SURİYELİ GÖÇMEN ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÖĞRENCİLERİN TÜRKİYE’DEKİ EĞİTİM DURUMLARI: ÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMENLERİNİN GÖRÜŞLERİ

Yıl 2025, Sayı: 73, 465 - 510, 31.01.2025

Abdulkadir Kocaoğlu , Nevin Güner

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1462688

Öz

2011 yılında Suriye’de başlayan iç savaş nedeniyle üç buçuk milyondan fazla Suriyeli göçmen Türkiye’ye göç etmiş, bu göçmenler için beş ilde yedi Geçici Barınma Merkezi (GBM) kurulmuştur. Bu merkezlerde göçmenlerin beslenme, barınma, güvenlik, sağlık ve eğitim gibi temel ihtiyaçları karşılanmaya çalışılmaktadır. Göçmenlerin yaklaşık yarısı (%48,8) okul çağındaki çocuklardan oluşmakta ve aralarında özel gereksinimli olanlar da bulunmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye'nin Suriye sınırına yakın bir ilindeki GBM'de bulunan okullarda Suriyeli göçmen özel gereksinimli öğrencilerle (SGÖGÖ) çalışan sekiz özel eğitim öğretmeninin deneyimleri incelenmektedir. Nitel araştırma yöntemi desenlerinden fenomenolojiyle tasarlanan çalışmada, veriler yarı yapılandırılmış görüşmelerle toplanmış ve betimleyici fenomenolojik analizle incelenerek yedi tema ve 19 alt tema elde edilmiştir. Sonuçlar incelendiğinde özel eğitim öğretmenlerinin çalıştıkları ortamın fiziksel özelliklerini yeterli buldukları ancak dil ve kültür farklılıkları nedeniyle SGÖGÖ’lerle çalışırken zorlandıklarını ve nitelikli bir eğitim veremediklerini ifade ettikleri görülmüştür. Ayrıca öğretmenler, Suriyeli göçmen ebeveynlerin çocuklarının özel gereksinim durumuna kaderci bir yaklaşım sergilemelerinin ve çocuklarının eğitimine yeterince önem vermemelerinin, SGÖGÖ’lerin eğitim yaşamlarını olumsuz etkilediğini belirtmişlerdir. Bu nedenle öğretmenler, Suriyeli göçmen ebeveynlerin özel eğitim hakkında bilinçlendirilmesi için çalışmalar yapılmasını ve gereksinim duydukları desteklerin sağlanmasını önermişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Suriyeli göçmen özel gereksinimli öğrenci, geçici barınma merkezi, kültürel ve dilsel çeşitlilik, göç ve özel eğitim, betimleyici fenomenolojik analiz

EDUCATION STATUS OF SYRIAN MIGRANT STUDENTS WITH SPECIAL NEEDS IN TÜRKİYE: VIEWS OF SPECIAL EDUCATION TEACHERS

Öz

As a result of the civil war that began in Syria in 2011, over 3.5 million Syrian migrants have moved to Türkiye. Seven temporary accommodation centers (TACs) were established in five provinces to address basic needs such as nutrition, shelter, security, health, and education. Nearly half (48.8%) of the migrants are school-age children, including those with special needs. This study examines the experiences of eight special education teachers working with Syrian migrant students with special needs (SMSSN) in a TAC near Türkiye's border with Syria. Data were collected through semi-structured interviews and analyzed using descriptive phenomenological methods, yielding seven themes and 19 sub-themes. Findings show that teachers considered the physical conditions of their work environment sufficient but faced significant challenges due to language and cultural barriers, which hindered their ability to provide quality education. Teachers also reported that Syrian parents’ fatalistic attitudes toward their children's special needs and their lack of involvement in education negatively affected SMSSN. They emphasized the need for efforts to raise awareness among Syrian parents about special education and provide necessary support to improve the educational experiences of SMSSN.

