Farklı Zorbalık Konumunda Olmak Empatik Eğilim ve Yaşam Doyumu Bağlamında Bir Fark Yaratır mı?

Yıl 2014, Cilt: 10 Sayı: 3, 31 - 47, 30.01.2015

Baki Duy , Mehmet Yıldız

Öz

Zorbalık okullarda giderek yaygınlaşan ve tüm dünyada sorun haline gelen bir olgudur. Yapılan çalışmalar, zorbalık ile çeşitli kişisel, ailevi ve sosyal değişkenlerin ilişkili olduğunu göstermekte. Dolayısıyla bu çalışmada, farklı zorbalık konumunda olma ile (zorba, kurban ve zorba/kurban) empatik eğilim ve yaşam doyumu arasındaki ilişkilerin incelemesi amaç olarak belirlenmiştir. Araştırmanın örneklemini Diyarbakır merkezindeki ilköğretim okullarının 6, 7 ve 8. sınıflarına devam eden, %45,7’si kız, %54,3’ü erkek olmak üzere toplam 277 öğrenci oluşturmuştur. Analizler sonucunda; kurban konumundaki öğrencilerin bilişsel empatik eğilim, duygusal empatik eğilim ve toplam empatik eğilim değişkenleri bağlamında zorba öğrenciler ile zorba/kurban öğrencilerden daha fazla empatik eğilime sahip olduğu; zorba öğrenciler ile zorba/kurban öğrenciler arasında bilişsel empatik eğilim, duygusal empatik eğilim ve toplam empatik eğilim değişkenleri bağlamında anlamlı bir farkın olmadığı bulunmuştur. Zorba/kurban konumundaki öğrencilerin, alan yazınla uyumlu bir şekilde diğer öğrencilere nazaran algılanan yaşam boyu bağlamında daha dezavantajlı bir durumda olduğu; zorba öğrencilerin ise daha avantajlı durumda olduğu bulunmuştur.  Diğer taraftan, empatik eğilim ve yaşam doyumu üzerinde cinsiyetin anlamlı bir etkisinin olmadığı bulunmuştur. Elde edilen bulgular mevcut alan yazın bağlamında tartışılmış ve öneriler sunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Zorbalık, empatik eğilim, yaşam doyumu, erinlik

Kaynakça

• Arsenio, W. F., & Lemerise, E. A. (2001). Varieties of childhood bullying: Values, emotion processes and social competence. Social Development, 10, 59–73.
• Atik, G. (2006). The role of locus of control, self-esteem, parenting style, loneliness, and academic achievement in predicting bullying among middle school students. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bayraktar, F. (2009). Ergenlerin zorba ve kurban davranışlarında birey, aile, akran ve okula ilişkin özelliklerin rolü: Bütüncül bir model önerisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Caravita, S. C. S., Di Blasio, P., & Salmivalli, C. (2010). Early adolescents’s participation in bullying: Is Tom involved? Journal of Early Adolescence, 30 (1), 138-170.
• Cohen, D. A. (1992). Empathy in conduct disordered youths. Master of Arts Thesis, Simon Fraser University.
• Cohen, D., & Strayer, J. (1996). Empathy in conduct-disordered and comparison youth. Developmental Psychology, 32 (6), 988-998.
• Cook, C. R., Williams, K. R., Guerra, N. G., Kim, T. E., & Sadek, S. (2010). Predictors of bullying and victimization in childhood and adolescence: A meta-analytic investigation. School Psychology Quarterly, 25 (2), 65-93.
• Çalık, T., Özbay, Y., Erkan, S., Kurt, T. ve Kandemir, M. (2009). İlköğretim okullarında okul iklimi, zorbalık ve prososyal davranışlar arasındaki ilişkilerin incelenmesi The First International Congress of Educational Research: Trends and Issues in Educational Research. http://www.eab.org.tr/eab/oc/egtconf/pdfkitap/pdf/415.pdf adresinden alınmıştır. 09 Ocak 2012 tarihinde
• Chaux, E., Molano, A., & Podlesky, P. (2009). Socio-economic, socio-political and socio- emotional variables explaining school bullying: A country-wide multilevel analysis. Aggressive Behavior, 35, 520-529.
• Çivitci, A. (2007). Çok boyutlu öğrenci yaşam doyumu ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları, Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7 (26), 51-60.
• Davis, M. H. (1983). The effects of dispositonal empathy on emotional reactions and helping: A multidimentionsl approach. Journal of Personality, 51 (2), 167-184.
• Demaray, M. K., & Malecki, C. K. (2003). Perceptions of the frequency and importance of social support by students classified as victims, bullies and bull/victims in an urban middle school. School Psychology Review, 32 (3), 471-489.
• Diener, E., Suh, E. M., Lucas, R. E., & Smith, H. L. (1999). Subjective well-being: Three decades of progress. Psychological Bulletin, 125, 276-302.
• Demirel, S., & Canat, S. (2004). Ankara’daki beş eğitim kurumunda kendini yaralama davranışı üzerine bir çalışma. Kriz Dergisi, 12 (3), 1-9.
• Dökmen, Ü. (2005). İletişim çatışmaları ve empati (30. Basım). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Egan, S. K., & Perry, D. G. (1998). Does low self-regard invite victimization? Developmental Psychology, 34 (2), 299-309.
• Endresen, I. M., & Olweus, D. (2001). Self-reported empathy in Norwegian adolescents: Sex differences, age trends, and relationship to bullying. In Bohart, A., & Stipek, D. (Edt.). Constructive & destructive behavior: Implications for family, school & society (pp. 147–165). Washington, DC: American Psychological Association.
• Espelage, D., Mebane, S., & Adams, R. (2004). Empathy, caring, and bullying: Toward an understanding of complex associations. In Espelage, D., & Swearer, S. (Edt.), Bullying in American schools: A social-ecological perspective on prevention and intervention (pp. 37–61). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Espelage, D., Green, H., & Polanin, J. (2012). Willingness to intervene in bullying episodes among middle school students: Individual and peer-group influences. The Journal of Early Adolescence, 32 (6), 776-801.
• Farrington, D. P. (1993). Understanding and preventing bullying. Crime and justice. A review of research, 17, 381–458.
• Filiz, A. (2009). Farklı lise türlerindeki öğrencilerin empatik eğilimleri ve saldırganlık düzeylerinin incelenmesi (Kartal ilçesi örneği), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Flaspohler, P. D., Elfstrom, J. L., Vanderzee, K. L., Sink, H. E., & Birchmeier, Z. (2009). Stand by me: The effects of peer and teacher supporting in mitigating the impact of bullying on quality of life. Psychology in the Schools, 46 (7), 436-649.