Üstün yetenekli lise öğrencilerinin felsefe algılarına metaforik bir bakış

Yıl 2025, Sayı: 75, 265 - 288, 31.07.2025

Ahmet Kurnaz

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1628111

Öz

Felsefe düşünce tarihinin başlangıcından beri tanımlanmaya ve anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu araştırma ile felsefe yapmakla yakından ilgili olan üstün yetenekli öğrencilerin felsefeyi nasıl algıladıkları sorusuna cevap aranmaya çalışılmıştır. Araştırma ile üstün yetenekli öğrencilerin felsefeye ilişkin ürettikleri metaforlar aracılığı ile felsefeye nasıl bir anlam yükledikleri, öğrencilerin felsefe algıları ile felsefenin temel bileşen ve çalışma alanlarında nasıl ilişkiler olduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırma tarama modelinde nitel yaklaşımla fenomenolojik (olgubilim) desende gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın katılımcılarını lise düzeyinde Türkiye’nin 71 Şehrinden 287 üstün yetenekli öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri “Felsefe ….. benzer; Çünkü ………” şeklindeki tek bir ifadeden oluşan veri toplama aracılığı ile toplanmıştır. Veriler betimsel ve içerik analiz teknikleri ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, lise düzeyindeki üstün yetenekli öğrencilerin felsefeyi düşünme ve sorgulama olarak algıladıkları, bu algılarını sorgulama, düşünme, anlama, tartışma ve eleştirel düşünme ile ifade ettikleri görülmüştür. Ayrıca, öğrenciler felsefeye “aktivite ve yaşam” anlamı yükleyerek, bunu hayat, doğa, gerçeklik arayışı ve kapsayıcılık gibi kavramlarla tanımlamışlardır. Felsefeyi “öğrenme ve gelişim” olarak anlayan öğrenciler, bu durumu bilim, bilgelik ve gelişme arzusuyla ilişkilendirmiştir. Bununla birlikte, bazı öğrencilerin felsefeyi boş iş ve gereksiz bir uğraş olarak gördükleri de tespit edilmiştir. Bu nedenle, öğrencilerin olumlu algılarını güçlendirecek eğitim uygulamaları yapılmalı ve olumsuz algıları düzeltmek için tedbirler alınmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Üstün yetenekli öğrenciler , lise öğrencileri , felsefe algısı , fenomenolojik (olgubilim) desen.

Etik Beyan

Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırmalar Etik Kurulu’nun 08/12/2023 tarih, 24 Numaralı Toplandı ve 2023/970 sayılı kararı ile ilgili araştırmanın bilimsel araştırma etiği açısından “Uygun” olduğuna karar verilmiştir.

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum yoktur.

Proje Numarası

1

Teşekkür

Sayın editörümüze koordinasyonu için teşekkür ederim.

A metaphorical perspective on gifted high school students' perceptions of philosophy

Öz

Philosophy has sought definition and understanding since the dawn of thought, and this research investigates how gifted high school students perceive it. With a focus on how these students attribute meaning to philosophy through the metaphors they employ, the study explores the relationship between their perceptions and the core components and domains of philosophy. Utilizing a qualitative, phenomenological approach, the research included 287 gifted students from 71 cities across Turkey. Data were collected using the format, "Philosophy is similar to... because...", and analyzed through descriptive and content analysis techniques. The findings reveal that gifted students largely see philosophy as a process of thinking and questioning, relating it to terms such as inquiry, understanding, discussion, and critical thinking. Additionally, they attribute meanings of "activity and life" to philosophy, expressing it through concepts like nature, uniqueness, effort, and the search for truth. They also interpret philosophy as "learning and development," connecting it to self-understanding and the pursuit of knowledge, including wisdom and the role of educators. However, some students also perceive philosophy negatively, associating it with notions of being a waste of time or an unnecessary, endless endeavor. Given these insights, the study suggests that educational practices should aim to reinforce the positive perceptions of philosophy among gifted students while addressing the existing negative views to foster a more comprehensive understanding of the discipline.

Anahtar Kelimeler

Gifted students , high school students , perception of philosophy , phenomenological design

