ULUSLARARASI ÖĞRENCİ BAŞARILARINI DEĞERLENDİRME PROGRAMI’NA (PISA) GÖRE TÜRKİYE’DEKİ ÖĞRENCİLERİN MATEMATİK BAŞARILARI İLE İLİŞKİLİ DEĞİŞKENLERİN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Sayı: 57, 98 - 125, 30.01.2021

Özlem Okatan , Ekber Tomul

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de Uluslararası Öğrenci Başarılarını Değerlendirme Programı (PISA) 2012 uygulamasına katılan yaklaşık beş bin öğrencinin, matematik başarısını etkileyen değişkenleri belirlemektir. Çalışmada PISA 2012 verileri kullanılmıştır. Veriler OECD’nin PISA ile ilgili resmi web sayfası olan http://www.oecd.org/pisa/data/ adresinden alınmıştır. İlişkisel türdeki bu araştırmada, matematik başarısına etkisi araştırılan değişkenler; anne-baba eğitim düzeyi, cinsiyet, evde konuşulan dil, ESCS (ekonomik, sosyal ve kültürel statü) indeksi, öğrencilerin matematiğe dair kaygı ve tutumlarıdır. Bu değişkenlerin matematik başarısıyla ilişkisini belirlemek için Çoklu Regresyon Analizi kullanılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre, baba eğitim düzeyi (p>,05) dışındaki diğer bağımsız değişkenler tek başlarına bağımlı değişkeni anlamlı şekilde yordamaktadırlar (F(7:1487) =54,758, p<,05). Araştırmaya konu olan tüm değişkenlerin matematik başarısını ne kadar etkilediğini araştırılmış, analiz sonucunda matematik başarısı üzerinde en önemli değişkenin ESCS indeksi (β=,306) olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Standartlaştırılmış beta (B) değerleri incelendiğinde, yordayıcı değişkenlerin matematik puanları üzerindeki göreli önem sırası şu şekildedir; ESCS indeksi (β=,306), matematik kaygısı (β=-,210), cinsiyet (β=,089), anne eğitim düzeyi (β=,064), evde konuşulan dil (β=-,063), matematik tutumu (β=-,054). Regresyon katsayılarının anlamlılık düzeyleri incelendiğinde, bu değişkenlerin tümü istatistiksel olarak anlamlı yordayıcı değişkenlerdir. Bu bulgulardan, Türkiye’de matematik başarısında sosyo-ekonomik ve kültürel değişkenlerin önemli belirleyiciler olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen bulguların; eğitimde karar vericilere, uygulayıcılara, araştırmacılara ışık tutması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Matematik Okuryazarlığı, Matematik Tutumu ve Kaygısı, Sosyo-Ekonomik Düzey, PISA

Kaynakça

• Acar, T. ve Öğretmen, T. (2012). Çok düzeyli istatistiksel yöntemler ile 2006 PISA fen bilimleri performansının incelenmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 37(163).
• Acar, M. (2013). Öğrenci başarılarının belirlenmesi sınavında Türkçe dersi başarısının öğrenci ve okul özellikleri ile ilişkisinin hiyerarşik lineer model ile analizi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akyüz, G. ve Pala, N. (2010). PISA 2003 sonuçlarına göre öğrenci ve sınıf özelliklerinin matematik okuryazarlığına ve problem çözme becerilerine etkisi. İlköğretim Online Dergisi, 9(2), 668-678.
• Alkan, H., Güzel, E. ve Elçi, A.(2004). Öğrencilerin matematiğe yönelik tutumlarında matematik öğretmenlerinin üstlendiği rollerin belirlenmesi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya.
• Alpay, A. (2013). İlk ve ortaöğretim öğretmenlerinin öğrenmeyi olumsuz etkileyen öğrenci sorunlarına ilişkin bilgi düzeyleri ve çözüm önerileri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(1), 111-130.
• Anıl, D. (2009). Uluslararası Öğrenci Başarılarını Değerlendirme Programı (PISA)’nda Türkiye’deki öğrencilerin fen bilimleri başarılarını etkileyen faktörler. Eğitim ve Bilim, 34(152).
• Avcı, E., Coşkun Tuncel, O. ve İnandı, Y. (2011). Ortaöğretim on ikinci sınıf öğrencilerinin matematik dersine karşı tutumları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 50-58.
