeyên Diyarbekirê di nav civaka bajêr de ji ber gelek taybetiyên xwe hatine hez kirin. Em jî di vê xebata xwe de tîpa qubedeya Diyarbekirê li gor qaliba Eric Hobsbawm ya “eşqiyayên civakî” binirxînin. Eric Hobsbawm pirtûka xwe ya Eşkiyayan de li ser têgeha eşqiyatiyê disekine û piştî lêkolînên xwe wek pakrewanekê qalibek bi navê “eşqiyayên civakî” derdixe hole. Taybetiyên eşqiyayên civakî bi neh xalan de rêz dike. Qaliba ku Eric Hobsbawm ji bo kesayeta eşqiyayan derxistiye em ê biresînin çanda qubedetiya Diyarbekirê. Ji neh xalên eşqiyayên civakî heşt heb çanda qubedeyên Diyarbekirê de jî bêdîtin. Ji ber vê yekê em dikarin bibêjin ku qubedeyên Diyarbekirê dikare tevlî sinifandina eşqiyayên civakî bibe.

Anahtar Kelimeler

Diyarbekir, Qubede, Eric Hobsbawm, Eşqiyayên Civakî

THE INVESTIGATION OF DIYARBAKIR BULLY CULTURE IN ACCORDANCE WITH ERIC HOBSBAWM'S SOCIAL BANDIT PATTERN

Öz

In this study, bully which is one of the cultural elements of Diyarbakır city will be examined. We will evaluate the bully culture of Diyarbakır in accordance with the pattern of social bandit created by Eric Hasbawm. Eric Hasbawm, in his book “Bandit” examines the concept of banditry by considering its corresponding meanings in South America, the Balkans, Turkey, India and many countries. As a result of his studies, Eric Hasbawm has created a pattern of a hero in the name of a social bandit. He listed the nine main characteristics of these people as social heroes.
We will evaluate this pattern, which Eric Hasbawm produced for the people of peasant societies, based on Diyarbakir's bully culture. We will show how many of the Diyarbakır bullies are suitable for these listed traits. As a result of our study, we found that eight out of these nine basic traits of the social bandit, listed by Eric Hasbawm, were similar in the culture and behavior of the Diyarbakır bullies. Based on this, we have concluded that the bullies of Diyarbakır can be evaluated within the social bandit pattern.

Anahtar Kelimeler

Diyarbakir Bullies, , Social Bandit, Eric Hobsbwam

NIRXANDINA ÇANDA QUBEDEYÊN DIYARBEKIRÊ LI GOR QALIBA EŞQIYAYÊN CIVAKÎ YA ERIC HOBSBAWM

Öz

Diyarbakır’ın renkli yaşam kültür öğelerinden biri de kabadayılarıdır. Diyarbakır kabadayıları birçok özelliği ile şehir sakinleri tarafından sevilmiş ve saygı duyulmuştur. Bizler de bu çalışmamızda Diyarbakır kabadayı tipini Eric Hobsbawm’ın sosyal eşkıya kalıbına göre inceleyeceğiz. Eric Hobsbawm Eşkıyalar isimli kitabında Eşkıya kavramını birçok yönüyle ele alarak sosyal eşkıya tipini ortaya çıkarmıştır. Eric Hobsbawm bir halk kahramanı olarak gördüğü sosyal eşkıyanın özelliklerini dokuz maddede sıralamaktadır. Bizler de Eric Habsbawm’ın eşkıyalar için ürettiği sosyal eşkıya kavramını Diyarbakır kabadyılarına evireceğiz. Ve sıraladığı dokuz maddeye göre Diyarbakır kabadayılarını inceleyeceğiz.
Yaptığımız çalışma sonucunda Eric Hobsbawm’ın sıralamış olduğu sosyal eşkıyalığın dokuz temel özelliklerinden sekizinin Diyarbakır kabadayılarının yaşam kültürü ve davranışlarında benzer olduğunu tespit ettik. Buna dayanarak Diyarbakır kabadayılarını da sosyal eşkıya kalıbının içerisinde değerlendirilebileceği sonucuna vardık.

Anahtar Kelimeler

Diyarbakır Kabadayıları, Sosyal Eşkıya, Eric Hobsbwam

Kaynakça

• Cîhanî, P. (2013). Şîroveya Mem û Zina Ehmedê Xanî. İstanbul: Weşanên Nûbihar. (2. Baskı)
• Çelebi, E. (2010). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Bağdat, Basra, Bitlis, Diyarbakır, Isfahan, Malatya, Mardin, Musul, Tebriz, Van, C.1 4. Kitap. Amedakar: Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı. İstanbul: YKY.
• Diken, Ş. (2017). Seyda’nın Qırıxları. https://www.kulturservisi.com/p/seydanin-qirixlari/ Dîroka Lênerînê: 18.03.2020
• Emirî A. (2015). Osmanlı Doğu Vilayetleri. Amadekar: Prof. Dr. Abdulkadir Yuvalı û Doç. Dr. Ahmet Halaçoğlu. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı. 2. Baskı.
• Farqînî, Z. (2007). Ferhanga Kurdî-Tirkî. İstanbul: Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê.
• Gazi, M. (2006). Diyarbakır Türkçesi. İstanbul: Do Yayınları.
• Gazi, M. (2009). Diyarbekir Kabadayıları Delileri Pişo Meheme. İstanbul: Do Yayınları.
• Gazi, M. (2012). Diyarbakır’ın En Meşhur Kabadayısı Kürdo Meheme. http://politikart1.blogspot.com/2012/12/mustafa-gazi-diyarbakrn-en-meshur.html Dîroka Lênerînê: 18.03.2020
• Güzel, D. (1997). Qirix. İstanbul: Weşanên Avesta. Güzel, D. (2019). Qirix Kûto, Qirix Keko. Kovara Zrîng. Hejmar: 2: 3,32.
• Hobsbawm, E. J. (2011). Eşkıyalar. İstanbul: Agora Kitaplığı
• Îzolî, D. (1991). Ferheng Kurdî-Tirkî. Stockhlom: Weşanên Deng.
• Okumuş, E. (2012). “Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde Diyarbakır”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, Sayı:VII: 14-51.
• Yaşar, H. (2016). “Mondoros Mütareke’sinden Yunan İşgaline Batı Anadolu’da Eşkıyalık ve Asayişi Sağlama Çabaları”. Humanitas Uluslararası Sosya Bilimler Dergisi. 4 (8): 367-386.