Küçüklerı̇n Çalışmasına İlı̇şkı̇n Yasak Ve Sınırlamalar İle Bunlara Aykırılık Halı̇nde İş Sözleşmesı̇nı̇n Geçersı̇zlı̇ğı̇ Sorunu

Yıl 2014, Cilt: 20 Sayı: 1, 355 - 410, 01.06.2014

Ercüment Özkaraca Canan Ünal

https://doi.org/10.33433/maruhad.559973

Cited By: 4

Öz

Küçüklerin çalıştırılması geçmişten günümüze hem dünyada hem ülke- mizde kronikleşmiş bir sorundur. Bu sorun küçüklerin çalıştırılması tamamen yasaklanarak ortadan kaldırılmak istense de bunun gerçekleştirilmesi kısa va- dede mümkün gözükmemektedir. Bu sebeple, uluslararası ve ulusal düzeyde düzenlemelerle küçüklerin çalıştırılmasına ilişkin bazı yasak ve sınırlamalar ile bazı küçüklerin çalıştırılması hukuken kabul edilmektedir. Biz de çalışmamızda öncelikle mevzuatta küçüklerin çalıştırılmasına ilişkin yasak ve sınırlamalara yer verecek, daha sonra bu yasak ve sınırlamaların hukuki niteliğini inceleyeceğiz. Türk Hukukunda konu hakkındaki mevzuatın küçüklerin korunması amacını sağladığını savunmak güçtür. Ancak, sorunun asıl kaynağı mevzuat değil, uygu- lamadır. Mevzuata aykırı olarak yasak ve sınırlamalara uygun olmayacak şekilde çalıştırılan küçüklerin iş sözleşmelerinin geçersizliği sorunu bu sebeple çalışma- mızın asıl amacını oluşturmaktadır. Buna ilişkin açıklamalarımızda Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin 21.5.2013 tarihli ve E. 2012/16405, K. 2013/11851 sayılı kararı detaylı olarak incelenecek ve birçok yönüyle eleştirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Küçüklerin çalıştırılması, iş sözleşmesinin geçersizliği, ileri etki (ex nunc), TBK m. 394/III

Kaynakça

• Akın, Levent: “Working Conditions of the Child Worker in Turkish Labour Law”, Employee Responsibilities and Rights Journal, Volume 21, Number 1, March 2009, 53-67 (Working Conditions).
• Akipek, Jale G./Akıntürk, Turgut/Ateş Karaman, Derya: Türk Medeni Hukuku, İstanbul 2011.
• Akkanat, Halil: Türk Medeni Hukukunda İyiniyetin Korunması, İstanbul 2010.
• Aktay, A. Nizamettin/Arıcı, Kadir/Senyen Kaplan, E. Tuncay: İş Hukuku, Ankara 2012.
• Akyiğit, Ercan: İş Hukuku, Ankara 2013 (İş Hukuku).
• Akyiğit, Ercan: Teori ve Uygulama Bakımından Hizmet Akdinin Kesin Hü- kümsüzlüğü ve İptal Edilebilirliği, İstanbul 1990 (Kesin Hükümsüzlük).
• Arslan Ertürk, Arzu: “Yeni Türk Borçlar Kanununun Genel Hizmet Sözleşmesi- nin Kurulmasına ve Tarafların Borçlarına İlişkin Esasları”, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Hükümlerinin Değerlendirilmesi Sempozyumu, 3-4 Ha- ziran 2011, Sempozyum No. 3, Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan, İstanbul 2011, 533-559 (Yeni Türk Borçlar Kanunu).
• Avcı, Özgür: “İş Sözleşmesinin Hükümsüzlüğü”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Gü- venlik Hukuku Dergisi, 2010/28, 1397-1424 (Hükümsüzlük).
• Bakırcı, Kadriye: Çocuk ve Genç İşçilerin Korunması, İstanbul 2004.
• Barnard, Catherine: EC Employment Law, Newyork 2000.
• Bayram, Fuat: “AB İlerleme Raporundaki (1998-2006) Tespit ve Eleştiriler Çerçe- vesinde Türk İş Hukuku Mevzuatında Yapılması Gerekli Değişiklikler”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 2007/13, 51-96 (AB İler- leme Raporu).
• Blanpain, Roger: European Labaour Law, Lahey 2003.
• Canbolat, Talat: “Mevzuatta Öngörülen Bazı İş Sözleşmesi Türlerinin 4857 Sayılı İş Kanunun Belirli Süreli İş Sözleşmesine İlişkin Esasları Yönünden Değerlen- dirilmesi”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 2007/13, 187-220 (Belirli Süreli İş Sözleşmesi).
• Caniklioğlu, Nurşen: “Türk Borçlar Kanununun Hizmet Sözleşmesinin Kurulma- sına, Tarafların Hak ve Borçlarına İlişkin Hükümlerinin Genel Bir Değer- lendirilmesi”, Çalışma Hayatı Açısından Yeni Borçlar Kanunu ve Ticaret Kanunu Semineri, 20-21 Eylül 2011, Türkiye İşveren Sendikaları Konfede- rasyonu, Ankara 2011, 78-109 (Türk Borçlar Kanunu).
• Centel, Tankut: “182 sayılı ILO Sözleşmesi’nin Türk Çalışma Yaşamına Etkisi”, TÜHİS 2002, 10-17 (ILO Sözleşmesi).
• Centel, Tankut: “Çalışan Çocukların Hakları ve Türkiye”, MHB, Y. 16, S. 1-2, 1996, 19-38 (Türkiye).
• Centel, Tankut: Çocuklar ile Gençlerin İş Güvenliği, İstanbul 1982 (Çocuklar ile Gençlerin İş Güvenliği).
• Çelik, Nuri: İş Hukuku Dersleri, İstanbul 2013.
• Demir, Fevzi: “Çalışma Hayatında Çocukların Korunması”, Dokuz Eylül Üni- versitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 12, Özel Sayı, 2010, Basım Yılı 2012, 547-577 (Çocukların Korunması).
• Demir, Fevzi: İş Hukuku ve Uygulaması, İzmir 2013.
• Doğan Yenisey, Kübra: “Bireysel İş İlişkisinin Kurulması ve İşin Düzenlenmesi Açısından Yargıtayın 2006 Yılı Kararlarının Değerlendirilmesi”, Yargıtayın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi 2006, İstanbul 2008, 9-100 (Değerlendirme).
• Doğan Yenisey, Kübra: “Hizmet Sözleşmesi”, Türk Borçlar Kanunu Sempozyu- mu: Makaleler-Tebliğler, İstanbul 2012, 297-336 (Hizmet Sözleşmesi).
• Doğan Yenisey, Kübra: “İş Hukukunun Kendine Özgü Emredici Doğası: Sosyal Kamu Düzeni Kurallarına Bir Bakış”, Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan, C. 1, İstanbul 2011, 33-82 (Sosyal Kamu Düzeni).
• Dural, Mustafa/Öğüt, Tufan: Türk Özel Hukuku C. 2 Kişiler Hukuku, İstanbul 2013.
• Ekonomi, Münir: “4857 Sayılı İş Kanununa Göre Fazla Çalışma Kavramı”, Kamu- İş, C. 7, S. 3/2004, 1-14.
• Elçin Grassinger, E. Gülçin: “Çocuğun Menfaati Gereği Görüşünün Alınmaması Gereken Durumlar”, Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan, C. 1, İstanbul 2010, 823-846 (Çocuğun Menfaati).
• Engin, Murat: “Gençlerin İş Güvenliği”, Çimento İşveren Dergisi, Eylül 1994 (İş Güvenliği).
• Eren, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2011.
• Ertan, İ. Mert: “Ulusalüstü İnsan Hakları Hukuku ve Türk Hukukunda Asgari Çı- raklık Yaşı”, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2008/2, 173-198 (Asgari Çıraklık Yaşı).
• European Commission, Turkey 2013 Progress Report, Enlargement Strategy and Main Challenges 2013-2014, Brussels 16.10.2013, http://ec.europa. eu/enlargement/pdf/key_documents/2013/package/tr_rapport_2013.pdf (Erişim tarihi: 6.12.2013).
• Eyrenci, Öner /Taşkent, Savaş/ Ulucan, Devrim: Bireysel İş Hukuku, İstanbul 2006.
• Geiser, Thomas/Müller, Roland: Arbeitsrecht in der Schweiz, Bern 2012.
• Gülçubuk, Bülent: “Tarımda Çocuk Emeği Sömürüsü ve toplumsal Duyarlılık”, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2012/2, S. 33, 75-94 (Tarımda Çocuk).
• Güneş, Başak/Mutlay, F. Barış: “Yeni Borçlar Kanununun ‘Genel Hizmet Sözleşmesi’ne İlişkin Hükümlerinin İş Kanunu ve 818 Sayılı Kanunla Karşı- laştırılarak Değerlendirilmesi”, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2011/3, S. 30, 231-288 (Genel Hizmet Sözleşmesi).
• Hatemi, Hüseyin/Kalkan Oğuztürk, Burcu: Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler), İstanbul 2013.
• International Labour Office, Making Progress against Child Labour, Global Estimates and trends 2000-2012, International Programme on the Elimi- nation of Child Labour (IPEC), Geneva 2013, http://www.ilo.org/wcmsp5/ groups/public/---ed_norm/---ipec/documents/publication/wcms_221513. pdf (Erişim tarihi: 13.1.2014).
• International Labour Organization (ILO), The End of Child Labour: Within Reach, Global Report Under The Follow-up to The ILO Declaration on Fundamental Principles and Rights at Work, 2006, International Labour Conference, 95th Session, Report I (B), Geneva, http://www.ilo.org/public/ english/standards/relm/ilc/ilc95/pdf/rep-i-b.pdf (Erişim tarihi: 12.12.2013)
• Kar, Bektaş: Deniz İş Hukuku, Ankara 2012.
• Kılıç, Cem: “Gelişmekte Olan Ülkelerde ve Türkiye’de Çocuk İşgücü Kullanımı (Çocuk İşçiliğini Önleme Programı-IPEC)” Selçuk Üniversitesi Hukuk Fa- kültesi Dergisi, C. 9, S. 1-2, Yıl 2001, 49-63.
• Kılıç, Şebnem: Türk İş Hukukunda Çocuk İşçi Kavramı ve Çocuk İşçinin Hak- ları, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2011 (Ya- yımlanmamış yüksek lisans tezi).
• Kocayusufpaşaoğlu, Necip/Hatemi, Hüseyin/Serozan, Rona/Arpacı, Abdülka- dir: Borçlar Hukukuna Giriş, Hukuki İşlem, Sözleşme, İstanbul 2008.
• Koç, Sedef: “Borçlar Kanunu Tasarısı’nın Hizmet Sözleşmesi ile İlgili Yeni Düzenle- meleri”, Prof. Dr. Erden Kuntalp’e Armağan, C. 1, İstanbul 2004, 586-604 (Borçlar Kanunu Tasarısı).
• Kökkılınç Eraltuğ, Ayşegül/Fırat Şimşek, Ayşe: “Çocuk ve Genç İşçinin İş İlişki- sinde Veli ve Vasinin Rolü”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 2009/21, 89-118 (Çocuk ve Genç İşçi).
• Mollamahmutoğlu, Hamdi/Astarlı, Muhittin: İş Hukuku, Ankara 2011. Narmanlıoğlu, Ünal: İş Hukuku Ferdi İş İlişkileri I, İstanbul 2012.
• Nomer, Haluk: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2011. Oğuzman, Kemal/Barlas, Nami: Medeni Hukuk, İstanbul 2013.
• Oğuzman, M. Kemal/Öz, Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler C. 1, İstanbul 2011.
• Oğuzman, M. Kemal/Seliçi, Özer/Oktay Özdemir, Saibe: Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler), İstanbul 2010.
• Öğüz, M. Tufan: “Çocuk ve Genç İşçiler ile Özürlülerin İş Sözleşmesi Yapma Ehliyetine İlişkin Esaslar”, Sicil, Mart 2008, 23-26 (Ehliyet).
• Öngel, F. Serkan: “4+4+4 Çocuk İşçi Yaşını 13’e Düşürür”, Bianet, 9.6.2012, http://www.bianet.org/biamag/cocuk/138949-4-4-4-cocuk-isci-yasini-13-e- dusurur (Erişim tarihi: 12.12.2013) (Çocuk İşçi Yaşı).
• Portmann, Wolfgang: in Basler Kommentar, Obligationenrecht I, Art. 1-529 OR, 5. Auflage, Basel 2011.
• Portmann, Wolfgang/Stöckli, Jean-Fritz: Schweizerisches Arbeitsrecht, Zürich 2007.
• Preis, Ulrich: in Ascheid/Preis/Schmidt, Kündigungsrecht, 4. Auflage, München 2012.
• Richardi, Reinhard/Dörner, Hans-Jürgen/Weber, Cristoph: Personalvertretung- srecht, 4. Auflage 2012.
• Saymen, Ferit H.: Türk İş Hukuku, İstanbul 1954.
• Seçer, Öz: “Çocuk ve Genç İşçilerle İş Sözleşmesinin Kurulması ve Bu Sözleşmeden Doğan Ücret Üzerinde Çocuk ve Genç İşçilerin Tasarruf Hakkı”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 2010/28, 1425-1453 (Ço- cuk ve Genç İşçi).
• Selçuki, Sabih: İlmi-Kazi İçtihatlarla Yeni İş Kanunu ve İlgili Mevzuat, İstanbul 1967.
• Serozan, Rona, Medeni Hukuk Genel Bölüm/Kişiler Hukuku, İstanbul 2013.
• Soyer, M. Polat: “İş İlişkisinin Kurulması ve İşin Düzenlenmesi Açısından Yar- gıtayın 1991 Yılı Kararlarının Değerlendirilmesi”, Yargıtayın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi 1991, İstanbul 1993, 1-30 (Değer- lendirme).
• Soyer, Polat: “Genel Hizmet Sözleşmelerine İlişkin Yeni Borçlar Kanunu Hüküm- lerinin İş Hukuku Bakımından Önemi”, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku- na İlişkin Sorunlar ve Çözüm Önerileri, 15. Yıl Toplantıları, 3-4 Haziran 2011, İstanbul 2012, 165-208 (Yeni Borçlar Kanunu Hükümleri).
• Soyer, Polat: “Türk Borçlar Kanunu Tasarısı’nın “Genel Hizmet Sözleşmesi”ne İlişkin Bazı Hükümleri Üzerine Düşünceler”, Prof. Dr. Devrim Ulucan’a Armağan, İstanbul 2008, 149-167 (Türk Borçlar Kanunu Tasarısı).
• Staehelin, Adrian: Obligationenrecht, Der Arbeitvertag, Art. 319-330a, Zürcher Kommentar zum schweizerischen Zivilrecht, 4. Auflage, Zürich 2006.
• Streiff, Ullin/von Kaenel, Adrian/Rudolph, Roger: Arbeitsvertrag – Praxiskommentar zu Art. 319-362 OR, Zürich 2012.
• Sümer, Haluk Hadi: İş Hukuku Uygulamaları, Konya 2010. Süzek, Sarper: İş Hukuku, İstanbul 2013.
• Süzek, Sarper: “İş Sözleşmesinin Kurulmasında Hukuka Aykırılık”, İş Hukukun- da Güncel Sorunlar (1), Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 28 Mayıs 2011, İstanbul 2012, 57-98 (Hukuka Aykırılık).
• Taşkın, Ahmet: “Uluslararası Çalışma Örgütü ve ILO Sözleşmelerinin İç Hukuka Etkisi”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 2011/30, 451-490 (ILO Sözleşmeleri).
• Tekinay, Selahattin Sulhi/Akman, Sermet/Burcuoğlu, Haluk/Altop, Atilla: Borç- lar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 1993.
• Tuğ, Adnan/Baysal, Ulaş: “İş Hukukunda Çocuk ve Genç İşçilerin Korunması”, Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan, C. 2, İstanbul 2011, 1869-1880 (Çocuk ve Genç İşçi).
• Tunçomağ, Kenan: İş Hukukunun Esasları, İstanbul 1988.
• Tunçomağ, Kenan/Centel, Tankut: İş Hukukunun Esasları, İstanbul 2008.
• UN Committee on the Rights of the Child (CRC), Report of the UN Committee on the Rights of the Child: Thirty-second Session (13 - 31 January 2003), 23 June 2003, CRC/C/124, http://www.refworld.org/docid/417679f44.html (Erişim tarihi: 12.12.2013)
• UN Committee on the Rights of the Child (CRC), Report of the UN Com- mittee on the Rights of the Child: Twenty-seventh Session (Geneva, 21 May-8 June 2001), 23 July 2001, CRC/C/108, http://www.refworld.org/ docid/3f487f254.html (Erişim tarihi: 12.12.2013).
• UN Committee on the Rights of the Child, Ninth Session (Geneva, 22 May-9 June 1995), 9 June 1995, CRC/C/43, http://www.refworld.org/docid/3f4773d34. html (Erişim tarihi: 12.12.2013).
• Urhanoğlu Cengiz, İştar: “4857 sayılı İş Kanununa Göre Çocuk ve Gençlerin İş Sözleşmesi Ehliyetlerinin Sınırlandırılmasına Yönelik Düzenlemeler”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Ocak-Şubat 2012, Y. 24, S. 98, 203-230 (Ehliyet).
• Uşan, Fatih: Çıraklık Sözleşmesi, Konya 1994.
• Yamakoğlu, Efe: Türk İş Hukukunda Fazla Saatlerle Çalışma, İstanbul 2011.
• Yürekli, Sabahattin: “Alt İşverenin Taraf Olduğu Toplu İş Sözleşmesinin Muvazaa Nedeniyle Hükümsüzlüğünün Geçmişe Etkili Olmaması”, Sicil, 2013, S. 30, 93-102 (Alt İşveren).