• Aydın, A., Sarıer, Y. ve Uysal, Ş. (2012). Sosyoekonomik ve sosyokültürel değişkenler açısından PISA matematik sonuçlarının karşılaştırılması. Eğitim ve Bilim Dergisi, 37(64), 20-30.
• Bacanlı, F. ve Sürücü, M. (2006). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin sınav kaygıları ve karar verme stilleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 45(2), 7-35.
• Bal, Ö. (2011). Seviye Belirleme Sınavı (SBS) başarısında etkili olduğu düşünülen faktörlerin sıralama yargıları kanunuyla ölçeklenmesi. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 2(2), 200-209.
• Bars, M. (2012). İlköğretim II. kademede matematik başarısını etkileyen faktörlere ilişkin öğrenci görüşlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Cananoğlu, E. (2011). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin öğrenilmiş çaresizlik düzeyleri ve algıladıkları sınıf atmosferinin sosyo-demografik değişkenlere göre incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Çanakçı, O. ve Özdemir, A. (2015). Matematik başarısı ve anne–baba eğitim düzeyi. doi: 10.17932/ IAU.IAUD.m.13091352.2015.7/25.19-36, bu çalışma 2008 yılı Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü yayınlanmamış doktora tezinden alınmıştır.
• Çelebi, N., Güner, H., Taşçı, G. ve Korumaz, M. (2014). Neoliberal eğitim politikaları ve eğitimde fırsat eşitliği bağlamında uluslararası sınavların (PISA, TIMSS ve PIRLS) analizi. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 3 (3).
• Çifçili, V.(2009). Sınıf içi disiplinde otorite. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (1), 91-103. Dam, H. (2008). Öğrencinin okul başarısında aile faktörü. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(14), 75-99.
• Dane, A., Kudu, M. ve Balkı, N. (2009). Lise öğrencilerinin algılarına göre, matematik başarısını olumsuz yönde etkileyen faktörler. EÜFBED - Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(1).
• Dursun, Ş. ve Bindak, R. (2011). İlköğretim II. kademe öğrencilerinin matematik kaygılarının incelenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 35 (1), 18-21.
• Dursun, Ş. ve Dede, Y. (2004). Öğrencilerin matematik başarısını etkileyen faktörler: matematik öğretmelerinin görüşleri bakımından. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24 (2), 217-230.
• Doğan, N. ve Barış, F. (2010). Tutum, değer ve öz yeterlik değişkenlerinin TIMSS-1999 ve TIMSS-2007 sınavlarında öğrencilerin matematik başarılarını yordama düzeyleri. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 1(1), 44-50.
• Engin, A., Özen, Ş. ve Bayoğlu, V. (2009). Öğrencilerin okul öğrenme başarılarını etkileyen bazı temel değişkenler. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,3 (1), 125-156.
• Engin, A., Demirci, N. ve Yeni, E. (2013).Stres ve öğrenme arasındaki ilişki. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 290-299.
• Erçelebi, H. (1996). Aile ve eğitim. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 60-63.
• Erol, O., Özaydın, B. ve Koç, M. (2010). Sınıf yönetiminde karşılaşılan olaylar, öğretmen tepkileri ve öğrenciler üzerindeki etkileri: Unutulmayan sınıf anılarının analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(1), 25-47.
• Gelbal, S. (2008). Sekizinci sınıf öğrencilerinin sosyoekonomik özelliklerinin Türkçe başarısı üzerinde etkisi. Eğitim ve Bilim, 33(150).
• Gök, M. (2015). Bişkek Şehrindeki 9. 10. ve 11.Sınıf Öğrencilerinin Akademik Başarısını Etkileyen Bazı Faktörlerin Analizi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(1).
• Gömleksiz, M. Ve Kan, A. (2012). Eğitimde duyuşsal boyut ve duyuşsal öğrenme. International Periodical For The Languages,7(1),1159-1177. Güler, H. (2013). Türk öğrencilerin PISA’ da karşılaştıkları güçlüklerin analizi. Eğitim Fakültesi Dergisi 26 (2), 501-522.
• Gümüşeli, A. (2004). Ailenin katılım ve desteğinin öğrenci başarısına etkisi. Bu yazı Özel Okullar Birliği Bülteni’nin Eylül 2004 yılı 2/6 sayısının ss.14-17’de yayımlanmıştır.