Proje Numarası

1

Kaynakça

• Aristoteles. (1999). Nikomakhos’a etik (İ. Tunalı, Çev.). Say Yayınları.
• Arslan, A. (2020). Felsefeye giriş. Serbest Kitaplar.
• Audi, R. (2013). Moral perception. Princeton University Press. https://doi.org/10.1515/9781400872820
• Aydın, M. (2015). Analojik düşünme ve öğrenme. Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), 25–38.
• Baker, K. (2015). Public opinion and communication of consent. Cambridge University Press.
• Baer, J. (1993). Creativity and divergent thinking: A task-specific approach. Lawrence Erlbaum Associates.
• Beauvoir, S. de. (2018). The ethics of ambiguity. Open Road Media.
• Bor, M. S. (2024). Felsefi danışmanlık: Yaşamın anlamını keşfetmeye yönelik rehberlik. Dört Öge, 6(1), 75–89. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4297740
• Bruner, J. S. (1966). Toward a theory of instruction. Harvard University Press.
• Cox, G. (2016). How to be an existentialist. Continuum.
• Descartes, R. (1996). Meditations on first philosophy (J. Cottingham, Çev.). Cambridge University Press.
• DeVries, R. (1997). Philosophy in schools: The importance of philosophical thinking. Educational Leadership, 55(3), 75–78.
• Dewey, J. (1916). Democracy and education: An introduction to the philosophy of education. Macmillan.
• Ennis, R. H. (1985). A logical basis for measuring critical thinking skills. Educational Leadership, 43(2), 44–48. https://www.ascd.org/el/articles/a-logical-basis-for-measuring-critical-thinking-skills
• Facione, P. A. (2011). Critical thinking: What it is and why it counts. Measured Reasons.
• Frankl, V. E. (2021). İnsanın anlam arayışı (K. Ayhan, Çev.). Kırmızı Kedi Yayınevi. (Orijinal eser 1946 yılında yayımlanmıştır.)
• Gadamer, H.-G. (2004). Truth and method. Continuum.
• Gagné, F. (2004). Transforming gifts into talents: The DMGT as a developmental theory. In Theoretical perspectives on gifted education.
• Gaspard, J. J. S., & Pili, G. (2022). Integrating intelligence theory with philosophy. Intelligence and National Security, 37(5), 1–7. https://doi.org/10.1080/02684527.2022.2076327
• Gardner, H. (1999). Intelligence reframed: Multiple intelligences for the 21st century. Basic Books.
• Gentner, D. (1983). Structure mapping: A theoretical framework for analogy. Cognitive Science, 7(2), 155–170.
• Goleman, D. (1995). Emotional intelligence: Why it can matter more than IQ. Bantam Books.
• Guan, Q. (2010). Developing critical thinking in Chinese EFL students: An empirical study [Doctoral dissertation, University of Nottingham].
• Hacker, D. J., & Bennett, R. E. (2016). Educational measurement (5th ed.). American Council on Education & Praeger.
• Kahane, H. (2011). Logic and contemporary rhetoric: The use of reason in everyday life (11th ed.). Wadsworth Cengage Learning.
• Kant, I. (1998). Critique of pure reason (P. Guyer & A. W. Wood, Çev.). Cambridge University Press.
• Kenny, A. (2012). A new history of Western philosophy. OUP Oxford.
• Kohlberg, L. (1981). The philosophy of moral development: Moral stages and the idea of justice. Harper & Row.
• Köksal, M. (2010). Metafor ve anlam. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 1(1), 45–60.
• Kuhn, T. S. (2012). The structure of scientific revolutions (50th Anniversary ed.). University of Chicago Press.
• Kurnaz, A., Çiftci, Ü., & Karapazar, H. (2013). Üstün yetenekli ve yetenekli öğrencilerin değer algılarının betimsel bir analizi. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(26), 185–225.
• Küyel, M. T. (1976). Türkiye’de Cumhuriyet döneminde felsefe eylemi.
• Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors we live by. University of Chicago Press.
• Lipman, M. (2003). Thinking in education. Cambridge University Press.
• Nussbaum, M. C. (2010). Not for profit: Why democracy needs the humanities. Princeton University Press.
• Özdemir, A. (2011). Metaforik düşünme ve eğitim. Eğitim ve Bilim, 36(162), 1–12.
• Özer, A. (2023). Viktor Frankl’ın logoterapi kuramında anlam arayışı. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(1), 255–278. https://doi.org/10.5281/zenodo.10005077
• Paul, R., & Elder, L. (2006). Critical thinking: Tools for taking charge of your professional and personal life. Pearson Prentice Hall.
• Pew Research Center. (2018). The future of truth and misinformation online. https://www.pewresearch.org/internet/2017/10/19/the-future-of-truth-and-misinformation-online/
• Platon. (2008). The republic (B. Jowett, Çev.). Dover Publications.
• Plucker, J. A., & Beghetto, R. A. (2004). Why creativity is a 21st century competency. Educational Leadership, 62(1), 24–29.
• Rachels, J. (2003). The elements of moral philosophy (4th ed.). McGraw-Hill.
• Ravenscroft, I. (2018). The philosophy of mind: A beginner's guide. Oneworld Publications.
• Renzulli, J. S. (2005). The three-ring conception of giftedness: A developmental model for promoting creative productivity. In The social and emotional development of gifted children: What do we know? (pp. 3–29). Prufrock Press.
• Rimm, S. (2008). Giftedness and gifted education: A historical perspective. In Handbook of giftedness in children (pp. 3–20). Springer.
• Rorty, R. (1999). Philosophy and social hope. Penguin Books.
• Runco, M. A. (2004). Creativity. Annual Review of Psychology, 55, 657–687.
• Russell, B. (2001). The problems of philosophy. OUP Oxford.
• Sternberg, R. J. (2003). Cognitive psychology. Cengage Learning.
• Sternberg, R. J., & Gagné, F. (2004). Transforming gifts into talents: The DMGT as a developmental theory. In Theoretical perspectives on gifted education.
• Sternberg, R. J., & Lubart, T. I. (1995). Defying the crowd: Cultivating creativity in a culture of conformity. The Free Press.
• Topdemir, H. G. (2009). Felsefe nedir? Türk Kütüphaneciliği, 23(1), 119–133.
• Yeşilçayır, C. (2022). Viktor E. Frankl’ın yaşam felsefesi ve anlam. Temaşa Felsefe Dergisi, 3(1), 67–82. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2584591