Anahtar Kelimeler

Syrian migrant student with special needs, temporary accommodation center, cultural and linguistic diversity, migration and special education, descriptive phenomenological analysis

Kaynakça

• Akbar, S., & Woods, K. (2020). Understanding Pakistani parents’ experience of having a child with special educational needs and disability (SEND) in England. European Journal of Special Needs Education, 35(5), 663-678.
• Akıncı, B., Nergiz, A., ve Gedik, E. (2015). Uyum süreci üzerine bir değerlendirme: Göç ve toplumsal kabul. Göç Araştırmaları Dergisi 1(2), 58-83.
• Arastaman, G., Öztürk Fidan, İ., ve Fidan, T. (2018). Nitel araştırmada geçerlik ve güvenirlik: kuramsal bir inceleme. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 37-75.
• Aydeniz, S., ve Sarıkaya, B. (2021). Göçmen çocukların eğitiminde yaşanan sorunlar ve çözüm önerilerine ilişkin öğretmen görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 50(1), 385-404.
• Aydin, H. & Kaya, Y. (2017). The educational needs of and barriers faced by Syrian refugee students in Turkey: A qualitative case study. Intercultural Education, 28(5), 456-473.
• Aydin, H. & Kaya, Y. (2019). Education for Syrian refugees: The new global issue facing teachers and principals in Turkey, Educational Studies, 55(1), 46-71.
• Aykırı, K. (2017). Sınıf öğretmenlerinin sınıflarındaki Suriyeli öğrencilerin eğitim durumlarına ilişkin görüşleri. Turkish Journal of Primary Education, 2, 44-56.
• Bahrami, N., Soleimani, M. A., Yaghoobzadeh, A., & Ranjbar, H. (2016). Researcher as an instrument in qualitative research: Challenges and opportunities. Advances in Nursing & Midwifery, 25(90), 27–37.
• Bayraklı, H. (2024). A systematic review on Syrian refugee children with disabilities in Türkiye. European Journal of Special Needs Education, 39(4), 597–611. https://doi.org/10.1080/08856257.2023.2263716
• Brantlinger, E., Jimenez, R., Klingner, J., Pugach, M., & Richardson, V. (2005). Qualitative studies in special education. Exceptional Children, 71(2), 195–207.
• Caldin, R. (2014). Inclusive Social Networks and Inclusive Schools for Disabled Children of Migrant Families. ALTER- European Journal of Disability Research 8 105–117.
• Canbey Özgüler, V., Erdoğan, M. M. ve Demirkaya, S. (2018). Göç kavramına ilişkin temel bilgiler. V. Canbey Özgüler (Ed.). Göç ve Göçmen Sorunları, içinde (s. 1-22). Anadolu Üniversitesi
• Castles, S. (2010). Understanding global migration: A Social transformation perspective. Journal of Ethnic and Migration Studies, 36(10), 1565-1586.
• Collins, C. S., & Stockton, C. (2022). The theater of qualitative research: The role of the researcher/actor. International Journal of Qualitative Methods, 21, 1609-4069.
• Creswell, J. W. (2009). Research Design: Qualitative, Quantitative, And Mixed Methods Approaches, (3. bs.). Los Angeles, CA: Sage Publications.
• Cummings, K. P., & Hardin, B. J. (2017). Navigating disability and related services: Stories of immigrant families. Early Child Development and Care, 187(1), 115-127.
• Cülha, A. ve Demirtaş, H. (2020). Dezavantajlı bir grup olarak geçici koruma statüsündeki öğrencilerin eğitim öğretim hizmetlerinden yararlanma durumlari. Harran Maarif Dergisi, 5(2), 46-75.
• Çetin, A. ve Koç, S. (2021). Özel gereksinimli göçmen öğrencileri tanılama, yerleştirme ve izleme sürecinde yaşanan sorunlar Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(2), 516-536.
• Daudji, A., Eby, S., Foo, T., Ladak, F., Sinclair, C., Landry, M. D., Moody, K., & Gibson, B. E. (2011). Perceptions of disability among south Asian immigrant mothers of children with disabilities in Canada: İmplications for rehabilitation service delivery. Disability and Rehabilitation, 33(6), 511-521.
• Demir Başaran, S. (2020). Suriyeli mülteci öğrencilerin öğretmeni olmak: Öğretmenlerin okul deneyimleri. Eğitim ve Bilim, 46(206), 331-354.
• Dew, A. (2022). Drivers and destinations: people with disability from Syrian and Iraqi refugee backgrounds making the journey to Australia, Journal of Ethnic and Migration Studies, 0, 1-18.
• Dew, A., Lenette, C., Smith, L., Boydell, K., Bibby, H., Lappin, J., Coello, M., Raman, S., Velkou, K., Wells, R., Momartin, S.
