KAPİTAL BİRİKİM SÜREÇLERİ VE KENT KURAMLARI

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 33, 184 - 202, 15.03.2021

Seçil Özdemir Metlioğlu

https://doi.org/10.12981/mahder.869440

Cited By: 3

Öz

Kentler günümüz toplum yapısını anlayabilmek için özel bir öneme sahiptir. Kentler basitçe açıklanabilen mekanlar değil, kapitalist üretim tarzından önce ve sonrasında toplumsal ilişkiler tarafından oluşturulan çok kapsamlı ilişkiler bütündür. Kent sosyolojisi; kentlerin oluşumu, sanayileşme, göç gibi kavramları açıklama çabası içinde olan kuramlar geliştirmiştir. Bu kuramlar, kenti başka olguların açıklanmasında kullandığı gibi, kentin kendisinin de bir analiz nesnesi olarak ortaya konması gerektiğini vurgulamıştır. Kent kuramları; kentlerin ortaya çıkışını, gelişimini ve kente dair kuralları sistemli bir biçimde açıklayabilmeleri nedeniyle kent sosyolojisinin temel taşlarındandır. Bu çalışmanın amacı, kentlerin mekansal, politik, ekonomik ve toplumsal gelişmelerini tarihsel olarak açıklayan kent kuramlarını ele almaktır. Çalışmanın ilk bölümünü kente dair kavramlar oluşturmaktadır. İkinci bölümde feodalizmden kapitalizme geçiş döneminde kentsel mekanı açıklayan Klasik Kent Kuramları ele alınmış, üçüncü bölümde kent sosyolojisinin bir disiplin olarak ortaya çıkmasını sağlayan Chicago Okulu Kent Kuramları açıklanmış, dördüncü bölümde kentleri kapitalist sermaye birikimine göre analiz eden Eleştirel Kent Kuramları ele alınmıştır. Bu çalışmada kentle ilgili kuramların ilk ortaya çıkışından itibaren küresel kent kuramlarına kadar olan tarihsel arka plan ve kent meselesine dair nelerin tartışıldığı açıklanmaya çalışılmıştır. Kapital birikim süreçleri sonrası dönemi analiz eden küresel kent kuramları makalenin konusunu kapsamaması nedeniyle ele alınmamıştır.

Anahtar Kelimeler

kent, birikim, kapitalizm, kent kuramları, kent sosyolojisi

THE URBAN PROCESS UNDER CAPITALISM AND URBAN THEORIES

Öz

Cities have a special importance in understanding today's social structure. Cities are not simply spaces that can be explained, but rather comprehensive relations created by social relations before and after the capitalist mode of production. Urban sociology; developed theories in an effort to explain concepts such as the formation of cities, industrialization, and migration. These theories emphasized that the city itself should be presented as an object of analysis, as they use the city in explaining other phenomena. Urban theories; It is one of the corner stones of urban sociology because they can explain the emergence, development and rules of the city in a systematic way. The aim of this study is to discuss urban theories that explain the spatial, political, economic and social developments of cities historically. The first part of the study consists of concepts about the city. In the second chapter, Classical Urban Theories explaining the urban space in the transition period from feudalism to capitalism are discussed, in the third chapter, Chicago School Urban Theories, which enable urban sociology to emerge as a discipline, are explained, and in the fourth chapter, Critical Urban Theories that analyze cities according to capitalist capital accumulation are discussed. In this study, it has been tried to explain what has been discussed about the historical background and city issue from the emergence of theories about the city to global urban theories. Global urban theories analyzing the period after capital accumulation processes are not discussed because the article does not cover its subject.

Anahtar Kelimeler

city, urbanization, urban sociology, urban theories, capitalism

Kaynakça

• Abbott, A. (1999). Department and discipline Chicago sociology at one hundred. Chicago: The University of Chicago Press.
• Alkan, A. (2005). Yerel yönetimler ve cinsiyet: Kadınların kentte görünmez varlığı- Ankara araştırması. Ankara: Dipnot.
• Aslanoglu, R. A. (1998). Kent, kimlik ve küreselleşme. Bursa: Asa.
• Bookchin, M. (1986). The limits of the city: With a new introduction. Black Rose Books.
• Castells, M. (2015). Kent, sınıf, iktidar. Ankara: Phoenix.
• Castells, M. - Sheridan, A. (1977). The urban question: A Marxish approach. Social Structure and Social Change, (1).
• Cronon, W. (2009). Nature’s metropolis: Chicago and the Great West. WW Norton & Company.
• Duru, B. - Alkan, A. (2002). 20. yüzyılda kent ve kentsel düşünce. (Der. ve Çev.: Bülent Duru ve Ayten Alkan), 20, 7-25.
• Elden, S. (2004). Understanding Henri Lefebvre. A&C Black.
• Engels, F. (1992). Konut sorunu. Ankara: Sol.
• Engels, F. (2015). İngiltere’de emekçi sınıfının durumu. İstanbul: Ayrıntı.
• Flanagan, W. G. (2010). Urban sociology: Images and structure. Rowman & Littlefield Publishers.
• Giddens, A. (2005). Sosyoloji: Kısa fakat eleştirel bir giriş. Ankara: Phoenix.
• Gottdiener, M. (2001). Mekan kuramı üzerine tartışma: Kentsel praksise doğru. Praksis (Kent ve Kapitalizm), Ankara.
• Harvey, D. (2003). Debates and developments the right to the City. International Journal of Urban and Regional Research, 27 (December), 939–941.
• Harvey, D. (2012). Sermayenin mekânları eleştirel bir coğrafyaya doğru. İstanbul: Sel.
• Harvey, D. (2013). Asi şehirler. İstanbul: Metis.
• Harvey, D. (2016). Kent deneyimi. İstanbul: Sel.
• Işık, O. (1994). Değişen toplum/mekân kavrayışları: Mekânın politikleşmesi, politikanın mekânsallaşması. Toplum ve Bilim, 64(65), 7-38.
• Karpat, K. (2003). Türkiye’de toplumsal dönüşüm: Kırsal göç, gecekondu ve kentleşme. Ankara: Timaş.
• Kartal, K. (1992). Türkiye’de kentleşme. İstanbul: Adım.
• Keleş, R. (1998). Kentbilim terimleri sözlüğü. Ankara: İmge.
• Keleş, R. (2000). Kentleşme politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kıray, M. (2007). Kentleşme yazıları. İstanbul: Bağlam.
• Kurtuluş, H. (2003). Mekânda billurlaşan kentsel kimlikler: İstanbul’da yeni sınıfsal kimlikler ve mekânsal ayrışmanın bazı boyutları. Doğu Batı, 6(23), 75-96.
• Kurtuluş, H. (2013). Kent sosyolojisinde değişen kavrayışlar ve Türkiye’nin kentleşme deneyimi. Türkiye Perspektifinden Kent Sosyolojisi Çalışmaları, 177-227, İstanbul: Örgün.
• Lefebvre, H. (1996). The right to the city. Writings on cities. UK: Blackwell Oxford.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi. İstanbul: Sel.
• Lyon, L. - Driskell, R. (2011). The community in urban society. Waveland Press.
• McKelvey, B. (1963). The urbanization of America, 1860-1915. Rutgers University Press.
• Merrifield, A. (2012). Metromarksizm: Şehrin Marksist bir hikayesi, (Çev.: Nihal Ünver), Ankara: Phoenix.
• Mingione, E. (1981). Social conflict and the city. St. Martin’s Press New York.
• Özer, İ. (2004). Kentleşme, kentlileşme ve kentsel değişme. Bursa: Ekin Kitabevi.
• Sadri, H. (2013). Kent kakkından kentte insan haklarına. Kent ve İnsan Hakları Sempozyumu, 13-14.
• Saunders, P. (1989). Space, urbanism and the created environment. Social Theory of Modern Societies: Anthony Giddens and His Critics, 215–234.
• Saunders, P. (2003). Social theory and the urban question. Routledge.
• Schmid, C. (2012). Henri Lefevbre, kent hakkı ve yeni metropol anaakımı. Metromarksizm Şehrin Marksist Bir Hikayesi, Ankara: Phoenix.
• Şengül, H. (2001). Sınıf mücadelesi ve kent mekânı. Praksis Dergisi, 2, 9-31.
• Simmel, G. (1996). Metropolis and mental life. Chicago: University of Chicago Press.
• Stanek, L. (2011). Henri Lefebvre on space: Architecture, urban research, and the production of theory. U of Minnesota Press.
• Suher, H. - Giritlioğlu, C. - Erkut, G. (1995). Türkiye’de kentleşme. İstanbul: Yeni Yüzyıl.
• Tekeli, İ. (2008). Göç ve ötesi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Thorns, D. C. (2002). The transformation of cities. Urban Theory and Urban Life. New York: Palgrave Macmillan.
• Uğurlu, Ö. (2010). Kentlerin tarihsel gelişimi. Türkiye Perspektifinden Kent Sosyolojisi Çalışmaları, (Ed.: Ö. Uğurlu, NŞ Pınarcıoğlu, M. Şiriner), 25-69, İstanbul: Örgün.
• Weber, M. (2003). Şehir, modern kentin doğuşu. İstanbul: Bakış.
• Wirth, L. (2002). Bir yaşam biçimi olarak kentlileşme. 20. Yüzyıl Kenti, 77–107.
• Göymen, K. - Kaya, E. (2004). Yerel kalkınma önderi ve paydaşı olarak belediyeler. https://core.ac.uk/download/pdf/11739071.pdf (Erişim: 12 Ekim 2015)