• Gün, Z. ve Erdem, Z. (2014). Uyum analizi yöntemiyle matematik başarısını etkileyen faktörlerin incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, DOI: http://dx.doi.org/10.17984/adyuebd.43951adresinden 26 Kasım 2016 tarihinde alınmıştır.
• Gürsakal, S. (2012). PISA 2009 öğrenci başarı düzeylerini etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 441-452.
• İlbağı E. ve Akgün, L. (2012). PISA 2003 öğrenci anketine göre 15 yaş grubu öğrencilerinin tutumlarının incelenmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi (BAED), 3(6), 67-90.
• İlhan, M. ve Öner Sünkür, M. (2013). Matematik kaygısının matematik başarısını yordama gücünün cinsiyet ve sınıf değişkenleri açısından incelenmesi. Gaziantep University Journal of Social Sciences (http://jss.gantep.edu.tr), 12(3), 427- 441.
• İnan, C. ve Bekler, E. (2014). PISA sınavlarında Türkiye’nin performansı ve öğretmen eğitiminde çözüm önerileri. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkishor Turkic,9(5), 1097-1118
• Kara, Y. ve Gelbal, S. (2013). İlköğretim öğrencilerinin başarılarını etkileyen özelliklerin tam sıralama halinde ikili karşılaştırmalar yöntemiyle ölçeklenmesi. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 4(1), 33-51.
• Keçeli Kaysılı, B. (2008). Akademik başarının arttırılmasında aile katılımı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 9 (1), 69-83.
• Kinay, İ. (2011). İlköğretim II. kademe öğrencilerinin matematik dersine yönelik korkuları: Diyarbakır ili örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Kolay, Y. (2004) Okul-aile-çevre iş birliğinin eğitim sistemindeki yeri ve önemi. Milli Eğitim Bakanlığı Dergisi,164.
• Köse, E. ve Küçükoğlu, A. (2009). Eğitim fakültelerindeki sınıf öğrenme çevresinin bazı değişkenler açısından değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi. Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3),61-73.
• Maya, İ. (2013). PISA sonuçları açısından ülkelerin eğitimli olmayan nüfus yapısının analizi: Uluslararası bir perspektif. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkishor Turkic, 8(8), 911-927.
• Memiş, A. (2007). Öğrencilerin çalıma oryantasyonlarını etkileyen demografik faktörler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 291-321.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (2010). PISA 2009 ulusal ön rapor.http://pisa.meb.gov.tr/wp-content/uploads Rapor.pdf 26 Kasım 2015 tarihinde alınmıştır.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (2013a). PISA 2012 ulusal ön raporu. http://yegitek.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2013_12/13053601_pisa2012_ulusal raporu.pdf 26 Kasım 2015 tarihinde alınmıştır.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (2013b). Okul öncesi eğitim programı ile bütünleştirilmiş aile destek eğitim rehberi (OBADER).http://tegm.meb.gov.tr /dosya/okuloncesi/obader.pdf 20Ekim 2016 tarihinde alınmıştır
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (2014b). PISA Türkiye resmi web sitesi. http://pisa.meb.gov.tr/?page_id=18 26 Kasım 2015 tarihinde alınmıştır.
• Oksal, A., Durmaz, B. ve Akın, A. (2013). SBS’ye hazırlanan öğrencilerin sınav ve matematik kaygılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education-CIJE, 2(4), 47-62.
• Ötken,Ş. ve Anıl, D. (2016). İlköğretim 7. sınıf başarısını yordayan değişkenlerin belirlenmesi. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 4(1), 1-15.
• Özabacı, N. Ve Acat, M. (2005). Sosyo-ekonomik çevreye göre ilköğretim öğrencilerinin başarısızlık nedenleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1).
• Özer, Y. ve Anıl, D. (2011). Öğrencilerin fen ve matematik başarılarını etkileyen faktörlerin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 313-324.
• Özkan, Y. ve Güvendir, M. (2014). Öğrencilerin sosyo-ekonomik özellikleri ile matematik başarıları arasındaki ilişki: PISA ve ÖBBS karşılaştırması. International Online Journal of Educational Sciences, 6 (3), 776-789.
• Öztürk, Y. ve Şahin, Ç. (2015). Matematiğe ilişkin akademik başarı-özyeterlilik ve tutum arasındaki ilişkilerin belirlenmesi.International Journal of Social Science Doi number :http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2621, 3, 343-366.