• Blunden, H., Higgins, M., Murad, M., Barry, J., & Mohammad, Y. (2021). To the Arabic community disability is not normal: Multiple stakeholder perceptions of the understandings of disability among Iraqi and Syrian people from refugee backgrounds. Journal of Refugee Studies, 34(3), 2849–2287.
• Dew, A., Lenette, C., Wells, R., Higgins, M., McMahon, T., Coello, M., Momartin, S., Raman, S., Bibby, H., Smith, L., &
• Boydell, K. (2023). ‘In the beginning it was difficult but things got easier’: Service use experiences of family members of people with disability from Iraqi and Syrian refugee backgrounds. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 20(1), 33–44.
• Emin, M. N. (2016). Türkiye’deki Suriyeli çocukların eğitimi: temel eğitim programları. Seta yayınları, 153. http://file.setav.org/Files/Pdf/20160309195808_turkiyedeki-suriyeli-cocuklarin-egitimi-pdf.
• Eranıl, A., & Kasalak, G. (2024). Bir kriz daha mı? Suriyeli mülteci çocuklar ve çalkantili süreçteki türk eğitim sistemi. Eğitim ve Bilim, 49(219). doi:http://dx.doi.org/10.15390/EB.2024.12328
• Erdoğan, M. M. (2015). Türkiye’deki Suriyeliler: Toplumsal Kabul ve Uyum. Ankara: Hacettepe Üniversitesi: Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Ersoy, A. F. (2019). Fenomenoloji. A. Saban ve A. Ersoy (3. bs.) (Eds.). Eğitimde Nitel Araştırma Desenleri içinde (s. 51-105). Ankara: Anı Yayıncılık
• Ferris, E. & Winthrop, R. (2010). Education and displacement: Assessing conditions for refugees and internally displaced persons affected by conflict. UNESCO. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000190715
• Giorgi, A. (2009). The Descriptive Phenomenological Method İn Psychology: A Modified Husserlian Approach. Pittsburgh, PA: Duquesne University Press
• Giorgi, A. P. & Giorgi, B. M. (2003). The descriptive phenomenological psychological method. M. Camic, J. E. Rhodes, & L. Yardley (Eds.). Qualitative Research İn Psychology: Expanding Perspectives İn Methodology And Design içinde (s. 243–273). American Psychological Association.
• Göç İdaresi Başkanlığı [GİB]. (2024). Yıllara Göre Geçici Koruma Kapsamındaki Suriyeliler. https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638
• Hamilton, P. (2013). Including migrant worker children in the learning and social context of the rural primary school. International Journal of Primary, Elementary and Early Years Education 3-13, 41(2), 202-217.
• Human Rights Watch. (2015). Geleceğimi Hayal Etmeye Çalıştığımda Hiçbir Şey Göremiyorum Türkiye’deki Suriyeli Mülteci Çocukların Eğitime Erişiminin Önündeki Engeller–Kayıp Nesil Olmalarını Önlemek. https://www.hrw.org/sites/default/files/report_pdf/turkey1115tu_web.pdf
• Hurley, J. J., Warren, R. A., Habalow, R. D., Weber, L. E., & Tousignant, S. R. (2014). Early childhood special education in a refugee resettlement community: Challenges and innovative practices. Early Child Development and Care, 184(1), 50-62. doi:10.1080/03004430.2013.769214
• International Organization for Migration (2022). Word Mıgration Report. https://publications.iom.int/books/world-migration-report-2022
• International Organization for Migration. (2019). Glossary on Migration. https://publications.iom.int/system/files/pdf/iml_34_glossary.pdf
• İçel, K., Ocak, G., & Akkaş Baysal, E. (2024). Farklı uyruklardan öğrencilerin uyum sınıfında bireysel ve kültürel farklılıklardan kaynaklanan sorunları hakkındaki öğretmen görüşleri. Eğitim ve Bilim, 49(218). http://dx.doi.org/10.15390/EB.2024.12536
• İçişleri Bakanlığı. (2014). Geçici Koruma Yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/21.5.20146883.pdf Jørgensen, C. R., Dobson. G., & Perry, T. (2021). Migrant children with special educational needs in european schools – a review of current issues and approaches. European Journal of Special Needs Education 36(3), 438-453.
• Kabaktepe, B. (2023). Özel gereksinimli çocuğu olan göçmen ailelerin çocuklarına yönelik eğitim hizmetleri [Yüksek lisans tezi, Giresun Üniversitesi]. (Tez No. 814537). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kadıoğlu, A. İ. (2020). Suriye iç savaşı ve Türkiye: Çatışma, güvenlik ve sığınma. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(29), 2179-2213. https://doi.org/10.26466/opus.714551
