YETERSİZLİĞE EBEVEYN TEPKİLERİ ÖLÇEĞİ: GELİŞTİRME VE PSİKOMETRİK ÖZELLİKLERİ

Yıl 2022, Sayı: 63, 333 - 359, 31.07.2022

Avşar Ardıç , Mustafa Baloğlu , Seray Olçay , Şahin Kesici

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1039943

Öz

Yeni bir üyenin aileye katılımının aile üzerinde olumlu ve olumsuz etkileri olmaktadır. Ailenin yeni üyesinin bir yetersizliği olması durumunda; ailenin işlevinin bozulduğu, bireylerin rollerinin değiştiği ve ailenin bu duruma psikolojik tepkiler verdiği alanyazında vurgulanmaktadır. Ailenin tepkilerini açıklayan modeller içinde en yaygın kabul göreni, Kübler-Ross tarafından yas travması için geliştirilen aşama modelidir. Bu çalışmanın amacı, Kübler-Ross tarafından geliştirilen bu modele dayalı olarak, ailenin yetersizliğe verdiği tepkileri ölçecek geçerli ve güvenilir bir nicel araç geliştirmektir. Bu amaç doğrultusunda, Ebeveyn Tepkileri Ölçeğinin (ETÖ) maddelerini oluşturmak için nicel yöntem kullanılmıştır. Aşamalar sonucunda elemelerden sonra geriye kalan 98 madde beşli Likert tipi ölçek formatına dönüştürülmüş ve toplam 304 yetersizliği olan çocuğun ebeveynine uygulanmıştır. Bu uygulamada elde edilen veriler ile ETÖ’nün faktör yapısı, geçerliliği ve güvenirliği incelenmiş ve sonuçlar rapor edilmiştir. ETÖ toplam 5 faktörden (şok, inkar ve suçluluk, pazarlık, depresyon, farkındalık ve kabul) oluşan bir yapı göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

özel eğitim, aile tepkileri ölçeği, aşama modeli, ailenin yetersizliğe uyumu, yetersizliği olan çocuklar

Kaynakça

• Allred, K. & Hancock, C. (2012). On death and disability: Reframing educators’ perceptions of parental response to disability. Society for Disability Studies in Disability Studies Quarterly, 32(4), 1-23.
• Ardıç, A. (2013). Otistik spektrum bozukluğu tanısı almış çocukların ailelerine yönelik bir psiko-eğitsel grup programının ebeveynlerin bazı psikolojik değişkenleri üzerindeki etkisi [Effects of psycho-educational group program on the psychological variables of parents whose the children with autistic spectrum disorders] (Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezinden edinilmiştir. (Tez Numarası: 331078)
• Boström, P. K., Broberg, M. & Hwang, P. (2010). Parents’s descriptions and experiences of young children recently diagnosed with intellectual disability. Child: Care, Health and Development, 36(1), 93-100.
• Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Ankara: Pegem Akademi.
• Carpenter, S. (2018). Ten steps in scale development and reporting: A guide for researchers. Communication Methods and Measures, 12(1), 25-44.
• Chavira, V., Lopez, S. R., Blacher, J. & Shapiro, J. (2000). Latina mothers’ attributions, emotions, and reactions to the problem behaviors of their children with developmental disabilities. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 41(2), 245-252.
• DeVellis, R. F. (2003). Scale development theory and application (2th Ed.). New York: SAGE Publication, Inc.
• Friehe, M. J., Bloedow, A. & Hense, S. (2003). Counseling families of children with communication disorders. Communication Disorders Quarterly, 24(4), 211-220.
• George, D. & Mallery, P. (2003). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference. 11.0 update (4th ed.). Boston: Allyn & Bacon.
• Gonen-Avital, S. (2016). Cultural diversity and its implication on parents’ attitudes toward their child learning disability: An outline of research study. Studia Edukacyjne, 40, 353-377.
• Hadjiyiannakou, A., Ioannou, C. & Tziogkouros, C. (2007). Parents of disabled children. The educational system and the everyday challenges. International Journal about Parents in Education, 1, 145-150.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2013). Multivariate data analysis. Pearson Education Limited.
• Haley, M., Hammond, H., Ingalls, L. & Marin M. R. (2013). Parental reactions to special education individual education program process: Looking through the lens of grief. Improving Schools, 16(3), 232-243.
• Kaplan, R. M., & Saccuzzo, D. P. (2017). Psychological testing: Principles, applications, and issues. Cengage Learning.
• Kara, E. (2018). Engelli çocuğa sahip annelere yönelik manevi destek ile güçlendirme uygulaması [Empowerment implementation with mental support for mother with handicapped children]. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(57), 311-322.
• Karasar, N. (2008). Bilimsel araştırma yöntemi [Scientific reserach methods]. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kılıç, S. (2016). Cronbachs alfa reliability coefficient. Journal of Mood Disorders, 6(1), 47-48. https://doi.org/10.5455/jmood.20160307122823
• Kim, H. (2013). Statistical notes for clinical researchers: Assessing normal distribution using skewness and kurtosis. Restorative Dentistry & Endodontics, 38(1), 52-54. https://doi.org/10.5395/rde.2013.38.1.52
• Kübler-Ross, E. (1969). On death and dying. New York: The Macmillan Kübler-Ross, E. & Kessler, D. (2005). On grief and grieving: Finding the meaning of grief through the five stages of loss. New York: Scribner.
• Lee, D. G., & Lim, H. (2008). Scale construction. Research Design in Counseling, 494-510.
• Lewis-Beck, M, Bryman, A., & Liao, T. (2004). Encyclopaedia of social science research methods. SAGE Publication Inc.
• Linkowski, D. C. (1971). A scale to measure acceptance of disability. Rehabilitation Counseling Bulletin, 14(4), 236-244.
• Livneh, H. & Antonak, R. F. (2005). Psychosocial adaptation to chronic illness and disability: A primer for counselors. Journal of Counseling & Development, 83, 12-20.
• Livneh, H. & Antonak, R. F. (1990). Reaction to disability: An emprical investigation of their natüre and structure. Journal of Applied Rehabilitation Counseling, 21(4), 13-21.
• Luterman, D. (2004). Counseling families of children with hearing loss and special needs. The Volta Review, 104(4), 215-220.
• Muscott, H. S. (2010). Exceptional partnerships: Listening to the voices of families. Preventing School Failure: Alternative Education for Children and Youth, 46(2), 66-69.
• Ober, A. M., Granello, D. H. & Wheaton, J. E. (2012). Grief counseling: An investigation of counselors’ training, experience, and competencies. Journal of Counseling & Development, 90, 150-159.
• O’Shea, D. J., O’Shea, L. J., Algozzine, R. ve Hammitte, D. J. (2001). Families and teachers of individuals with disabilities: Collaborative orientations and responsive practices. Boston: Allyn and Bacon.
• Ray, J., Pewitt-Kinder, J. & George, S. (2009). Partnering with families of children with special needs. Young Children, 64(5), 16-22.
• Shea, T. M. ve Bauer, A. (1991). Parents and teachers of children with exceptionalieties: A hand- book for collaboration (2nd ed.). Boston: Allyn and Bacon.
• Tedeschi, R. G. ve Calhoun, L. G. (2004). Posttraumatic growth: Conceptual foundation and empirical evidence. Pyschological Inquiry, 15, 1-18.