• Pala, N. (2008). PISA 2003 sonuçlarına göre öğrenci ve sınıf özelliklerinin matematik okuryazarlığına ve problem çözmeye etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
• Sapancı, A. (2005). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin duyuşsal özelliklerinin matematik dersindeki öğrenme düzeyi ile ilişkisi: Kayseri örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Saraçoğlu, F. (2016). İlköğretim altıncı sınıf öğrencilerinin matematik başarıları ve matematik dersine yönelik tutumlarının incelenmesi(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Kırşehir.
• Sarıer, Y. (2016). Türkiye’de öğrencilerin akademik başarısını etkileyen faktörler: Bir meta-analiz çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education), 31(3), 609-627.
• Savaş, E., Taş, S. ve Duru, A. (2010). Matematikte öğrenci başarısını etkileyen faktörler. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 113–132.
• Şahin, R., Sanalan, A., Bektaş, Ö.ve Kaygısız, Y. (2010). Ebeveynlerin fen okuryazarlık düzeylerinin ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin fen ve teknoloji dersi başarılarına etkisi. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(1), 125-143.
• Şentürk, B. (2010). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin genel başarıları, matematik başarıları, matematik dersine yönelik tutumları ve matematik kaygıları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,Afyonkarahisar.
• Taner, M. ve Başal, H. (2005). Farklı sosyoekonomik düzeylerde okulöncesi eğitimi alan ve almayan ilköğretim birinci sınıf öğrencilerinin dil gelişimlerinin cinsiyete göre karşılaştırılması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 395-420. Taylı, A. (2008). Okulu bırakmanın önlenmesi ve önlemeye yönelik uygulamalar. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1).
• Tezcan, M. (1997). Eğitim sosyolojisi.(11. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Tomul, E. (2007). Türkiye’de eğitime katılım üzerinde gelirin etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2).
• Tomul, E. (2008). Türkiye’de ailenin sosyo-ekonomik özelliklerinin eğitime katılım üzerinde göreli etkisi. Eurasian Journal of Educational Research, 30, 153-168.
• Ural, A. ve Çınar, F. (2013). Anne ve babanın eğitim düzeyinin öğrencinin matematik başarısına etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, bu çalışma 9-10-11 Mayıs 2013 tarihinde Burdur’ da düzenlenen “I. Uluslararası Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Öğrenci Kongresi” nde bildiri olarak sunulmuştur.
• Uysal, E. ve Yenilmez, K. (2011). Sekizinci sınıf öğrencilerinin matematik okuryazarlığı düzeyi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 1-15.
• Uzun, B., Gelbal, S. ve Öğretmen, T. (2010). TIMSS-R fen başarısı ve duyuşsal özellikler arasındaki ilişkinin modellenmesi ve modelin cinsiyetler bakımından karşılaştırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(2), 531-544.
• Yalçın, M., Aslan, S. ve Usta, E. (Tarihsiz). 2009 PISA sınavının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Mevlana International Journal of Education (MIJE), http://www.egitimbulteni.com/upload/yazi/S42 2 Aralık 2015 tarihinde alınmıştır.
• Yaşar, Ş. ve Papatğa, E. (2015). İlkokul matematik derslerine yönelik yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 5(2),113-124.
• Yenilmez, K. ve Duman, A. (2008). İlköğretimde matematik başarısını etkileyen faktörlere ilişkin öğrenci görüşleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 19.
• Yenilmez, K. ve Özabacı N. (2003). Yatılı öğretmen okulu öğrencilerinin matematik ile ilgili tutumları ve matematik kaygı düzeyleri arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(14), 132-145.
• Yerlikaya, İ. (2014). İlkokul ve ortaokul öğrencilerinin eğitime ilişkin motivasyonlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Tarih Okulu Dergisi, 7(19), 773-795.
• Yetkiner Özel, Z., Özel, S. ve Thompson, B. (2013). Türkiye’deki sosyo-ekonomik seviyeye bağlı matematik başarı farklılıklarının Avrupa Birliği Ülkeleri ile karşılaştırılması. Eğitim ve Bilim, 38(170).
• Yılmaz, B. ve Aztekin, S. (Tarihsiz). Türkiye’deki 15 yaş grubu öğrencilerin matematik okuryazarlığı başarılarını etkileyen bazı faktörlerin okul ve öğrenci düzeyine göre incelenmesi.http://kongre.nigde.edu.tr/ xufbmek/dosyalar/tam_metin/pdf/2359 2 Aralık 2015 tarihinde alındı.