• Kanat, K.B. & Üstün, K. (2015). Turkey’s Syrian refugees. Report no: 49. https://file.setav.org/Files/Pdf/20150428153844_turkey%E2%80%99s-syrian-refugees-pdf.pdf
• Karsli-Calamak, E., & Kilinc, S. (2021). Becoming the teacher of a refugee child: Teachers’ evolving experiences in Turkey. International Journal of Inclusive Education, 25(2), 259-282.
• Kaya, A. & Yıldız, G. (2023). Twice a minority: Education and life experiences of war victim refugee youth with developmental disabilities and those of their parents in Türkiye. Participatory Educational Researcher, 10(1), 330-343.
• Keser, F. (2024). Özel gereksinimli mülteci çocukların eğitimi sürecinde yaşanan problemler ve çözüm önerileri [Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi]. (Tez No. 881267). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kim, I. & Dababnah, S. (2021). Transition to adulthood: Perspectives of Korean immigrant parents of individuals with intellectual and developmental disabilities. Career Development and Transition for Exceptional Individuals, 45(3), 120-130.
• Kim, K. M. & Hwang, S. K. (2018). Being a “good” mother: Immigrant mothers of disabled children. International Social Work, 62(4).
• Kocaoğlu, A., & Güner, N. (2024). Suriyeli özel gereksinimli göçmen öğrencilerin eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecinin sınıf öğretmeni ve rehberlik ve araştırma merkezi personeli görüşleri doğrultusunda incelenmesi. Harran Maarif Dergisi, 9(2), 194-237. https://doi.org/10.22596/hej.1488335
• Kocaoğlu, A., & Güner Yıldız, N. (2024). Suriyeli göçmen çocukların Türk eğitim sistemi içindeki durumları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(3), 626-640. https://doi.org/10.17860/mersinefd.1605877
• Kocaoğlu, A., Çayır, A., & Güner Yıldız, N. (2023). A review of research on the education of migrant students with special needs. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 24(4), 559-576. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.1223932
• Kocaoğlu, A., & Güner, N. (2023, November 1-3). Being a parent of a special needs child in temporary accommodation for migrants [Conference abstract]. 9th International Asian Congress on Contemporary Sciences, Bakü, Azerbaijan.
• Kuzhabekova, A., & Nardon, L. (2023). Refugee students’ transition from higher education to employment: Setting a research agenda. Journal of Immigrant & Refugee Studies, 21(3), 502-517.
• Mahfouz, J., El-Mehtar, N., Osman, E. & Kotok, S. (2020). Challenges and agency: Principals responding to the Syrian refugee crisis in Lebanese public schools. International Journal of Leadership in Education, 23(1), 24-40.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2017). Geçici Koruma Statüsündeki Bireylere Yönelik Özel Eğitim Hizmetleri KılavuzKitabı.https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/07143429_ozel_egitim_hizmetleri_kilavuzu.pdf
• Mohamad, D., Kjørholt, A. T., Pesonen, H. V., & Tateo, L. (2024). Inclusion of Syrian students in need of special support in Norwegian schools - a qualitative study with students and parents. European Journal of Special Needs Education, 1–16. https://doi.org/10.1080/08856257.2024.2354606
• Morse, J. M. (2015). Critical analysis of strategies for determining rigor in qualitative inquiry. Qualitative Health Research, 25(9), 1212-1222. https://doi.org/10.1177/1049732315588501
• Moustakas, C. (1994). Phenomenological Research Methods. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Munroe, K., Hammond, L. & Cole, S. (2016). The experiences of African immigrant mothers living in the United Kingdom with a child diagnosed with an autism spectrum disorder: An interpretive phenomenological analysis. Disability & Society, 31(6), 798-819. https://doi.org/10.1080/09687599.2016.1200015
• Nagasa, K. (2014). Perspectives of elementary teachers on refugee parent-teacher relations and the education of their children. Journal of Educational Research and Innovation 3(1), 1–16.
• Oliver, C. & Singal N. (2017). Migration, Disability and Education: Reflections from a Special School in the East of England British Journal of Sociology of Education, 38(8), 1217-1229.
• Oppedal, B., Özer, S. & Şirin, S. (2018). Traumatic events, social support and depression: Syrian refugee children in Turkish camps. Vulnerable Children and Youth Studies 13(1), 46-59.
• Orakci, Ş. & Aktan, O. (2021) Hopes of Syrian refugee students about the future. Intercultural Education, 32(6), 610-623.
• Özde Ateşok Z. (2023). Türkiye’deki geçici koruma altındaki Suriyelilerin eğitimi Y. Adıgüzel (Ed.), Türkiye’nin Yeni Göçmenleri içinde (s. 89-122). Konya: Palet Yayıncılık.
• Rivera-Singletary, G. & Cranston-Gingras, A. (2019). Students with disabilities from migrant farmworker families: Parent perspectives. Rural Special Education Quarterly, 39(2), 60-70.
• Ryan, L., D’Angelo, A., Sales Rosemary, A. & Rodrigues, M. (2010). Newly arrived migrant and refugee children in the British educational system. London: Middlesex University. https://eprints.mdx.ac.uk/9399/4/AFSI_-_Research_Report_-_final.pdf
• Sarmini, I., Topçu, E. & Scharbrodt, O. (2020). Integrating Syrian refugee children in Turkey: The role of Turkish language skills (A case study in Gaziantep). International Journal of Educational Research Open, 1(2020).
• Sinkkonen, H.-M. & Kyttälä, M. (2014). Experiences of Finnish Teachers Working with Immigrant Students. European Journal of Special Needs Education 29(167–183).
• Smith J. A. & Osborn, M. (2008) Interpretative phenomenological analysis. J. A. Smith (Ed.). Qualitative Psychology: A Practical Guide To Research Methods içinde (s. 53-80). Sage.
• Smith, J. A. (2011). Evaluating the contribution of interpretative phenomenological analysis. Health Psychology Review, 5(1), 9-27.
• Smith, L., Chesher, I., Dew, A., Higgins, M., Lenette, C., Wells R., & Boydell, H. (2023). Key characteristics of the refugee journey for Iraqi and Syrian family members who support their children or siblings with disability. Disability & Society, 38(10), 1848-1870.
• Smith-Khan, L., M. Crock, B. Saul., & R. McCallum. (2015). To 'promote, protect and ensure': Overcoming obstacles to identifying disability in forced migration. Journal of Refugee Studies, 28(1), 38–68.
• Soyalan, M. (2022) Suriyeli özel eğitim öğrencilerinin karşılaştıkları sorunlara dair öğretmen ve idareci görüşlerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Sunata, U., & Abdulla, A. (2020). Lessons from experiences of Syrian civil society in refugee education of Turkey. Journal of Immigrant & Refugee Studies, 18(4), 434-447.
• Şimşek H. (2020). Eğitimde kapsayıcı politika ve göçmenler H. Sakız ve H. Apak (Eds.), Türkiye’de Göçmen Kapsayıcılığı: Sorundan Fırsata Dönüşüm içinde (s. 141-162). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu (2024). Göç. https://sozluk.gov.tr/
• Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Raporu. (2022). Kahramanmaraş Geçici Barınma Merkezi Ziyaret Raporu. https://www.tihek.gov.tr/public/images/kararlar/2FEF0E.pdf
• United Nations High Comissioner for Refugees [UNHCR] (2024a). Global Trends Forced Dısplacement In 2023. https://www.unhcr.org/sites/default/files/2024-06/global-trends-report-2023.pdf
• United Nations High Comissioner for Refugees [UNHCR] (2024b). Operational Data Portal Refugee Situations. https://data.unhcr.org/en/situations/syria#_ga=2.84650073.1929534463.1679988620845485075.1678371958&_gac=1.115928692.1679658322.CjwKCAjwzuqgBhAcEiwAdj5dRhepU_8XF9we0AmcravspwnfbLFwmyUT3brrxyEdCwso5qqxMxgdbBoCmjsQAvD_BwE
• Ünay, E., Erdem, R., ve Günal, Y. (2021). Geçici koruma statüsündeki özel gereksinimli öğrencilerin eğitsel tanılama süreci. Millî Eğitim Dergisi, 50(1), 661-982.
• Vagle, M. D. (2018). Crafting Phenomenological Research (2. bs.). Routledge.
• van Manen, M. (2016). Phenomenology Of Practice: Meaning-Giving Methods İn Phenomenological Research And Writing. New York, NY: Routledge
• Voiser (2022). Ses kayıtlarınızı yazıya çevirin! https://voiser.net/desifre
• Weiner, M. (1992). Security, Stability and international migration International Security, 17(3), 91-126.
• Yenilmez, K., & Çöplü, F. (2019). Göçmen öğrencilerin eğitiminde öğretmenlerin karşılaştığı zorluklar. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 8(3), 26-36.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık Ankara: Seçkin Yayıncılık.