Ceza Muhakemesinde Aleyhte Değiştirme Yasağı

Yıl 2013, Cilt: 19 Sayı: 2, 1397 - 1452, 01.12.2013

Seydi Kaymaz

Öz

Mahkemelerce verilen hükümlere karşı yasa yollarına başvurmak, gerek uluslararası metinlerde ve gerekse mevzuatımızda bir hak olarak kabul edilmiş- tir. Anayasa’nın 90. maddesi uyarınca uyulması zorunlu olan AİHS’nin Ek-7. Protokolü’nde, yasal çarelere başvurmak bir hak olarak düzenlenmiştir. Ancak yasa yollarına başvuru üzerine hükmün aleyhine daha da ağırlaştırılabileceği kabul edildiğinde, sanık daha fazla ceza alabileceği korkusu ile yasa yollarına başvurmaktan çekinebilecek ve belki de haksız bir mahkumiyet hükmünü ka- bul etmek zorunda kalacaktır. İşte bu sakıncanın önüne geçilebilmesi amacıyla birçok ülkede ve bu arada ülkemizde, sanık lehine temyiz veya istinaf yoluna başvurulduğunda hükmün sanık aleyhine değiştirilemeyeceği kabul edilmiştir. Aleyhte değiştirme yasağı veya literatürde yaygın kullanılan adıyla “Reforma- tio in Peius” ilkesinin amacı, sanığın sonuçta daha kötü bir duruma düşmek korkusuna kapılmaksızın yasa yollarına başvurma hakkını kullanmasına imkân tanımaktır. Ülkemizde uzun süredir uygulama alanı bulmasına rağmen, aleyhte değiştirme yasağının kapsamı ve uygulama alanı üzerindeki tartışmalar halen devam etmektedir. Bu çalışmamızda, aleyhte değiştirme yasağına ve hukuksal temeline ilişkin bilgiler verildikten sonra, lehe yasa yolu ve cezanın tespiti, ya- sağın kapsamı ve uygulama alanı üzerinde durulacak ve en sonda da bazı öneri- lerimize yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Aleyhte değiştirme yasağı, reformatio in peius, yasa yolu, temyiz, ceza, güvenlik tedbirleri, infaz rejimi, erteleme, tekerrür

Kaynakça

• Alicanoğlu, Mahmut, Tarihçeli, İzahlı, İçtihatlı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu ve Tatbikatı, İstanbul 1971.
• Altıparmak, Kerem, “Due Process Of Law” Kavramının Amerikan Hukukundaki Yeri Üzerine Bir İnceleme, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt.45, Sayı.1-4, 1996.
• Artuk, Mehmet Emin, Güvenlik Tedbirleri, Gazi Üniversitesi Hukuku Fakültesi Dergisi, Cilt:XII, Sayı.1-2, Yıl: 2008.
• Ashman, Allan, The Prisoner’s Dilemma: Harsher Punishment upon Retrial, 55, American Bar Association Journal, (1969). http://heinonline.org. (Erişim Tarihi: 26.5.2012).
• Aplin, Kennth L. Sentence Increases on Retrial after North Carolina v. Pearce; University of Cincinati Law Review, Volume:39, No.3, (1970).http://heinon- line.org. (Erişim Tarihi: 26.5.2012)
• Centel, Nur/Zafer, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, 9. Bası İstanbul 2012.
• Council of Europe Committee of Ministers Recommendation No. R (92) 17 of The Committee of Ministers to Member States Concerning Consistency in Sentencing. https://wcd.coe.int/com.instranet. (Erişim Tarihi: 26.5.2012).
• Çağlayan, Muhtar, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu, Cilt.3, Ankara 1981.
• Dunsky, Gregory P., The Constitunatility of Increasing Sentences on Appelleate Review, The Journal of Criminal Law and Criminology, Vol.6, No.1.(1978). http://Heinonline.Org (Erişim Tarihi: 28.5.2012).
• Erem, Faruk, Aleyhe Bozma Yasağı, Ankara Barosu Dergisi, Cilt.24, Sayı.4, 1967.
• Erem, Faruk, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu (Şerh), Ankara 1996.
• Erdem, Mustafa Ruhan, Ceza Muhakemesinde Yeni Bir Denetim Yolu Olarak İstinaf, Ankara 2010.
• Eryılmaz, M.Bedri, Ceza Muhakemesi Hukuku Dersleri, Ankara 2012.
• Harris, David/O’Boyle, Michael/Bates, Ed/Buckley, Carla, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku, Ankara 2013.
• Herke/Toth, Overview of Prohobition of Reformatio in Peius in the Hungarian Criminal Procedure, (Kısaltma: Overview of Prohobition of Reformatio in Peius) Lex et Scientia, Volume.1, No:XVIII, Bukarest 2011. http://lexets- cientia.univnt.ro/download/379_377_lesij_js_XVIII_1_2011_art_002.pdf. (Erişim Tarihi:28.3.2013).
• Herke,Csongor/Toth, Csenge, Theoretical and Practical Issues of the Prohibition of Reformatio in Peius in Hungary, (Kısaltma: Prohibition of Reformatio in Peius) Issues of Business And Law, Volume 3 (2011). www.ibl.ttvam.lt/index. php/ibl/article/view/3/4 (Erişim Tarihi: 2.3.2012).
• Günay, Erhan, Uygulamada ve Öğretide Bozmanın Sirayeti ve Aleyhe Bozma Ya- sağı, Ankara 2000.
• Increased Sentence Upon Retrial, (Case Comment), Volume: 25, Washington and Lee Law Review, (1968). http://scholarlycommons.law.wlu.edu/wlulr/vol25/ iss1/5(Erişim Tarihi:26.5.2012)
• Jerold H.Israel/Wayne R.LaFave, Criminal Procedure, Constitutional Limitations, in a Nutshel, Minnesota, United States of America, 1993.
• Kaban, Mater/Aşaner, Halim/Güven, Özcan/Yalvaç Gürsel, Yargıtay Ceza Genel Kurulu Kararları, Ankara 2001.
• Katoğlu, Tuğrul, Ceza Kanunlarının Zaman Yönünden Uygulanması, Ankara 2008.
• Keskin, Serap, Ceza Muhakemesi Hukukunda Reformatio in Peius Kuralı, Prof. Dr. Turhan Tufan Yüce’ye Armağan, İzmir 2011.
• Koca, Mahmut/Üzülmez, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 5.Baskı, Ankara 2012.
• Kunter, Nurullah, Aleyhte Düzeltme Yasağı, İHFM, Sayı.3-4, (1952).
• Malleson, Kate, The Legal System, Oxford University Press, 2007.
• Nicholas, Cowdery, Crown Appeals Against Sentence and Double Jeopardy, http:// njca.anu.edu.au (Erişim Tarihi:25.5.2012).
• Özbek, Veli Özer/Kanbur, Nihat M./Bacaksız, Pınar/Doğan, Koray/Tepe, İlker, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 3.Bası, Ankara 2012.
• Özbek, Veli Özer, İnfaz Hukuku, Ankara 2007.
• Özgenç, İzzet,Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 8.Bası, Ankara 2013.
• Vural/Savaş, Mollamahmutoğlu, Sadık, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun Yorumu, Ankara 1995.
• Selçuk, Sami, Yaptırımı (Cezayı) ve Sonuçlarını Ağırlaştırmama Kuralı ve Ülkemizdeki Düzenlemeye ve Uygulamaya Eleştirel Bir Yaklaşım, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Cilt.1, Yıl.2, Sayı.7, Ekim 2001.
• Spencer, John. R. ‘’Does our Present Criminal Appeal System Make Sense’’ Criminal Law Review, August [2006]
• Stavros, Stephanos , The Guarantees for Accused Persons Under Article 6 of the European Convention on Human Rights, Dordrecht, Boston/London, 1993.
• Şener, Esat, Tüm Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararları, Hukuk-Ceza, Ankara 1997.
• Öztürk, Bahri/ Erdem, Mustafa Ruhan, Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, Ankara 2011.
• Kunter, Nurullah/Yenisey, Feridun/Nuhoğlu, Ayşe, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 15.Bası, İstanbul 2006.
• Taner, Tahir, Ceza Muhakemeleri Usulü, 3. Bası, İstanbul 1955.
• Taşdemir, Kubilay/Özkepir, Ramazan, Açıklamalı-İçtihatlı, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu, Ankara 2000.
• Toroslu, Nevzat/Feyzioğlu, Metin, Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara 2008.
• Uygun, Mehmet/ Savaş, Vural/Mollamahmutoğlu, Sadık, Ceza Genel Kurulu Kararları (1988-1991), Ankara 1991.
• Ünver, Yener/Hakeri, Hakan, Sorularla Ceza Muhakemesi Hukuku, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara 2006.
• Yüce, Turhan Tufan, Türk-Alman Ceza Muhakemeleri Hukukunda Kanunyolları, Erzurum 1967.
• Wasek-Wiaderek, Malgorzata, The Principle Of “Equality Of Arms” in Criminal Procedure Under Article 6 Of The European Convention On Human Rights And its Functions in Criminal Justice of Selected European Countries a Comparative View, Leuven, Belgium, 2006.