İlköğretim Okulları Yönetsel Uygulamalarının Eğitim Yönetimi Bilim Alanı Mesleki Kabul Kriterlerine Uygunluk Düzeyine İlişkin Eğitim Denetçisi Algıları

Yıl 2013, Cilt: 9 Sayı: 2, 71 - 87, 28.10.2013

Mehmet Özbaş Sait Akbaşlı

Öz

Bu araştırmanın amacı, ilköğretim okulları yönetsel uygulamalarının eğitim yönetimi mesleki kriterlerine hangi düzeyde uygun olduğunu eğitim denetçisi algılarına göre belirlemektir. İlköğretim uygulamalarına ilişkin var olan durumun saptanmaya çalışıldığı bu araştırma, karşılaştırmalı türden ilişkisel tarama modeli niteliğinde yordayıcı bir çalışmadır. Araştırma evreni 2011-2012 öğretim yılında Türkiye genelinde, valiliklere bağlı olarak görev yapan 2833 eğitim denetçisinden oluşmaktadır. Araştırma örneklemine ise bölgeler ve illere göre denetçi sayıları esas alınarak basit tesadüfî küme örnekleme yöntemiyle seçilen 340 denetçi alınmıştır. Araştırmada kullanılan “İlköğretim Okulları Yönetim Zorunlulukları Ölçeği” araştırmacılar tarafından geliştirilmiştir.  Ölçeğin kapsam geçerliliği açısından incelemesi amacıyla akademisyen değerlendirmelerine başvurulmuş; yapı geçerliliği için ise faktör analizi yapılmıştır. Faktör analizine esas veriler, ön uygulamaya katılan 84 denetçiden elde edilmiştir. Yapılan analizler sonucu ölçeğin geçerlilik ve güvenilirlik açısından gerekli koşulları taşıdığı ve çok faktörlü olduğu görülmüştür. Araştırma bulgularına göre, ilköğretim okullarında, “öğrenci kişisel gelişim hizmetleri ile öğretim hizmetleri” faktörlerinde öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılayabilecek yönetsel etkililik sergilenememektedir. Eğitim yönetimi alanında akademik öğrenim görmüş denetçiler, ilköğretim okulu yönetimlerini, eğitim yönetimi bilim alanı mesleki kriterlerinin uygulanması konusunda oldukça yetersiz bulmaktadır. Araştırma sonuçları ilköğretim okulu yöneticilerinin öğretim liderliği rollerini gerçekleştiremediklerini göstermektedir. Araştırma sonuçları doğrultusunda, okul yöneticiliğinin “öğretmenlik mesleği” için sahip olunan yeterliklerle yerine getirilemeyecek bir meslek alanı olduğunun kabul edilmesi gerektiği önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İlköğretim, Yönetsel Uygulamalar, Eğitim Yönetimi, Yönetim Mesleği, Eğitim Yönetimi Mesleki Kriterleri, Eğitim Yönetimi Mesleki Yeterlikleri, Eğitim Denetçisi

Kaynakça

• Açıkalın, A., Şişman, M. ve Turan, S. (2007). Bir insan olarak okul müdürü (Birinci Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Akbaşlı, S. (2010). The perceptions of elementary supervisors on teachers’ competencies. Eğitim Araştırmaları-Eurasian Journal of Educational Research, 39, 13-36.
• Akbaşlı, S. ve Kavak, Y. (2007). Ortaöğretimde okul aile birliklerinin görevlerini gerçekleştirme düzeylerine ilişkin bir durum çalışması. Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 24, 237-256.
• Akbaşlı, S. ve Kavak, Y. (2008). Ortaöğretim okullarındaki okul aile birliklerinin görevlerini gerçekleştirme düzeyleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 19, 1-21. Akbaşlı, S., Özbaş, M., Balcı, I. ve Şahin, H. (2012). Eğitim müfettişlerinin alan/branş denetimi ve rehberlik sürecindeki etkinliklerine ilişkin uzmanlaşmaları konusundaki görüşleri. Muğla Üniversitesi-Tüm Eğitimciler ve Eğitim Müfettişleri Sendikası (Tem-Sen) Uluslararası Katılımlı Ulusal Eğitim Denetimi Sempozyumu IV. 31 Mayıs-2 Haziran 2012 Muğla Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Aydın, A., Sarıer, Y. ve Uysal, Ş. (2012). Sosyo-ekonomik ve sosyokültürel değişkenler açısından PISA matematik sonuçlarının karşılaştırılması. Eğitim ve Bilim, 164, 20-30.
• Aydın, İ. P. (2009). Türkiye’de eğitim yöneticileri ve eğitim denetçilerinin yetiştirilmesi atanma ve yükseltilme ölçütleri. Eğitimde Yansımalar: IX Türkiye’nin Öğretmen Yetiştirme Çıkmazı Ulusal Sempozyumu 12-13 Kasım 2009 (ss. 187-203). Başkent Üniversitesi ve Tekışık Eğitim Araştırma Geliştirme Vakfı. Başkent Üniversitesi Avni Akyol Konferans Salonu, Bağlıca Yerleşkesi, Ankara.
• Balcı, A. (2007). Etkili okul okul geliştirme kuram uygulama ve araştırma (4. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Balcı, A. (2008). Türkiye’de eğitim yönetiminin bilimleşme düzeyi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 54, 181-209.
• Balcı, A. (2010). Açıklamalı eğitim yönetimi terimleri sözlüğü (genişletilmiş gözden geçirilmiş ikinci baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Balcı, A. (2011a). Eğitim yönetiminin değişen bağlamı ve eğitim yönetimi programlarına etkisi. Eğitim ve Bilim, 162, 196-208.
• Balcı, A. (2011b). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem teknik ve ilkeler (9. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Bayrakçı, M. (2007). Türkiye’de eğitim yönetimi bilgi sistemleri ve uygulamada karşılaşılan sorunlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 51, 395-420.
• Büyüköztürk, Ş., Altun, S. A. ve Eyidoğan, F. (2009). Eğitim fakültesi mezunlarının niteliğine ilişkin bir durum çalışması. Eğitimde Yansımalar: IX Türkiye’nin Öğretmen Yetiştirme Çıkmazı Ulusal Sempozyumu 12-13 Kasım 2009 (ss. 156-176). Başkent Üniversitesi ve Tekışık Eğitim Araştırma Geliştirme Vakfı. Başkent Üniversitesi Avni Akyol Konferans Salonu, Bağlıca Yerleşkesi, Ankara.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E, K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2010). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (5. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çelik, K. ve Kavak, Y. (2009). Eğitim fakülteleri ve “KPSS-Öğretmenlik” sınavı sonuçları üzerine bir çalışma. Eğitimde Yansımalar: IX Türkiye’nin Öğretmen Yetiştirme Çıkmazı Ulusal Sempozyumu 12-13 Kasım 2009 (ss. 131-154). Başkent Üniversitesi ve Tekışık Eğitim Araştırma Geliştirme Vakfı. Başkent Üniversitesi Avni Akyol Konferans Salonu, Bağlıca Yerleşkesi, Ankara.
• Daft, R. L. (2007). Organization theory and design (9th edition.). St. Paul MN: West Publishing.
• Demirtaş, H., Üstüner, M. ve Özer, N. (2007). Okul yönetiminde karşılaşılan sorunların öğrenci ve okul ile ilgili değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi, 51, 421-455.
• Ferguson, G. A. & Takane, Y. (2005). Statistical analysis in Psychology and education (6. Ed.). Montreal, Quebec: McGraw-Hill Ryerson Ltd.
• Hoy, W. K. & Tarter, C. J. (2004). Administratoras solving the problems practice decisionmaking concepts, cases, and consequences (second edition). Boston: Pearson Education, Inc. Johansson, O. (2004). Introduction democracy and leadership – or training for democratic leadership. Journal of Educational Administration, 42 (6), 620-624.
• Karagözoğlu, G. (2009). Türkiye’de öğretmen yetiştirme uygulamalarına genel bakış. Eğitimde Yansımalar: IX Türkiye’nin Öğretmen Yetiştirme Çıkmazı Ulusal Sempozyumu 12-13 Kasım 2009 (ss. 11-18). Başkent Üniversitesi ve Tekışık Eğitim Araştırma Geliştirme Vakfı. Başkent Üniversitesi Avni Akyol Konferans Salonu, Bağlıca Yerleşkesi, Ankara.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi (12. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• MEB. (2011). Okullarda süreç yönetimi. Ankara: Devlet Kitapları Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü.
• Norton, M. S., Webb, L. D., Dlugosh & Sybouts, W. (1996). The school superintendency new responsibilities new leadership. Printed in the United States of America: Allyn and Bacon.
• Özbaş, M. (2009). İlköğretim okullarında sınıf içi etkinliklerin denetimi. Çağdaş Eğitim, 366, 25
• Özbaş, M. (2010). İlköğretim okullarında öğretimin denetimi ve müdürlerin öğretimin denetimine ilişkin görevleri. Eğitim Yönetimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı (ss.43-53). EYUDER Eğitim Yönetimi ve Uzmanları Derneği, “Eğitim Yönetiminde Vizyon.” 9 Ekim, Başkent Öğretmenevi, Ankara.
• Özbaş, M. (2012a). Student and parental perceptions on meeting the educational needs of the disadvantaged students in the primary schools. Educational Research, 3 (3), 311-319.
• Özbaş, M. (2012b). Student perceptions related to equality of chance and opportunity in secondary education according to school types. American International Journal of Contemporary Research, 2 (4), 75-84.
• Öztekin, A. (2010). Yönetim bilimi (4. Baskı). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Öztürk, N. ve Celep, C. (2009). Lider olarak okul müdürünün hesap verebilirliği cevap verebilirlik açıklık ve sorumluluk ölçeklerinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. IV. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi Bildiriler Kitabı (ss. 376-384). 14-15 Mayıs. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Denizli.
• Rebore, R. W. (2004). Human resources administration in education a management approach (7th ed.). United States: Allyn and Bacon.
• Sergiovanni, T. J. & Starratt, R. J. (2007). Supervision: a redefinition (8th Ed.). New York: McGrawHill.
• Smith, R. E. (2005). Human resources administration a school-based perspective (Third edition). New York: Eye On Education, Inc.
• Ş ekerci, M. ve Aypay, A. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin yönetim becerileri ile grup etkililiği arasındaki ilişki. Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi, 57, 133-160.
• Ş işman, M. (2012). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi (5. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Taymaz, H. (2011). İlköğretim ve ortaöğretim okul müdürleri için okul yönetimi okul yöneticisinin iş alanları alanlara giren işler işlerin işlemleri işlem basamakları (10. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Weaver, H. R., Landers, M. F., Stephens, T. M. & Joseph, E. A. (2003). Administreting special education programs a practical guide for school leaders. London: Praeger Publishers. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş.